نذر امام حسین (ع) و وقف آموزش قرآن

میترا صدر | شهرآرانیوز؛ برخلاف بعضی‌ها که ۲۴ ساعت شبانه‌روز برایشان زیاد است و نمی‌دانند آن را چگونه پر کنند، کسانی پیدا می‌شوند که وقت کم دارند و با مدیریت و برنامه‌ریزی سعی می‌کنند از زمان بهترین استفاده را داشته باشند. این هفته گفت‌وگویی داشتیم با بانوی فعال محله جلالیه که از این دست آدم‌هاست. او در حوزه‌های مذهبی، فرهنگی و اجتماعی فعالیت دارد و همچنین استاد حوزه در رشته‌های علوم حدیث و تفسیر است. علاوه بر این استاد دانشگاه در رشته‌های تفسیر، علوم قرآنی، دانش خانواده و جمعیت است. او همچنین تدریس درس‌های قرآن (روخوانی، روان‌خوانی، تجوید، تفسیر، حفظ)، نهج‌البلاغه، صرف و نحو، فقه در دارالقرآن حرم مطهر، مؤسسه قرآنی دانش‌آوران، نرجس خاتون، مؤسسه علمی کاربردی عصر قرآن را نیز بر عهده دارد. این‌ها بخشی از فعالیت‌های آموزشی زهرا توکلیان حقیقی، مدیر و مؤسس مؤسسه قرآن و عترت دانش‌آوران در محله جلالیه است. افزون بر این‌ها او مدیر انتشارات دانش‌آوران است و کتب مذهبی را در انتشارات خود به چاپ می‌رساند. گفت‌وگوی این هفته ما را با این بانوی فعال فرهنگی و دغدغه‌مند محله جلالیه بخوانید.

 

 

زهرا توکلیان حقیقی متولد سال ۱۳۵۴ پنجمین فرزند از ۸ فرزند خانواده‌ای مذهبی اهل محله جلالیه است و در همین محله بزرگ می‌شود. از همان کودکی مادرش او را نذر امام حسین (ع) می‌کند و همراه خود به جلسه‌های قرآن و دعا می‌برد. زهرا خردسالی‌اش را در دوران انقلاب سپری می‌کند و پدر و مادرش با اینکه سن کمی داشتند او را با خود به تظاهرات می‌برند. ریشه‌های مذهبی و علاقه او به فعالیت‌های قرآنی باعث می‌شود تا در دوره راهنمایی قاری قرآن شود و در دبیرستان فعالیت‌های مذهبی خود را در این حوزه ادامه دهد. بعد از اتمام دبیرستان تدریس قرآن را در پایگاه‌های بسیج شروع می‌کند. او می‌گوید: «مادرم یکی از مشوقان اصلی من برای ادامه فعالیت‌های مذهبی است. هنوز هم در جلسه‌های هفتگی قرآن در منزل مادر شرکت می‌کنم. بعد از اتمام دبیرستان و گذراندن دوره‌های قرآنی مختلف در پایگاه‌های بسیج محله آموزش قرآن را به بانوان و کودکان شروع کردم. علاقه‌ام به قرآن باعث شد تا در اولین دوره آموزشی تربیت مربی دارالقرآن درحرم مطهر شرکت کنم. این دوره زیر نظر استاد جعفری، برادرزاده علامه جعفری، برگزار شد و ما اولین مربیانی بودیم که در حرم مطهر تدریس قرآن را شروع کردیم. تنها مربی بودم که در کنار آموزش قرآن احکام را نیز آموزش می‌دادم. در سال ۷۶ حدود ۱۰۰ نفر در جلسه‌هایم شرکت می‌کردند و این موفقیت خوبی بود.»

 

او سال ۷۶ ازدواج می‌کند و به علت شغل همسرش به تربت‌جام می‌روند. همان‌جا در کلاس‌های حوزه علمیه شرکت می‌کند. آن‌قدر فعال است که آنجا هم طاقت نمی‌آورد و به سراغ آموزش و پرورش تربت‌جام می‌رود و قرآن را به مربیان آموزش می‌دهد و در کنار آن برنامه‌های تبلیغی، سخنرانی و احکام را نیز برگزار می‌کند. بعد از ۲ سال به کلات می‌روند و آموزش قرآن را در حسینیه کلات آغاز می‌کند. توکلیان می‌گوید: «برگزاری دوره‌های آموزش روخوانی، روان‌خوانی، تجوید، تفسیر و ... بخشی از فعالیت‌هایم در آن حسینیه بود. بعد از آن توانستم برای علاقه‌مندان به حوزه مربیگری دوره‌های آموزشی برگزار کنم.»
بعد از ۲ سال دوباره به مشهد می‌آیند و او به سراغ حوزه علمیه می‌رود و لیسانس حوزوی خود را می‌گیرد. اولین کتاب خود را سال ۸۳ چاپ می‌کند. خانم توکلیان می‌گوید: «عنوان پایان‌نامه‌ام در سطح دو حوزه «ریش دکور انسانی» بود. دستاورد این پایان‌نامه کتاب «زیبایی مردان» است که همان سال به چاپ رسید.» بعد از آن تحصیلات آکادمیک خود را ادامه می‌دهد و در رشته فقه و مبانی حقوق مقطع کارشناسی ارشد قبول می‌شود.

 

داستان تأسیس مؤسسه قرآنی دانش‌آوران از سال ۸۴ آغاز می‌شود. خانم توکلیان آن دوره در خیابان صدر زندگی می‌کرد. او می‌گوید: «مسجد امام زمان (عج) نزدیک منزل بود و در کنار مسجد دیگری بنا شده بود و این مسجد به جز ایام محرم، برنامه و فعالیت خاصی نداشت. با کمک ساکنان محله تابستان سال ۸۴ مسجد را سر و سامان دادیم، برق‌کشی کردیم، مسجد رنگ‌آمیزی شد و داخل آن کتابخانه درست کردیم. مسجد برای برگزاری دوره آموزش قرآن و فعالیت‌های فرهنگی آماده شد و مهد قرآن را همان‌جا راه‌اندازی کردیم. هنوز چند هفته‌ای از برگزاری کلاس‌های مهد نگذشته بود که هیئت امنای مسجد با برگزاری آن مخالفت کردند و گفتند مسجد محل مناسبی برای برگزاری کلاس‌های مهد نیست. من هم کار را شروع کرده بودم و نمی‌توانستم نیمه آن را رها کنم. آن زمان منزل دو طبقه بود. خودمان طبقه پایین زندگی کردیم و طبقه دوم را به مهد کودک تبدیل کردم و همان‌جا کلاس‌های آموزش قرآن را نیز برای بزرگ‌سالان برگزار کردم. بعد از اتمام سال تحصیلی ۸۴، خانه را رهن دادم و خانه بزرگ‌تری گرفتم و فعالیت‌ها را آنجا دنبال کردم. بعد از مدتی بهزیستی و فنی‌و حرفه‌ای به علت نداشتن مجوز کار را تعطیل کردند و بعد به دنبال گرفتن مجوز رفتم و توانستم بعد از ۶ سال مؤسسه قرآنی خودم را ثبت کنم و در سال ۹۰ مجوز مؤسسه را از ارشاد دریافت کردم.»

 

سال ۹۰ بعد از پیگیری‌های زیاد و گرفتن مجوز مؤسسه قرآنی، صاحب‌خانه از آن‌ها می‌خواهد که خانه را ترک کنند. این سرگردانی باعث می‌شود به حرم مطهر برود و از امام رضا (ع) کمک بخواهد. خانم توکلیان می‌گوید: «تازه کار‌های گرفتن مجوز به پایان رسیده بود که صاحب‌خانه مجبورمان کرد از آنجا بلند شویم. حال و روز خوبی نداشتم تازه پیگیری‌ها به ثمر نشسته بود. به حرم حضرت رضا (ع) رفتم و از ایشان کمک خواستم تا کار‌ها درست شود. بعد از آن با هم‌فکری همسرم به دنبال خرید خانه رفتیم و خانه دایی خودم را خریدم که مکان امروز مؤسسه است. هزینه‌های خرید و گرفتن مجوز روی شانه‌هایمان سنگینی می‌کرد؛ ولی با قرض از خانواده و اقوام و وام توانستیم خانه را بخریم. اینجا را به مؤسسه تبدیل کردیم و از همان سال، فعالیت‌های مؤسسه را شروع کردیم.»
هم‌زمان با خرید خانه درس را ادامه می‌دهد و پایان‌نامه ارشد خود را با موضوع «بررسی چالش‌های فقهی و حقوقی رحم جایگزین» ارائه می‌دهد. این پایان‌نامه نیز به کتاب تبدیل می‌شود؛ اما هزینه‌های بالای چاپ باعث می‌شود خانم توکلیان تصمیم بگیرد مجوز انتشارات مؤسسه را نیز دریافت کند. بعد از آن چاپ کتاب کودکان را با رویکرد قرآنی شروع می‌کند و آثار و پایان‌نامه طلبه‌ها و همکاران حرم را نیز در مؤسسه خود به چاپ می‌رساند.

 

برگزاری دوره‌های تربیت مربی برای علاقه‌مندان به مربیگری در مقاطع پیش‌دبستان و دبستان از جمله فعالیت‌های کارآفرینی مؤسسه دانش‌آوران است. خانم توکلیان با آموزش این دوره‌ها همچنین برگزاری دوره‌های تربیت مربی دوره تفسیر با همراهی حوزه علمیه به کمک خانواده‌های نیازمند آمده و باعث شده است تا جوانان خانواده با یادگیری مهارت به کسب درآمد برسند. خانم توکلیان می‌گوید:
«این مؤسسه سکوی پرشی است برای علاقه‌مندان به دوره‌های تربیت مربی. بعد از گذراندن این دوره‌ها مربیان علاقه‌مند را به مؤسسه‌های مختلف یا آموزش و پرورش معرفی یا در صورت نیاز مؤسسه از آن‌ها در همین مکان استفاده می‌کنیم. خیلی از این علاقه‌مندان توانایی پرداخت شهریه کلاس‌ها را نداشتند، این امر باعث شد تا خیریه مؤسسه را راه‌اندازی کنیم. اوایل کار، هفته‌ای یک روز در امام‌زادگان روستای تبادکان به علاقه‌مندان دوره‌های تربیت مربی آموزش‌های قرآنی می‌دادم و، چون توانایی پرداخت هزینه را نداشتند با کمک همکاران حرم و صدقه‌ای که از همان روستای تبادکان جمع‌آوری می‌کردیم به خانواده‌های نیازمند کمک می‌کردیم.»

 

ساختمان مؤسسه قرآنی ۲ طبقه است. در طبقه اول یک اتاق ویژه خیریه و صندوق قرض‌الحسنه است که مسئولیت آن را همسر خانم توکلیان که بازنشسته شده است بر عهده دارد. ۲ اتاق کلاس ویژه مهد قرآنی است. اتاق بعدی مخصوص ثبت‌نام و دفتر مدیر است. طبقه دوم بزرگ‌تر است. سالن اصلی آن ویژه برگزاری جلسه‌های سخنرانی است و دور تا دور آن را قفسه‌های کتاب پوشانده است و کلاس‌های بزرگ‌سالان نیز در این طبقه برگزار می‌شود. خانم توکلیان می‌گوید: «افراد بسیاری با مسئولیت‌های مختلف از مؤسسه دیدن کردند؛ اما وقتی مکان ما را می‌بینند و با فعالیت‌های مؤسسه آشنا می‌شوند، برایشان عجیب است که چطور این همه فعالیت در همین فضای کوچک انجام می‌شود.»

 

 

طرح صدقه در گردش آغاز راه مؤسسه برای انجام امور کار‌های قرض‌الحسنه و خیریه می‌شود و خانم توکلیان تصمیم می‌گیرد به جای بخشش پول، صندوق قرض‌الحسنه مؤسسه را راه‌اندازی کند و در کنار آن از خانواده‌هایی که بیماران صعب‌العلاج دارند نیز حمایت کند. خانم توکلیان می‌گوید: «واحد خیریه مؤسسه با کمک خیران و همکاران فعالیت خود را آغاز کرد؛ اما بعد از مدتی آمار خانواده‌های نیازمند زیاد شد و تصمیم گرفتیم در اصطلاح به جای ماهی دادن به خانواده‌ها ماهی‌گیری را به آن‌ها بیاموزیم و با راه‌اندازی صندوق قرض‌الحسنه کار خود را دنبال کردیم. خانواده‌های نیازمند به ما مراجعه می‌کردند و ما از آن‌ها می‌خواستیم در فرم‌های مؤسسه مشخص کنند چه توانمندی‌هایی دارند، با گرفتن وام بتوانند کارگاه‌های خانگی خودشان را راه‌اندازی کنند و درآمد داشته باشند. آن‌ها هم که حرفه یا هنری نیاموخته بودند، در کلاس‌های هنری و دوره رافت مؤسسه شرکت کردند. در این دوره، آموزش‌های مختلفی مثل تابلو فرش، بافتنی، خیاطی و چادردوزی برای علاقه‌مندان برگزار شد. با این آموزش‌ها وارد بازار کار شدند و اکنون از پس هزینه‌های زندگی بر می‌آیند. تعدادی از آن‌ها نیز به مرور وام را به صندوق قرض‌الحسنه برگرداندند. همکاران حرم در این‌باره کمک زیادی به مؤسسه کردند و بخش مالی صندوق از این طریق تأمین می‌شود. بخش خیریه نیز همچنان فعال است و اکنون نزدیک به صدخانوار را که بیمار خاص دارند، حمایت می‌کند.»
برگزاری دوره‌های مشاوره برای خانواده‌های نیازمند بخش دیگر کمک به این خانواده‌ها از طرف مؤسسه است همچنین برگزاری افطاری در ماه مبارک رمضان برای خانواده‌های تحت پوشش مؤسسه از فعالیت‌های دیگر این خیریه است.

 

ایجاد فروشگاه فرهنگی با استفاده از فضای مجازی از فعالیت‌های دیگر خانم توکلیان است. در دوره کرونا و بعد از کم شدن درآمد مؤسسه، خانم توکلیان برای پیشبرد اهداف خیریه تصمیم می‌گیرد فروشگاه فرهنگی مؤسسه را راه‌اندازی کند.
خانم توکلیان می‌گوید: «بعد از شیوع کرونا از طرف حوزه پیامی دریافت کردم مبنی بر استفاده از نرم‌افزار «با سلام». می‌توانستیم در این نرم‌افزار غرفه مجازی مؤسسه را راه‌اندازی کنیم. در آن دوره کسالت داشتم و در حال گذراندن دوره نقاهت بودم. از زمان پیش آمده استفاده کردم و با راه‌اندازی صفحه مؤسسه در نرم‌افزار «با سلام» فروشگاه فرهنگی مؤسسه را راه‌اندازی کردم. در این صفحه علاوه بر معرفی کتاب‌های مؤسسه، بسته آخرت را نیز به فروش می‌رسانیم.»

 

بسته آخرت محصول منحصر به فرد مؤسسه است. خانم توکلیان برای تهیه آن با تعدادی از همکاران به بهشت‌رضا می‌رود و مراحل به خاک‌سپاری میت را از ابتدا تا پایان دنبال می‌کند. خانم توکلیان می‌گوید: «برای تهیه بسته آخرت تمام مراحل را از نزدیک مرور کردیم و بعد هم با تحقیقات زیاد ۲ کتاب نیز در این‌باره با نام‌های «به دادم برسید» و «وصیت نامه» را به چاپ رساندم که همراه با بسته آخرت ارائه می‌شود. تمام مستحبات نوشته شده درباره میت و کفن و دفن در این بسته وجود دارد. کرونا باعث شد تا این روز‌ها خیلی‌ها بیشتر به یاد آخرت باشند و این بسته را تهیه کنند.»

 

تشکیل کارگروه ازدواج یکی از برنامه‌های خانم توکلیان برای محله است. او می‌گوید: «با شناختی که از محله داشتم و طی تحقیقی که با همکاران انجام دادم، یکی از مهم‌ترین نیاز‌های محله معرفی خانواده دختران و پسران جوان به یکدیگر بود. علاوه بر این دوره‌های مشاوره پیش از ازدواج را نیز برای جوانان برگزار می‌کنیم.» خانم توکلیان دوره‌های مشاوره را در قم گذرانده است و علاوه بر خودش استادان برتر مشهد در حوزه ارتباط با همسر و تربیت فرزند نیز در مؤسسه دانش‌آوران فعالیت دارند و به علاقه‌مندان مشاوره می‌دهند.

 

از قرار معلوم در طرحی استادان برتر نماز را به قم دعوت می‌کنند تا فعالیت خود را در این حوزه پیش حجت‌الاسلام قرائتی ارائه دهند. از ۶۰۰ استاد ۴ نفر را انتخاب می‌کنند و خانم توکلیان یکی از آن‌هاست. یک سال است که این دوره نماز را نیز گذرانده و مربی نماز است. خانم توکلیان می‌گوید: «طرح خوبی را برای ارائه در این همایش آماده کرده بودم و زحمت زیادی برایش کشیدم. طرح درباره تقویت هوش با نماز بود که برای گروه سنی پیش دبستان، دبستان و راهنمایی طراحی شده است. بعد از ارائه در همایش حجت‌الاسلام قرائتی آن را تأیید کردند و گفتند طرح را برای ستاد اقامه نماز ارسال کنم. طرح به صورت کتاب است؛ اما به علت هزینه بالای چاپ هنوز نتوانستم آن را منتشر کنم. این کتاب بر رویکرد بازی طراحی شده است و بچه‌ها علاوه بر افزایش هوش با اصول صحیح نماز خواندن آشنا می‌شوند.»

 

کتاب تقویت هوش با نماز خانم توکلیان در ستاد اقامه نماز کشور رتبه می‌آورد و از آن تقدیر می‌شود. خانم توکلیان درباره اینکه چطور ایده کتاب‌های تقویت هوش با رویکرد‌های مذهبی به ذهنش خطور کرده است، می‌گوید: «روزی در حوزه تدریس می‌کردم که دیدم فرزند یکی از شاگردان دارد کتاب‌های هوش را رنگ‌آمیزی می‌کند. تصمیم گرفتم کتاب هوشی را بر مبنای کتاب قرآن تهیه کنم. اولین کتابم در این حوزه تقویت هوش با رویکرد قرآنی بود. تمام عکس‌ها و مفاهیم به کار رفته در این کتاب‌ها با توجه به مستندات قرآنی است. اگر عکس یا تصویر حیوان دارد حیواناتی است که در قرآن نام برده شده یا اعدادی است که در قرآن استفاده شده است.»
او انواع کتاب‌های هوش را تألیف کرده است، تقویت هوش با قرآن، غدیر و نماز که مورد آخر هنوز به چاپ نرسیده است. کتاب بعدی نیز به زندگی امام حسین (ع) و قیام عاشورا پرداخته و تقویت هوش با رویکرد امام حسین (ع) است.

 

از او درباره مشکلات و نیاز‌های فرهنگی محله می‌پرسم. خانم توکلیان می‌گوید: «با توجه به مراجعان مختلفی که در این چند سال اخیر داشتیم و با توجه به فرم‌هایی که در مؤسسه پر شده است، مهم‌ترین نیاز‌ها و مشکل‌های ساکنان محله را شناسایی کردیم و بر اساس آن دوره‌های سخنرانی، کلاس‌های آموزشی یا مشاوره برگزار کردیم. فقر فرهنگی و اقتصادی و روابط بین دختر و پسر از مسائلی است که در این مدت شناسایی شده است و برای آن برنامه داشتیم. خیلی از افرادی که در این کلاس‌ها شرکت داشتند بعد از اتمام جلسه یا سخنرانی قدردانی و تشکر کردند. تمام انگیزه ما برای ادامه مسیر دعای خیر مخاطبان و برطرف شدن مشکل افراد یا خانواده‌هاست.»

 

از او درباره مدیریت این همه فعالیت و اینکه چطور می‌تواند همه آن‌ها را اجرا کند که می‌پرسم، پاسخ می‌دهد: «اگر همراهی و همکاری خانواده و همکارانم را نداشتم شاید خیلی زودتر از این‌ها مؤسسه را جمع می‌کردم یا فعالیت‌هایم محدود می‌شد؛ اما خوشبختانه همراهی تمام اعضای خانواده را دارم. همسرم مسئول خیریه و صندوق قرض‌الحسنه است و کار‌های آن را مدیریت می‌کند. دخترانم به عنوان مربی در مؤسسه فعالیت دارند و دامادم مسئولیت فروشگاه فرهنگی را به عهده گرفته است. تنها پسرم نیز هنوز درس می‌خواند. کمک خانواده و دوستانم باعث شد فعالیت‌های مؤسسه را افزایش دهم و کار‌های مورد علاقه‌ام را دنبال کنم.»
به قول خودش، همسرش از ابتدا دردسر‌های یک خانم طلبه را پذیرفته و خیلی جا‌ها پیش قدم بوده است. برنامه‌ریزی، رمز موفقیت خانم توکلیان است و برای اینکه به تمام کارهایش برسد از همان ابتدای زندگی مشترک برنامه‌ریزی داشته است. خانم توکلیان می‌گوید: «سعی کردم به خانواده‌ام لطمه‌ای وارد نشود و نشاط خانه را حفظ کنم. همیشه صبح زود از خواب بلند می‌شوم و کارهایم را طبق برنامه انجام می‌دادم.»

 

تنها آرزو و خواسته‌اش ساخت یک مؤسسه مجهز قرآنی و وقف آن برای فعالیت‌های قرآنی است. خانم توکلیان می‌گوید: «این مؤسسه کوچک است، در چند سال گذشته با کمک خیران مبلغی جمع کردم و توانستم مکانی را خریداری کنم و امیدوارم با رشد مالی که در این سال‌ها به دست آورده آن را بفروشم و زمین مناسبی تهیه کنم و با کمک خیران یا سازمان‌هایی مثل اوقاف و آستان قدس آن را بسازم و مؤسسه را وقف فعالیت‌های قرآنی، فرهنگی و خیریه کنم.»