پیوند خانواده و جامعه در سبک زندگی حضرت زهرا (س)

«زندگى فاطمه‏ زهرا (س) الگوى زندگى یک زن مسلمان است.» (حقیقت عظیم، ص ۶۳) اگر بخواهیم یک الگوی کامل و همه جانبه برای شخصیت زن معاصر در دو بُعد «خانواده» و «جامعه» معرفی کنیم، قطعا آن الگو، حضرت زهرا (س) است. یکی از ابعاد مغفول در بررسی زندگی ایشان، این است که حضرت زهرا (س) وظایف زن در خانواده را به جامعه پیوند می‌زدند.

گاهی سخن از این است که زن در خانواده و جامعه چه وظایفی دارد، اما اکنون سخن در این است که وظایف زن در خانواده، اساسا با وظایف او در جامعه پیوند خورده است.

پیوند معنویت خانوادگی زن با جامعه

حضرت فاطمه زهرا (س) هم در سیره عملی و هم در توصیه‌های خود، به تربیت معنوی خانواده اهتمام ویژه‌ای داشتند. در مقام عمل، ایشان آن‌چنان به عبادت می‌ایستادند که ساق‌های پا‌های مبارکشان ورم می‌کرد. شب‌های جمعه به عبادت می‌ایستادند و برای دیگران دعا می‌کردند.

وقتی امام حسن (ع) پرسیدند: مادر! برای دیگران دعا کردید، اما برای خودتان دعا نکردید. ایشان فرمودند: پسرم! اول همسایه، سپس خانه. (اَلجارَ ثُمَّ الدَّار) این عبارت حضرت یعنی یک زن می‌تواند در خانه معنویت داشته و معنویت او امتداد اجتماعی داشته و با معنویت در خانواده در جامعه تأثیرگذار باشد.

پیوند فرزندپروری با جامعه

حضرت زهرا (س) چهار فرزند بی‌نظیر را تربیت کردند. دو پسر ایشان، امام حسن (ع) و امام حسین (ع)، تربیت‌شده دامان ایشان هستند. همچنین زینب کبری (س) که تاریخ را متحول کرد، پرورش یافته همین مادر است. شاید گفته شود که امام حسن (ع) و امام حسین (ع) امام بودند و طینت امامت داشتند، اما زینب (س) که امام نبود. این زینب که تربیت شده مادر در خانواده است، تأثیرگذاری بزرگ اجتماعی پیدا می‌کند. این نکته نیز این حقیقت را نشان می‌دهد که فعالیت زن در خانواده، امتداد اجتماعی دارد و در جامعه مؤثر است.

پیوند همسرداری با جامعه

امیرالمؤمنین (ع) تقریبا هیچ سالی، یا حتی نیم‌سالی، بر او نگذشت که به میدان جنگ نرفته باشد. حضرت زهرا (س) مدیریت خانه و خانواده را به گونه‌ای انجام می‌دادند که دل همسرشان امیرالمؤمنین (ع) دچار وسوسه نگرانی برای اهل و عیال و گرفتاری‌های زندگی نشود و با آرامش خاطر به جهاد بروند. درحالی‌که از نظر اقتصادی، زندگی بسیار ساده و فقیرانه‌ای داشتند، با اینکه ایشان دختر پیامبر (ص) و رهبر جامعه اسلامی بودند.

ایشان با تمام این شرایط دشوار و با شوهری که دائما مشغول کار و جهاد بود، با نهایت مهربانی و ازخودگذشتگی رفتار می‌کردند. او همسری بود که هیچ وقت باعث پریشانی و ناراحتی شوهرش نشد و محیط خانوادگی آنها، از شیرین‌ترین محیط‌های خانوادگی بود و محبت این زن و شوهر در حد اعلای خود قرار داشت.

شوهر چنین زنی، به‌راحتی می‌تواند به فعالیت اجتماعی خود بپردازد. این یعنی رفتار یک زن در خانه و خانواده می‌تواند با جامعه پیوند بخورد و تأثیرگذار باشد.

در ادامه حتما بخوانید زمین و آسمان مطیع و فرمان‌بردار پروردگار هستند

پیوند خانواده با جامعه در حضور اجتماعی

تاکنون به سه نمونه از سبک زندگی حضرت زهرا (س) اشاره کرده‌ایم که حضور ایشان در خانه و انجام وظایف خانوادگی، علاوه بر تأثیر در خانواده، دارای امتداد اجتماعی بود. یعنی رفتار ایشان در خانواده، تأثیر بیرونی بر جامعه داشت.

اکنون می‌خواهیم بگوییم تأثیر اجتماعی یک زن بر جامعه هم می‌تواند از دل خانه باشد و هم از دل جامعه. برخی با کج‌فهمی گمان می‌کنند انسانی که مشغول عبادت، تضرع و اهل دعا و ذکر است، نمی‌تواند یک انسان اجتماعی باشد، یا گمان می‌کنند زنی که فعال اجتماعی و سیاسی است، نمی‌تواند یک زن خانه‌دار و مدیر خانه باشد و اینها را با هم در منافات می‌بینند.

‌سبک زندگی حضرت زهرا (س) بهترین پاسخ به این کج‌فهمان است. حضرت زهرا (س) مظهر جمع بین این شئون مختلف هستند. ایشان جان خود را فدا می‌کنند تا حکومت به دست نااهل نرسد. اگر فاطمه زهرا (س) همسر امیرالمؤمنین (ع) هم نبودند، باز قضیه همین بود، ایشان از شخص شوهرشان دفاع نمی‌کردند، بلکه از زمامدار برحق دفاع می‌کردند.

 ایشان نمی‌گویند که من باردار هستم و مصلحت نیست وارد این درگیری شوم، بماند تا چند روز دیگر که آتش‌ها فروکش کند یا بماند تا من فارغ شوم و بعد به میدان بروم. آن پشت در آمدن، آن سقط شدن محسن شش‌ماهه، آن بازوبند ورم کرده بر بازو و آن مقاومت عظیمی که منجر به کتک زدن دختر پیغمبر (ص) می‌شود، تمام نقشه‌های دشمنان را نقش بر آب می‌کند.

خلاصه سخن اینکه زن همیشه در جامعه مؤثر است. زن می‌تواند در خانه باشد، اما با معنویت و دعای خود، با تربیت فرزند و مدیریت خانه، با همسرداری و عمل به وظایف خود چنان بر جامعه تأثیر بگذارد که با حضور خود نمی‌توانست، اما این همه تأثیر، مانع حضور اجتماعی زن در جامعه و اثرگذاری مستقیم نمی‌شود، بلکه او باید گاهی با حضور خود در جامعه، منشأ اثر باشد.