گفتگو به سبک صله رحم

معصومه متین نژاد- «از وقتی که خونه تون رو عوض کردید سایه تون سنگین شده و ما رو دیگه نمی بینید»، «خوبه حالا رئیس یک کارخونه ورشکسته بیشتر نیستی که اینقدر خودت رو می گیری»، «پارسال دوست، امسال آشنا»، «ببینم خورشید از کدوم طرف دراومده که یاد ما فقیر فقرا کردی؟» و.... زبان که نیست! ماشاءا... نیش مار است. چپ و راست، یک ریز و یک نفس؛ اصلا فرصت نفس کشیدن نمی دهد. آنقدر تیکه بارت می کند از کرده ات پشیمان می شوی و عطای بجاآوردن فریضه صله رحم را به لقای دیدار مجددش می بخشی.
لابد شما هم از این دست خویشان یکی دوتایی را در بین فک و فامیل دارید. آدم هایی که تنها چیزی که شما را به آن ها پیوند می دهد همان رابطه خویشی است. واقعیت این است که این آدم ها را با کمی دوز بیشتر و کمتر همه جا می توان دید. برای همین این روزها باوجود اینکه دید وبازدیدهای خویشاوندی مان سالیانه شده است، بازهم در همین دیدارهای محدود، اسباب دلخوری خیلی ها روبه راه است تا آن اندازه که ترجیح می دهیم همین نخ باریک خویشی هم بریده شود.
البته ناگفته نماند که خیلی وقت ها هم این رنجش ها، بی غرض و مرض اتفاق می افتند. موضوعی که این بخش از آن به نداشتن مهارت گفت وگو و تعامل سازنده با دیگران برمی گردد. برای همین امروز می خواهیم به کمک حمید محمدصادقیان، روان شناس و مشاور اخلاق، کمی این مسئله را ریشه یابی کنیم و به راهکاری عملی برای آن برسیم. موضوعی که اگر هرکدام از ما نگاه تحلیلی به آن داشته باشیم راحت تر می توانیم تعاملات روزانه مان با دیگران را ساماندهی کنیم.

چرا صله رحم را نباید ترک کرد؟

قبل از اینکه وارد بحث اصلی مان شویم اجازه بدهید که چند نکته مهم را دراین باره مشخص کنیم. اول اینکه قطع صله رحم با هربهانه ای که باشد پذیرفته شده نیست، چون خداوند بجاآوردن آن را حتی درحد یک سلام و احوالپرسی از ما خواسته است، درست مانند نمازخواندن که تازمانی که نفس می کشید باید آن را بجا آورید؛ ایستاده، نشسته، خوابیده، درحد تکان دادن سر یا بیان کردن الفاظ آن. پس سرزدن از خویشان و بستگان به هرنحوی که باشد یک امر واجب است و نباید ترک شود.
دوم اینکه درکنار آثار و برکاتی که خداوند برای بجاآوردن صله رحم بیان کرده است مانند افزایش عمر و رزق و روزی، دفع بلا، تأمین سلامتی و سامان یافتن امور، درامان ماندن از گناه و پالایش روح و اخلاق، صله رحم آثار روحی و روانی زیادی نظیر شادی و نشاط، آرامش درونی، افزایش اعتماد به نفس و اطمینان خاطر هم برای ما دارد، موضوعی که شعار سازمان جهانی بهداشت برای پیشگیری از گسترش افسردگی بیشتر در جهان هم بود؛ «بیا حرف بزنیم».
نکته آخر اینکه در بجا آوردن صله رحم، این میزان ارتباط ما و مصداق های آن است که اهمیت دارد و باید به آن توجه کرد، یعنی انجام این فریضه برای برخی از فامیل می تواند درحد یک تماس تلفنی و سلام و احوالپرسی ساده باشد، برای برخی درحد شرکت کردن در میهمانی ها و مجالس عروسی و ترحیمشان، برای برخی در حد عیادت به وقت بیماری، برای برخی دیدار حضوری و دعوت به خانه، برای برخی رفع نیازهای مادی و مشکلات دنیوی و برای برخی هم در حد آزار نرساندن به آن هاست.

چرا دیدارهایمان سخت شده است؟

دلخوری ها و رنجش های گاه بیگاهمان بخش کوچکی از دلایلی است که می تواند ما را به ترک صله رحم ترغیب کند، موضوعی که به طور مستقیم به مدیریت و نحوه برخورد ما با آدم ها و موضوع های مرتبط با آن ها برمی گردد. در ادامه باهم نگاه گذرایی به دیگر دلایل درگیر در این مسئله خواهیم داشت.
تکبر و خودبرتربینی: که باعث می شود خودمان را در حد ارتباط با فامیل و بستگانمان ندانیم.
قساوت قلب و سنگدلی: خیلی از کسانی که قید ارتباط با بستگان نزدیک مانند مادر و پدر را می زنند گرفتار این اخلاق رذیله شده اند.
نداشتن مهارت ارتباطی: فردی که گرفتار مشکلات ارتباطی نظیر عزت نفس و اعتماد به نفس پایین است، ترجیح می دهد کمتر وارد جمع های فامیلی شود.
اختلالات شخصیتی: مشکلاتی مانند شکاک بودن و بدبینی باعث می شود که فرد مدام گرفتار افکار منفی مانند خطر توطئه و دسیسه باشد و از دیگران بگریزد.
تجمل گرایی: آفتی که این روزها نقش مهمی در دور شدن افراد از یکدیگر دارد. آن قدر میهمانی ها سخت و پرهزینه شده است که خیلی ها قید آن را زده اند.
چشم وهمچشمی: از مبلمان منزل گرفته تا مدرسه بچه ها، موضوعی که اولین راهکار برای دوری از آن، به نظر بی اطلاعی از شرایط دیگران می آید.
بی برنامگی: خنده دار به نظر می رسد ولی واقعیت دارد. خیلی از ما به دلیل نداشتن برنامه است که هیچ وقت فرصتی برای دیدار از بستگانمان پیدا نمی کنیم.
حرص مال دنیا: مشغله زیاد و درگیری در کسب و کار هم می تواند عاملی برای فرصت نداشتن برای دیدار خویشان باشد.
رذایل اخلاقی: عادت های ناپسند اخلاقی مانند غیبت کردن، کینه ورزی یا سخن چینی هم نقش مهمی در دورشدن افراد از هم و بی رغبتی شان برای ادامه رابطه است.

چطور یک دیدار بی حاشیه داشته باشیم؟

به وجود آمدن دلخوری و رنجش به دلیل اختلاف نظر و دیدگاه های متفاوتی که هرکدام از ما داریم، امری کاملا طبیعی است ولی رنجش دائمی نه. اینکه نمی توانیم برای چند ساعت زبانمان را نگه داریم یا آنقدر سطح پذیرش (جنبه) مان را بالا ببریم که یکدیگر را نرنجانیم و رنجیده نشویم، کار سختی نیست. «بابا، پس کی می خوای ازدواج کنی، همه هم سن و سالای تو الان بچه که هیچ، نوه هم دارن»، «هنوز بچه دار نشدی، دیر شده ها»، «ببینم مشکلتون چیه که با خونواده جاریت اینا رفت و آمد نمی کنی»، «هنوز خونه بابات زندگی می کنی»، «یعنی نمی خوان به فکر یه برادر یا خواهر برای بچه تون باشید» و «پس کی این درست تموم میشه، بری سرکار و ما یک شیرینی بخوریم».
به کار بردن این جملات شایع و به ظاهر ساده که گاهی جنبه شوخی دارند و گاهی هم از سر دلسوزی استفاده می شوند بیشتر وقت ها نقل مجالس دیدارهای ما هستند و از بد روزگار حکم نیش را دارند و ما بی آنکه بخواهیم یا بدانیم با آن یکدیگر را می رنجانیم. یادآوری خاطرات تلخ، مشکلات، ناکامی ها و ناتوانی های ما از سوی هرکس که باشد آزاردهنده است. به طورمثال بچه دار شدن امری طبیعی است ولی نه برای همه. گاهی برخلاف آنچه دیگران نشان می دهند مانند بی رغبتی برای داشتن فرزند، این موضوع علت های دیگری دارد و شما با یادآوری و پرسش های بی جایتان، باعث می شوید که خاطر طرف مکدر شود، بنابراین حتم بدانید که او ترجیح خواهد داد این دیدارها را از زندگی اش حذف کند تا کمتر آسیب ببیند.
قصد نداریم درباره افرادی که زبان تند و تیزی دارند و عامدانه دیگران را می رنجانند، حرف بزنیم. این افراد بیمارند و تا زمانی که خودشان نپذیرند که بیمار هستند و نخواهند و برای درمانشان اقدام نکنند نصیحت کردنشان بی فایده است. روی صحبتمان با امثال خودمان است که ناخواسته باعث رنجش هم می شویم و فکر می کنیم که اگر کمتر هم را ببینیم مشکل برطرف خواهد شد. درحالی که این دیدارهای طولانی مدت بیشتر باعث آزارمان خواهد شد، چون فرصت رنجش زدایی را از هم می گیریم و اشتراکاتمان هم به کمترین میزان می رسد. آن وقت درک کردن هایمان هم سخت تر خواهد شد. در ادامه چند توصیه مهم هم برای رفع چنین کدورت هایی داریم که به کار بستن آن ها به طورحتم می تواند به داشتن یک صله رحم بی حاشیه کمک کند.
اگر از کسی دلخوری دارید دید و بازدیدهای معمول، محلی برای رفع این کدورت ها نیست. زمانی را باطرف به صورت اختصاصی و برای همین موضوع تعیین و باهم صحبت کنید. در این جلسه هم بدون قضاوت و با ضمیر من صحبت کنید و از کلمات هیچ وقت و همیشه هم برای رنجش زدایی استفاده نکنید.
هنگام صحبت بهتر است با زاویه ۴۵ درجه کنار هم بنشینید و به یکدیگر نگاه کنید، اما زل نزنید. به زبان بدن هم توجه کنید و روی کلام و لحنتان هم تمرکز داشته باشید، چون گاهی واژه های زیبایی مانند عزیزم هم با لحن بسیار زننده و کنایه ای بیان می شود.
اگر در اقوام کسی را دارید که دچار اختلال شخصیت است، به طورمثال به شدت بدبین و عیب جوست و مطمئن هستید که با صحبت کردن راه به جایی نمی برید. با مکانیسمی به نام واکنش سنجی، مشکل را حل کنید، یعنی بکوشید دنیا را از زاویه دید او ببینید. با این کار متلک هایش آن قدر آزاردهنده نخواهد بود.
برای رفع رنجش های به وجود آمده، منتظر طرف مقابل نمانید، چون با حل مشکل، بزرگ ترین کمک را به خودتان کرده و ذهنتان را از هجوم موضوعات ناراحت کننده خلاص کرده اید. درضمن، اگر رنجش به موقع حل و فصل
نشود، می تواند با گذر زمان به خشم و در ادامه به نفرت تبدیل و باعث رفتارهای اجتنابی و پرخاشگری شود..