سهم ۶۴ درصدی منابع متحرک در آلودگی هوای مشهد

امیررضا وثوقی | شهرآرانیوز؛ با اینکه تعداد روز‌های پاک مشهد در پنج ماه نخست امسال نسبت‌به مدت مشابه در سال گذشته، ۶ روز افزایش داشته است، کماکان فقدان سیاهه آلودگی به‌روز و متناسب با نیاز فعلی کلان‌شهر مشهد احساس می‌شود.

سیاهه قدیمی که سهم آلاینده‌ها را در میزان آلودگی هوای شهر مشهد مشخص می‌کند و برنامه‌ریزی‌های این حوزه براساس آن تدوین و تعریف می‌شود، ۱۸ سال پیش تهیه شد و مدت‌هاست که باید سیاهه جدیدی جایش را بگیرد؛ یک سیاهه به‌روز که با شناسایی منشأ‌های آلودگی هوای شهر، برای پیش‌بینی بیست‌وچهار تا چهل‌وهشت‌ساعته آینده کیفیت هوا الگویی را تعریف کند تا دست متولیان این حوزه برای گرفتن بهترین تصمیم در جلوگیری از انتشار آلودگی هوای شهر و مقابله با آن باز‌تر باشد.

 

نوشدارویی که مهر ۹۷ طی تفاهم‌نامه‌ای برای تهیه سیاهه منابع آلودگی هوای مشهد، میان شهرداری مشهد و دانشگاه صنعتی شریف تهران به امضا رسید. باتوجه‌به افزایش آلودگی هوا در همان سال، قرار بود این سیاهه در کمترین زمان ممکن تهیه و تا قبل از مهر ۹۸ رونمایی شود؛ یعنی یک‌ساله، با این حال حساسیت‌ها و لزوم بررسی دقیق منابع مختلف آلودگی و تعیین سهم هرکدام در ایجاد آلودگی هوای شهر، تهیه این سند مهم زیست‌محیطی شهر ما را چند ماهی به تعویق انداخت.

 

چند ماه بعد یعنی ابتدای سال ۹۹ بار دیگر خبر آماده‌سازی سیاهه آلودگی هوای مشهد طبق وعده‌های گذشته مسئولان اداره محیط‌زیست، سلامت و ایمنی شهرداری مشهد منتشر شد، اما این‌بار شیوع کرونا سدی شد برای رونمایی؛ کرونایی که خود دلیل اصلی افزایش روز‌های پاک مشهد در پنج ماه گذشته بود. بالاخره روز گذشته رضا اسماعیلی، مسئول مرکز پایش آلاینده‌های زیست‌محیطی شهرداری مشهد، در خبری اعلام کرد: «فهرست یا سیاهه آلودگی هوای کلان‌شهر مشهد با هدف تعیین سهم منابع آلاینده، تدوین و تکمیل شد.»

 

او در توضیح پیشینه این اقدام شهرداری مشهد برای خاتمه دادن به وقفه هجده‌ساله تدوین سیاهه آلودگی جامع و به‌روز اضافه کرده بود: «گزارش کار تدوین سیاهه جدید را مشاور به‌طورکامل ارائه کرده است و آماده بررسی در کارگروه کاهش آلودگی هوای استانداری خراسان رضوی است.» به عبارت دیگر «اطلاعات، اعداد و ارقام سیاهه آلودگی هوای مشهد پس از تایید فنی در کارگروه اشاره‌شده»، انتشاریا‌فتنی خواهد بود و می‌توان به نقش هرکدام از آلاینده‌ها در شرایط فعلی هوای مشهد پی برد.

 

مسئول مرکز پایش آلاینده‌های زیست‌محیطی شهرداری مشهد به این موضوع هم اشاره کرده بود که: «منابع آلاینده هوای مشهد به‌طور دقیق با تعیین سهم آلایندگی و شمار خودرو‌های فرسوده در سطح کلان‌شهر مشهد از مسائلی است که در این سیاهه بررسی می‌شود. او گفته بود: «در چارچوب فهرست آلودگی هوای مشهد، وظیفه هریک از دستگاه‌های مختلف متولی برای کاهش آلودگی نیز مشخص شده است.»

 

او همچنین ابراز امیدواری کرده بود که سیاهه هرچه سریع‌تر در دستورکار کارگروه کاهش آلودگی هوای خراسان‌رضوی در استانداری قرار گیرد و اجرایی شود؛ چراکه «۵/۳ میلیون شهروند مشهدی از ابتدای امسال تاکنون، ۳۳روز هوای پاک و ۱۳۰روز هوای سالم تنفس کرده‌اند.» همچنین پیش از این مهدی یعقوبی، معاون خدمات‌شهری شهرداری مشهد، سیاهه انتشار آلودگی هوای مشهد را یکی از طرح‌های منحصر‌به‌فرد زیست‌محیطی کشور برشمرده بود و درباره مقادیر لحاظ‌شده در این سیاهه گفته بود: «در این طرح مقادیر انتشار آلاینده‌های مونوکسیدکربن، ترکیبات آلی فرار، اکسید‌های نیتروژن، اکسید‌های گوگرد، ذرات معلق و همچنین گاز گلخانه‌ای دی‌اکسیدکربن ناشی از منابع آلاینده شهر مشهد محاسبه شده است.»

او با اشاره به اینکه منابع آلاینده در این طرح به دو دسته متحرک و ساکن تقسیم می‌شود، یادآوری کرده بود که سهم منابع متحرک (خودر‌وهای سواری، تاکسی، وانت، اتوبوس واحد و سرویس، مینی‌بوس، موتورسیکلت و کامیون از این مجموعه حدود ۶۴درصد و سهم منابع ساکن (نیروگاه، صنایع آلاینده، خانگی و تجاری، پایانه‌های مسافربری و باری زمینی، هوایی و ریلی و جایگاه‌های سوخت بنزین) حدود ۳۶درصد برآورد شده است.
به گفته یعقوبی، «در بخش منابع متحرک، بیشترین سهم از کل آلاینده‌ها را خودرو‌های شخصی با ۵۱درصد به خود اختصاص داده‌اند و کمترین سهم از کل آلاینده‌ها هم با ۲درصد مربوط به تاکسی‌هاست.»

پارسال تا همین برهه زمانی، شهروندان مشهدی ۲۶روز هوای پاک تنفس کرده بودند. امسال تاکنون ۱۲۷روز معادل ۷۶درصد از روز‌های سپری‌شده، شاخص هوا در وضعیت سالم و پذیرفتنی قرار داشته که این شاخص در مدت مشابه پارسال، ۱۴۱روز بوده است.

امسال تعداد روز‌هایی که هوا با شاخص ناسالم برای گروه‌های حساس همراه بوده است، ۷ روز است. شهروندان مشهدی پارسال در ۱۶۷روز ابتدای سال تجربه تنفس در هوای ناسالم برای گروه‌های حساس و همه گروه‌ها را نداشتند.

پارسال روزانه یک میلیون دستگاه خودرو در کلان‌شهر ۳ میلیون و ۵۰۰هزار نفری مشهد رفت‌وآمد کردند و درمجموع شهروندان مشهدی ۴۰روز هوای پاک، ۲۶۶روز هوای سالم، ۵۷روز هوای ناسالم (برای گروه‌های حساس) و ۲روز نیز هوای ناسالم (برای تمامی گروه‌ها) تنفس کرده بودند.