یک تحلیلگر مسائل غرب آسیا: «دالان زنگزور» برای ایران بسیار حیاتی و اثرگذار است | ایران باید برای جلوگیری از اجرای این توافق اقدام کند

اصغر زارعی در گفت‌وگو با خبرنگار شهرآرانیوز در خصوص اهمیت دالان زنگزور برای ایران، اظهار کرد: از نظر تاریخی، این منطقه یکی از مناطق بسیار حیاتی و مهم برای ژئوپلیتیک ایران و منطقه است. حدود ۱۰۰ سال پیش، در دوره رضاخان و با فشار انگلیس، منطقه‌ای کوچک شامل قره‌سو و آرارات به دولت ترکیه واگذار شد که در غربی‌ترین نقطه اشتراک مرز ایران با ارمنستان و ترکیه در غرب نخجوان قرار داشت. این واگذاری باعث قطع دسترسی ایران به ارمنستان و اروپا شد و تنها باریکه‌ای ۴۳ کیلومتری میان ایران و ارمنستان به‌عنوان گذرگاه باقی مانده که امروز از اهمیت راهبردی فوق‌العاده‌ای برخوردار است.

وی افزود: در حال حاضر، این مرز ۴۳ کیلومتری تنها پل ارتباطی ایران به ارمنستان و از آن طریق به شرق اروپا و قفقاز جنوبی محسوب می‌شود. فاصله میان خاک اصلی جمهوری آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان وجود دارد که از گذشته تاکنون آذری‌ها از خاک ایران برای تردد و ترانزیت استفاده می‌کردند، اما طی تحولی جدید، توافقی ۹۹ ساله میان ایالات متحده آمریکا، ارمنستان و جمهوری آذربایجان امضا شده که بر اساس آن، بخشی از دالان زنگزور (پهنه‌ای به عرض حدود ۶ کیلومتر در طول این ۴۳ کیلومتر مرز) به آمریکا واگذار می‌شود که از آن برای احداث بزرگراه، خطوط نفت و گاز و مسیر‌های مواصلاتی استفاده خواهد کرد.

این تحلیلگر مسائل غرب آسیا تصریح کرد: در واقع با احداث این کریدور و آمدن آمریکایی‌ها، پای ناتو به منطقه باز می‌شود و نقطه اتصالی بین شرق دریای مازندران با قفقاز جنوبی و اروپا ایجاد خواهد شد و محوریت جغرافیای ایران در ترانزیت و کریدور شرق به غرب از دست ایران خارج می‌شود و آسیب‌ها و تهدیدهایی جدی را از نظر ژئوپلیتیکی، منافع اقتصادی و امنیتی به ایران وارد خواهد کرد. هدف از این طرح، اتصال مستقیم آسیای مرکزی و شرق دریای خزر به قفقاز و اروپا بدون عبور از خاک ایران است که عملاً موقعیت استراتژیک ایران در ترانزیت شرق به غرب را تضعیف می‌کند. در این شرایط، همکاری‌های اخیر آمریکا با ترکیه و آذربایجان نیز بر نگرانی‌ها افزوده است.

نمی‌توان زنگزور را جزئی تلقی کرد

زارعی ادامه داد: با توجه به گرایشات رژیم علی‌اف و دولت ارمنستان به سمت آمریکا و همچنین همکاری با رژیم صهیونیستی، می‌توان گفت تهدید در این منطقه قوت گرفته است. با توجه به سابقه جنگ ۱۲ روزه و همکاری‌های رژیم علی‌اف با رژیم جعلی، نمی‌توان آن را جزئی برشمرد. متأسفانه این تحولات بسیار مهم با نگاهی ساده‌انگارانه در داخل کشور دنبال می‌شود.

وی افزود: منطقه زنگزور بسیار حیاتی و اثرگذار است و در منافع ملی، اقتصادی و تعاملات ملی کشورهای منطقه نقش دارد و از آن طریق منافع عمده‌ای را از دست خواهیم داد.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به خطراتی که مرز‌های شمالی ایران را تهدید می‌کند، گفت: در صورت اجرایی‌شدن این توافق، عملاً ایران از نقش سنتی خود در کریدور شرق به غرب محروم شده و کشور‌های منطقه به‌ویژه ترکیه و جمهوری آذربایجان و در کنار آن‌ها آمریکا و  اسرائیل و همچنین ناتو، در این شرایط با ما هم‌مرز می‌شوند که مشکلاتی جدی به‌دنبال خواهد داشت.

در ادامه حتما بخوانید پزشکیان به ارمنستان سفر می‌کند (۲۱ مرداد ۱۴۰۴)

لزوم ورود مسکو

زارعی همچنین نقش روسیه را در این بحران مؤثر دانست و اظهار امیدواری کرد که مسکو با نگاهی جدی‌تر وارد موضوع شود تا از وقوع تهدیدی مشترک برای دو کشور جلوگیری کند و همکاری‌های لازم را داشته باشد.

وی با اشاره به سفر قریب‌الوقوع رئیس‌جمهور به ارمنستان تأکید کرد: اگر این سفر نتواند جلوی عملیاتی‌شدن این توافق را بگیرد، نمی‌تواند آثار سازنده‌ای داشته باشد.

دست ما برای مذاکره پر است

این تحلیلگر مسائل غرب آسیا درباره دیپلماسی ایران نیز گفت: مذاکره یکی از ابزارهای دیپلماسی است و باید منافع دوطرف را تأمین کند. مذاکره «بده‌وبستان» است و در این ترازو باید توازن و تعادل وجود داشته باشد. تجربه نشان داده که مذاکرات، بدون تأمین منافع متقابل، نتیجه‌ای برای ایران نداشته است. مذاکره برای زمانی است که دست شما پر باشد. امروز دست ما پر است، اما نیازمند یک دیپلماسی و گفتمان قوی در مذاکره با طرف مقابل هستیم و امیدواریم این مهم محقق شود.

زارعی در پایان افزود: دولت ما در مورد دولت آذربایجان بد عمل کرد. در جنگ قره‌باغ، یکی از کشورهایی که موجب ماندگاری و حفظ پدر الهام علی‌اف شد، ایران بود و ما شهید دادیم؛ اما پس از آن نتوانستیم از این شرایط استفاده کنیم. تدریجاً رقبای ما با سرمایه‌گذاری باعث شدند علی‌اف از ما فاصله بگیرد و مشابه آن در ارمنستان نیز اتفاق افتاده است. جمهوری اسلامی باید برای جبران این موضوع از تمام ظرفیت‌های خود برای توقف اجرای توافق دالان زنگزور استفاده و از اجرای آن جلوگیری کند. در مرحله بعد نیز لازم است با همکاری‌های منطقه‌ای، کشورهای ارمنستان و آذربایجان را در تعاملات اقتصادی و امنیتی به سمت ایران متمایل کنیم تا از تبدیل این تهدید به بحران جلوگیری شود.