آیا مکانیسم ماشه معکوس عمل می‌کند؟

هدی جاودانی | شهرآرانیوز؛ مایک پمپئو با ارائه نامه‌ای به شورای امنیت در نیویورک، ایران را به نقض آشکار توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ محکوم کرده و از فعال کردن روند بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران با استفاده از «مکانیسم ماشه» خبر داده است. ادعایی که در پی شکست تحقیرآمیزِ هفته گذشته ترامپ، در جلب حمایت اعضای شورای امنیت به‌منظور تمدید تحریم‌ها علیه ایران صورت گرفته است. پمپئو با اعتماد‌به‌نفس بازه‌ای سی‌ویک روزه را برای بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران، به شورای امنیت تحمیل و تهدید کرده است که هرکدام از کشور‌هایی که از این اقدام پیروی نکنند، هدف تحریم‌های آمریکا قرار می‌گیرند.

این اقدام دولت آمریکا، شورای امنیت سازمان ملل را با بحرانی بی‌سابقه روبه‌رو کرده است و همچنین می‌تواند به افزایش اختلافات میان آمریکا و دیگر اعضای شورای امنیت بر سر مسئله ایران بینجامد؛ اختلافاتی که شروع آن به خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸ بازمی‌گردد.

به گزارش آسوشیتدپرس، نمایندگان سه کشور بریتانیا، فرانسه و آلمان، در واکنش به خواسته اخیر دولت آمریکا، با صدور بیانیه‌ای مشترک اعلام کرده‌اند که از چنین اقدامی پشتیباتی نمی‌کنند و آن را با تلاش‌هایی که تاکنون برای حفظ برجام صورت گرفته است، «مغایر» می‌دانند. کشور‌های اروپایی عضو شورای امنیت همچنین گفته‌اند که با خروج ترامپ از برجام در ماه مه ۲۰۱۸ و اعمال تحریم‌های حداکثری آمریکا علیه ایران، ایالات متحده آمریکا حقوق قانونی خود به‌عنوان عضوی از شورای امنیت را از دست داده است.

 

چین و روسیه نیز، درکنار هم‌پیمانان اروپایی خود، با یکدیگر متحد شده و اقدام آمریکا را «غیرقانونی» خطاب کرده‌اند. واسیلی نبنزیا، سفیر روسیه در سازمان ملل، یکی از منتقدان سرسخت اقدام آمریکاست و اعلام کرده است که این کشور هیچ‌گونه حق قانونی برای استفاده از مکانیسم ماشه ندارد و قطعا او را به چالش خواهند کشید. نمایندگی بلژیک در سازمان ملل نیز، روز جمعه به صف حامیان برجام شورای امنیتپیوست.

به گزارش یورونیوز، جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، نیز تأکید کرده است که آمریکا نمی‌تواند از مکانیسم ماشه علیه ایران استفاده کند. وی همچنین اطمینان داده است که به‌عنوان هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک برجام، تمام تلاشش را به کار خواهد بست تا از تداوم برجام و اجرایی شدن همه‌جانبه آن
محافظت کند.

محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه کشورمان، در واکنش به ادعا‌های پمپئو، روز پنجشنبه، طی تماسی تلفنی، به آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، گفته است که شورای امنیت باید در مقابل خواسته غیرقانونی آمریکا مقاومت کند. وی همچنین تأکید کرده است: «اقدام آمریکا عواقب خطرناکی را برای قوانین بین‌المللی به بار خواهد آورد و سرانجامی جز ویرانی سازوکار‌های بین‌المللی و بی‌اعتبار ساختن شورای امنیت نخواهد داشت.»

 

علاوه بر این، ظریف، روز جمعه، با انتشار مطلبی در صفحه اینستاگرام خود یادآوری کرد که: «پمپئو به خیال خودش ساز‌وکار بازگرداندن قطعنامه‌های لغوشده شورای امنیت را فعال کرد، ولی هم‌زمان، ایران به همراه روسیه، چین، اتحادیه اروپا، آلمان، فرانسه و انگلیس در نامه‌هایی جداگانه، اقدام دولت ترامپ را غیرقانونی، بدون اثر و کان‌لم‌یکن معرفی کردند.»

 

وی همچنین خبر داد که به‌زودی دیگر اعضای شورای امنیت نیز موضع مشابهی را با ایران در پیش می‌گیرند و «یک‌بار دیگر دولت ترامپ، در صحنه جهانی منزوی و رسوا خواهد شد. تاریخ شورای امنیت، چنین وضعیتی را به یاد ندارد.» علاوه‌بر این، ظریف، در نامه‌ای خطاب به گوترش، یک گزاره‌برگ (فکت‌شیت) درباره تلاش‌های غیرقانونی و جنایت‌کارانه آمریکا برای اعمال مجدد تحریم‌ها علیه ایران، انتشار داده است. در این گزاره‌برگ که متن فارسی آن را وزارت امورخارجه ایران منتشر کرده، آمده است: «هیچ‌گاه عبارت «اسنپ‌بک» (مکانیسم ماشه) در برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) یا در قطعنامه۲۲۳۱ شورای امنیت ملل متحد استفاده نشده، بلکه آمریکا به تعمد از این کلمه برای القای سرعت و خودکار بودن استفاده کرده است.

 

جمله‌بندی در قطعنامه مزبور چنین است که: «احیای مفاد قطعنامه‌های لغوشده» که نیازمند فرایند زمان‌بر دقیق -با هدف حفظ برجام و نه نابودی آن- است.» سیدعباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر امورخارجه، نیز در واکنش به اقدام غیرقانونی آمریکا، در یک پیام توئیتری، ابلاغیه آمریکا را به لحاظ قانونی، بی‌اعتبار و فاقد صلاحیت دانسته و گفته است: «اطمینان داریم که شورای امنیت به ایالات متحده اجازه نخواهد داد که از قطعنامه۲۲۳۱ شورای امنیت سوءاستفاده کند تا به هدف اعلام‌شده خود یعنی از بین بردن این قطعنامه برسد.»

 

پس از شکست تحقیرآمیز ترامپ در شورای امنیت، استفاده از مکانیسم ماشه، به‌نظر آخرین حربه دولت آمریکا برای عملی کردن اهداف خصمانه این کشور درخصوص اعمال تحریم‌های بیشتر علیه ایران است و حالا با یک‌صدایی کشور‌های عضو شورای امنیت در حمایت از ایران و تأکید بر حفظ برجام، آمریکا با چالش بزرگی مواجه شده است.