درباره طرح گشایش اقتصادی دولت و واکنش‌هایی که در فضای مجازی ایجاد کرد

مریم محبی | شهرآرانیوز؛ اوایل که صحبت از طرح گشایش اقتصادی شد، خیلی‌ها باور نمی‌کردند قرار است این طرح این قدر جدی به نفت و پول نفت متکی باشد. گمانه زنی‌ها می‌گفت یا قرار است گرهی از طرح اف‌ای تی اف باز شود یا اتفاق پربازدهی در بورس رخ بدهد. گذر زمان، اما مشخص‌کرد که منظور از این طرح گشایش اقتصادی پیش فروش نفت به مردم یا همان فروش اوراق ارزی بر پایه نفت است و به بیان دقیق تر، دولت می‌خواهد به این وسیله ۲۲۰میلیون بشکه نفت را به مردم پیش فروش کند، یعنی به طور میانگین روزی ۶۰۰هزار بشکه.

صحبت‌ها درباره اجراشدن طرح مذکورکه جدی‌تر شد، از ریسک طرح هم صحبت به میان آمد، یعنی جدای از اینکه کار دولت و شرایط اقتصادی به جایی رسیده است که فروش نفت به مردم بشود یکی از گزینه‌های عبور از بحران، بحث چگونگی اعمال طرح و تضمینی که برای مردم باید وجود داشته باشد نیز مطرح شد.

 

نکته‌ای که محمود واعظی، سرپرست نهاد ریاست جمهوری، درباره آن گفت: «با سازوکاری که آماده شده، این اطمینان به مردم داده می‌شود که سود کار از سود بانک کمتر نیست و کسب سود به این وسیله یک امر تضمین شده است.» به عبارت دیگر دولت تضمین کرده است با وجود ریسک نوسان قیمت دلار و نفت، سرمایه گذاران در هیچ شرایطی متضرر نمی‌شوند. نکته دیگری که مطرح است، این است که طرح مورد نظر از طریق واگذاری اوراق سلف موازی محقق می‌شود.

 

درواقع وقتی از صفت «موازی» در کنار اوراق سلف استفاده می‌شود به این معناست که نشان می‌دهد اوراق نفتی امکان خرید و فروش خواهند داشت. در این اوراق، شرکت ملی نفت طبق قاعده باید متعهد به تحویل نفت به دارنده اوراق در ۲سال آینده باشد یا اینکه دارنده اوراق، این وکالت را به شرکت ملی نفت بدهد که نفت پیش خرید شده را بفروشد. پیش فروشی که قرار است در بازه زمانی یک ساله انجام شود. آن گونه که تا کنون بیان شده است، دولت در نظر دارد نرخ سود اوراق سلف موازی را نهایت معادل نرخ سود سپرده‌های بلندمدت بانکی قرار دهد.
این را هم روحانی در جلسه دیروز هیات دولت گفته بود: همه کار‌هایی که ما برای ای‌تی‌اف و بورس انجام می‌دهیم برای این است که مردم بدانند جای سرمایه‌گذاری دلار و سکه نیست، جای سرمایه‌گذاری بورس و نفت است.

اولین مرتبه‌ای نیست که نفت و پول نفت قرار است پایش به سفره‌ها و زندگی مردم باز شود. سال‌ها پیش در زمان انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۴ که نتیجه آن قرارگرفتن محمود احمدی نژاد در جایگاه ریاست جمهوری بود، این داستان مطرح شده بود. وقتی که او از نفت و پول نفت به عنوان حربه‌ای برای دست یافتن به این جایگاه صحبت کرد. این مسئله حتی در پوستر‌های تبلیغاتی او با شعار «پول نفت باید سر سفره‌های مردم دیده شود» و روزنامه‌های طرف دار او هم به چشم می‌خورد.

 

نکته‌ای که خودش چند ماه پس از برگزاری انتخابات به صراحت ردش کرد و گفت چنین وعده‌ای را نداده است. او این موضوع را تکذیب کرد، اما به هر حال نفت و شعار تبلیغاتی نفتی اش در روی کار آمدن او به قدرت حسابی کارساز بود و تأثیرش را گذاشته بود. حالا سال هاست که هر وقت صحبت از این ثروت ملی می‌شود، حرف وحدیث‌هایی هم در ادامه می‌آید که چرا کشوری مثل ایران که روی چنین ثروت عظیمی خوابیده است، باید تا این حد متکی به خام فروشی باشد، در صورتی که می‌توان با هدف قراردادن بهبود شاخص‌های اقتصادی کشور و بهبود وضعیت معیشتی مردم استفاده‌های بهتری از این دارایی کرد.

 

البته طرح سهام نفت قبلا هم توسط کارشناسان مطرح شده بود. مثلا در روز‌های اول تیر امسال بود که رضا زندی، روزنامه‌نگار حوزه انرژی در روزنامه اعتماد یادداشتی نوشته بود و در پنج بند، طرحی با عنوان پته‌های (اوراق) نفتی پیشنهاد داده بود.

 

او گفته بود: «حالا زمان آن است که «پته نفت» را رو کنید. بشکه‌های نفت را به مردم بدهید و بگذارید آن را در سبد دارایی‌شان بگذارند. نه در حرف، که به‌صورت واقعی نفت را به مردم بدهید. نفت ایران، فعلا پشت دیوار بلند تحریم است، این دیوار اما، بالاخره فروریختنی است. امروزاگر نه، فردا حتما. این روز‌ها همه‌چیز دست به دست هم داده است تا بتوان مردم را واقعا مالک نفت کرد.»

مطرح شدن طرح مورد نظر واکنش‌های زیادی را در پی داشت. از شوخی‌ها و مزه پرانی‌هایی که مجازی بازان در توئیتر به راه انداختند تا انتقاد‌هایی که می‌گفتند طرح گشایش‌اقتصادی دولت درواقع گشایشی است در کار خودش برای جبران کسری بودجه و مدیریت نقدینگی در بازار. با این حال انتقاد‌های جدی تری هم به این طرح وارد شد. برخی کارشناسان اقتصادی حتی معتقدند دولت نباید اختیار فروش و درآمد نفت را داشته باشد.

 

احمد توکلی، نماینده سابق مجلس، از این طرح گشایش اقتصادی با عنوان ساقط کردن کشور نام برد و دراین باره توئیت کرد: «آقای روحانی به ظاهر می‌خواهد با پیش فروشی نفت سال‌های آینده به مردم، آنان از دولت غیر از طلب ریالی، دلار نیز طلبکار باشند. تا حالا امروزمان را با نفت سر می‌کردیم، فردا را هم به نفت گره می‌زنیم.»

 

او با زبان تندوتیزی ثمره چنین اتفاقی را سقوط به دره فلاکت دانست. واکنش‌ها در فضای مجازی هم با زبان‌های متفاوت، اما در قالب انتقادی بود. عده‌ای اوضاع قرمزپوش بورس را در شبکه‌های اجتماعی بارگذاری کردند و نوشتند: «جناب روحانی گشایش اقتصادی رو از بازار بورس شروع کردن.» کاربر‌های دیگری هم در بحبوحه همان حدس وگمان‌ها نوشتند: «می گن نفت رو می‌خوان در بورس به مردم بفروشن! چطوری مال خودمونو به خودمون می‌فروشن، بعدش اسمشو می‌ذارن گشایش اقتصادی؟»