افزایش محبوبیت کتاب‌های صوتی در گفتگو با مدیرعامل فیدیبو

به گزارش شهرآرانیوز؛ ماجرای پایین‌بودن سرانه مطالعه در ایران، همچنان محل بحث و جدل فراوان است. از یک سو برخی با اتکا به آمار‌های رسمی، از بی‌نتیجه‌بودن سیاست‌گذاری‌های فرهنگی درباره بالابردن سرانه مطالعه در کشور سخن می‌رانند و از سوی دیگر، برخی دیگر به افزونه‌ها و شیوه‌های امروزی مطالعه در حرف‌هایشان اتکا می‌کنند و می‌گویند کتاب‌های الکترونیک و حتی پادکست‌ها و کتاب‌های صوتی، بخش درخور توجهی از سرانه مطالعه ایرانیان را به خود اختصاص داده است، اما در آمار‌ها چندان سخنی از آنها به میان نمی‌آید.

درحالی‌که عادت‌های فرهنگی و روش‌های کسب دانش امروزه دستخوش تحولی شگرف شده‌است و دراین‌میان، کتاب صوتی به‌عنوان یکی از نوآوری‌های مؤثر و محبوب در عرصه نشر و فرهنگ، جایگاه خود را به‌سرعت تثبیت کرده است.

امیر بهدانی، مدیرعامل فیدیبو، به‌عنوان یکی از پلتفرم‌های مهم انتشار کتاب‌های الکترونیک و کتاب‌های صوتیِ ایران در گفت‌وگویی که به‌تازگی با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) داشته است، از چشم‌انداز‌ها و امیدواری‌ها و البته نگرانی‌های حوزه نشر کتاب و افزایش سرانه مطالعه در ایران حرف زده است. آنچه می‌خوانید، گزیده‌ای است از حرف‌های او.

چرا انتشار کتاب صوتی در ایران هنوز پرهزینه و زمان‌بر است، حتی وقتی پلتفرم‌ها به‌سرعت درحال رشد هستند؟

کتاب‌های صوتی از جنبه‌های مختلف، یک سرمایه‌گذاری بلندمدت محسوب می‌شوند. هرچند تولید آنها پیچیدگی‌ها و هزینه‌های اولیه قابل‌توجهی دارد، به‌دلیل ماهیت محتوایی آنها، امکان درآمدزایی در طول زمان وجود دارد. این امر به‌ویژه برای ناشران صوتی می‌تواند به‌تدریج بازده مالی مناسبی ایجاد کرده و تولید این نوع محتوا را توجیه‌پذیر کند.

علاوه‌براین به نظر می‌رسد که برای افزایش بهره‌وری در فرایند تولید کتاب‌های صوتی، باید راهبرد‌هایی برای کاهش هزینه یا انتخاب بهینه محتوا در نظر گرفته شود. چنین رویکرد‌هایی می‌تواند به انتشار بیشتر کمک کند و اطمینان حاصل شود که هیچ کتاب ارزشمندی از تولید نسخه صوتی بازنمانده است.

درباره رشد پلتفرم‌های کتاب صوتی، با وجود سرعت نسبی گسترش این حوزه، شاید بتوان گفت که تعداد پلتفرم‌های فعال به‌اندازه‌ای نیست که تحول چشمگیری در این زمینه مشاهده شود.

بازار کتاب صوتی ایران در مقایسه با جهان چه وضعیتی دارد؟ آیا رشد مخاطب واقعی است یا بیشتر تبلیغاتی؟

در مقایسه با بازار جهانی، سهم بدی در کتاب‌های صوتی نداریم، اما باید توجه کرد که جایگزین‌های شنیداری دیگری مثل پادکست هم وجود دارند. پادکست‌ها به‌دلیل محبوبیتشان، بخشی جدی از بازار محتوای صوتی را به خود اختصاص داده‌اند، اما هرکدام ویژگی‌ها و مخاطبان مخصوص به خود را دارند و اکنون، کتاب‌های صوتی و پادکست‌ها رشد شایان‌توجهی در جامعه داشته‌اند.

چقدر امید دارید کتاب صوتی بتواند بخشی از بحران مطالعه در کشور را جبران کند؟

کتاب‌های صوتی، گزینه بسیار مناسبی برای مطالعه هستند، زیرا می‌توانید در مواقعی مثل زمان گیرافتادن در ترافیک، یا هنگام سفر با مترو به آنها گوش دهید. حتی شب‌ها، وقتی درحال انجام کار‌های شخصی خود هستید، فرصت دارید از کتاب‌های صوتی بهره ببرید. درواقع، این نوع کتاب‌ها برای مدیریت زمان و افزایش دسترسی به مطالعه، گزینه‌ای فوق‌العاده هستند و به نظر من تأثیر قابل‌توجهی در آینده خواهند داشت.

به نظر شما چه تغییرات یا حمایت‌های فرهنگی لازم است تا تولید کتاب صوتی در ایران پایدارتر شود؟

این مسئله به سیاست‌های دولت در حمایت از محصولات فرهنگی و بهره‌گیری درست از ابزار‌های تبلیغاتی بازمی‌گردد. در این‌میان، باید فضایی فراهم شود که تولیدکنندگان محتوا، مثل صداپیشه‌ها، با آزادی بیشتری بتوانند فعالیت کنند. مدیریت ارزشیابی و ممیزی نیز باید بهتر کنترل شود و فرایند صدور مجوز‌ها تسهیل گردد.

البته بخش عمده‌ای از کار را خود ناشران صوتی پیش می‌برند، اما حمایت‌های مشخص و هدفمند وزارت ارشاد می‌تواند نقش مهمی در بهبود وضع موجود داشته باشد. نکته‌ای که باید به آن پرداخت، موضوع کیفیت کتاب‌های صوتی است. اکنون، شاهد افزایش تولید این نوع کتاب‌ها هستیم، اما بسیاری از آنها کیفیت مناسبی ندارند. این موضوع به‌دلیل فقدان نظارت کافی بر تولید محتوای صوتی به وجود آمده است.

اینکه هر فردی بتواند بدون رعایت استاندارد‌های لازم اقدام به تولید کتاب صوتی کند، منجر به نارضایتی مخاطبان شده است. به این ترتیب، وقتی مخاطب برای خرید یک کتاب هزینه می‌کند، اطمینان خواهد داشت که محتوای خوبی دریافت می‌کند. این امر نه‌تنها رضایت مصرف‌کننده را بیشتر می‌کند، بلکه تصویر کلی بازار کتاب‌های صوتی را نیز بهبود می‌بخشد.

البته همچنان انتخاب و سلیقه مخاطب نهایی تعیین‌کننده است. بازار نشان داده است که با وجود فراوانی محتوا، کتاب‌های صوتی باکیفیت همچنان سهم بیشتری از فروش را به خود اختصاص می‌دهند و بیشتر شنیده می‌شوند.

اعتماد مخاطبان به پلتفرم‌هایی با محتوای باکیفیت و ارائه تجربه شنیداری مناسب، نقش مهمی در این میان ایفا می‌کند. درنهایت باید گفت نظارت کیفی بر محتوای تولیدشده امری ضروری است، اما محدودیت‌های شدید یا صدور مجوز‌های بیش از حد ممکن است راه مناسبی نباشد. بهتر است اجازه دهیم انتخاب نهایی برعهده مخاطب باشد و با ایجاد رقابت سالم میان تولیدکنندگان محتوا، کیفیت آثار افزایش یابد. همچنین پلتفرم‌ها باید با جلب اعتماد کاربران خود، نقش فعالی در ارزیابی و نمایش محتوای باکیفیت ایفا کنند.

در ادامه حتما بخوانید کتاب کاغذی یا صوتی؛ کدام‌یک برای مغز مفیدتر است؟

برخی معتقدند کتاب صوتی باعث سطحی‌شدن مطالعه می‌شود؛ شما چه پاسخی به این انتقاد دارید؟

ما یک کالای مکمل هستیم، نه یک جایگزین. همیشه همراه شما خواهیم بود. شما نمی‌توانید هم‌زمان ۵۰ هزار کتاب فیزیکی با خود داشته باشید، اما پلتفرم‌های کتاب صوتی این امکان را فراهم کرده‌اند که به‌سادگی و در هر شرایطی مطالعه کنید. با داشتن فقط یک گوشی و یک هندزفری می‌توانید در مسیر‌های روزانه مثل مترو، تاکسی یا حتی محل کار، همچنان به خواندن ادامه دهید. به‌راحتی می‌توانید در زمان‌های آزاد خود حداقل بیست تا سی‌صفحه از کتاب‌های مورد علاقه‌تان را مرور کنید؛ امکانی که بدون شک با کتاب‌های چاپی نمی‌توان به آن دست یافت.