۲۴ شهریور امسال محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات، اعلام کرد این وزارتخانه خواستار همکاری با چندین شرکت ایرانی برای تولید گوشی تلفن همراه بوده و شرکت صاایران به این درخواست پاسخ مثبت داده است. در فاصله چند روز، نخستین تصاویر از موبایل‌های V۶ و V۵ صاایران که قرار است تحت برند «ویرا» عرضه شوند، رؤیت شد و ساعتی بعد، کاربران به شباهت این تلفن‌های همراه هوشمند با موبایلی متعلق به برند چینی «یولفون» پی بردند. اندکی بعد، مدیرعامل ایرانسل و همین طور وزیر ارتباطات گفتند که این گوشی‌ها احتمالا به روش SKD و CKD ساخته شده اند، یعنی واردات قطعات و سپس مونتاژ نهایی در کارخانه داخل کشور. موضوع زمانی از این هم جالب‌تر شد که ستار هاشمی، معاون وزیر ارتباطات، اعلام کرد آنچه گوشی ملی نامیده می‌شود نه مبتنی بر فناوری بومی بوده و نه حتی در ایران مونتاژ شده است. در واقع، به نقل از معاون وزیر ارتباطات، گوشی‌های ویرا به روش CBU تهیه شده اند و این یعنی همه مراحل ساخت، مونتاژ و بسته بندی در کشور چین انجام شده است و در نهایت، یک لیبل ایرانی روی جعبه‌ها چسبانده اند. البته معاون وزیر ارتباطات در ادامه گفت که CBU اولین گام برای شرکت هاست و پس از پژوهش روی عملکرد محصول و بازخورد مشتریان، پس از حدود ۶ ماه روش‌های تولید دیگر به کار گرفته می‌شود. این یعنی قرار است تا ۶ ماه دیگر، تولید گوشی به مرحله CKD برسد و به صورت قطعه قطعه وارد کشور و سپس مونتاژ شود. اگرچه در شرایط فعلی کشور همین تلاش‌ها هم جای تقدیر دارد، به نظر می‌رسد استفاده از عنوان «گوشی ملی» برای موبایل‌هایی که در خارج از کشور تولید شده اند بیشتر بازی با کلمات است. حالا بیایید ببینیم اساسا فرایند ساخت یک تلفن همراه چگونه است و استاندارد‌های جهانی برای تولید یک گوشی چه هستند.

همه تولیدکنندگان موبایل کار را با فاز مفهومی آغاز می‌کنند. چندین اسکچ (طراحی دستی خام و سریع) با بهره گیری از طراحی ها، ویژگی‌ها و رابط‌های کاربری مختلف تدارک دیده می‌شود. این طرح‌های ابتدایی ضمنا تعیین کننده وزن، ابعاد و میزان حمل پذیری دستگاه نیز هستند. از آنجا که هدف نهایی همه موبایل‌های هوشمند جمع وجور و قابل حمل بودن است، این فاز از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. در جلسه‌هایی طولانی میان هیئت رئیسه و مشاوران و بعد از بررسی گزینه‌های احتمالی مختلف، توافق نظری راجع به بنیادین‌ترین مشخصه‌ها و ویژگی‌های دستگاه شکل می‌گیرد و نتیجه به آزمایشگاه تحقیق و توسعه اعلام می‌شود. تیمی که کار تحقیق را برعهده دارد یک یا چند نسخه پروتوتایپ (نمونه اولیه) از دستگاه می‌سازد که البته دستگاهی واقعی نیستند و بیش از هر چیز باید مشخصه‌های ظاهری دستگاه را به نمایش درآورند. بعد از اینکه ظاهر دستگاه نهایی شد، نوبت به کار روی قطعات داخلی دستگاه می‌رسد. حالا گروه مهندسان الکترونیک وارد می‌شود و تصمیم می‌گیرد که استفاده از کدام قطعات الکترونیکی ضرور است. قطعات الکترونیکی قلب تپنده هر تلفن همراه هوشمندی به حساب می‌آیند. همین قطعات هستند که همه وظایف موبایل، از تصاویری که روی نمایشگر ظاهر می‌شوند تا برقراری تماس‌های تلفنی، ارسال اطلاعات مکانی و چیز‌هایی از این دست را کنترل می‌کنند. بسته به ویژگی‌های ترسیم شده برای موبایل در فاز مفهومی، می‌توان از قطعات مختلفی استفاده کرد.

 

 

بعد از نهایی شدن بخش‌های سخت افزاری، تیم نرم افزار وارد میدان می‌شود تا حیات را به دستگاه بدمد. سیستم عاملی که باید روی دستگاه به اجرا درآید از قبل انتخاب شده است؛ بنابراین در مرحله نخست، تیم قطعات الکترونیکی باید از سخت افزار مطلوب و سازگار با سیستم عامل استفاده کرده باشد تا تجربه‌ای روان و دلچسب از کار با موبایل حاصل شود. گذشته از سیستم عامل، می‌توان گفت همه تولیدکنندگان تلفن‌های همراه هوشمند نرم افزار‌ها و اپلیکیشن‌هایی مخصوص به خود دارند که در محصول خود از آن‌ها استفاده می‌کنند. این نرم افزار‌ها از سوی برنامه نویسانی تولید می‌شوند که وظیفه طراحی رابط کاربری، تعیین عملیات‌های ساده و پیشرفته موبایل و پیاده سازی سایر ویژگی‌های تلفن همراه را برعهده دارند. از مدتی پیش در همین زمینه زمزمه‌هایی از طراحی اندروید ملی در کشورمان به گوش می‌رسد، اما تا امروز این پروژه هیچ خروجی نهایی‌ای نداشته است و متخصصان کشورمان هنوز در حال کار روی آن هستند.

 

 

پیش از اینکه تولید آغاز شود، موبایل مورد آزمایش‌هایی سخت قرار می‌گیرد تا کیفیت، توان اجرایی و دیگر فاکتور‌های مرتبط با آن سنجیده شوند. کیفیت ساخت، سخت افزار و نرم افزار هرکدام باید انبوهی از تست‌های مختلف را پشت سر بگذارند. از برجسته‌ترین آن‌ها می‌توان به تست سقوط، تست مقاومت دستگاه در برابر خم شدن، تست مقاومت در برابر آب، کارکرد صحیح دکمه‌ها و عمر باتری اشاره کرد. دقت به جزئیات چیزی است که در این مرحله اهمیت فراوان دارد. هر نقصی که از چشم دور بماند، فرصتی بالقوه برای روبه رو شدن با انبوهی از انتقاد‌ها و خدشه دار شدن احتمالی اعتبار برند خواهد بود. برای نمونه، این اتفاق با ماجرای خم شدن آیفون ۶ پلاس اپل یا آتش گرفتن گلکسی نوت ۷ سامسونگ به وقوع پیوست و هر ۲ شرکت نه تنها متحمل ضرر‌های مالی فراوان شدند، بلکه تا اندازه‌ای اعتبار خود را میان طرف دارانشان از دست دادند.

 

 

وقتی پروتوتایپ نهایی آماده است، زمان تولید انبوه فرا می‌رسد. همه قطعات موجود در دستگاه به صورت جداگانه تولید می‌شوند و می‌توان آن‌ها را به صورت بومی تولید کرد یا از تولیدکنندگان خارجی خرید. وقتی تولید بدنه به اتمام می‌رسد، برد مدار چاپی نیز تولید و نرم افزار یا سیستم عامل مورد نیاز درون آن بارگذاری می‌شود. در نهایت، برد مدار درون بدنه جای می‌گیرد و با تعدادی پیچ در سر جای خود محکم می‌شود. بعد نوبت به دیگر قطعات موبایل می‌رسد، چیز‌هایی نظیر نمایشگر، دکمه ها، آنتن، میکروفون و بلندگو. وقتی در این فاز به سر می‌برید، احتمال دارد بسیاری از اطلاعات مربوط به دستگاه شما فاش شود. این اتفاق هم مزایای خاص خود را دارد و هم نقاط ضعفش را. از یک سو چنین افشاگری‌هایی می‌توانند مشتریان را برای عرضه دستگاه هیجان زده کنند و از سوی دیگر، منتقدان فرصتی خواهند داشت که به صورت زودهنگام، مشکلات موبایل را بیابند و بر نظر مشتریان بالقوه تأثیر بگذارند.

 

 

وقتی دستگاه همه آزمایش‌های را پشت سر می‌گذارد و از مرحله تولید انبوه نیز رد می‌شود، نوبت به بسته بندی می‌رسد. دستگاه با همه لوازم جانبی و دفترچه‌ها درون یک جعبه قرار می‌گیرد و برای عرضه به بازار آماده می‌شود. برخلاف آنچه ممکن است به نظر برسد، بسته بندی کم اهمیت‌ترین مرحله در فرایند تولید گوشی نیست. اتفاقا بسته بندی جذاب می‌تواند تضمین کننده حس رضایت از خرید در مشتریان باشد. برای نمونه، شرکت اپل به بسته بندی بسیار شکیل و ظریف محصولات خود شهرت دارد. همین باعث می‌شود لحظات ابتدایی خرید آیفون برای مشتریان، حسابی جادویی و دلچسب باشد. به این ترتیب، بسته بندی مقوله‌ای فراتر از جای دادن دستگاه در میان چند لایه مقوایی است و تیمی از طراحان باید به صورت جداگانه روی جعبه دستگاه کار کنند تا تعادلی بی نقص میان جمع وجور بودن و زیبایی به وجود آید. تنها با این کار است که می‌توانید هویتی بسیار مشتری پسند برای محصول خود ترسیم کنید.

 

 

اگر می‌خواهیم در زمینه تولید تلفن همراه به نقطه قابل قبولی برسیم، بد نیست ابتدا ببینیم شرکت‌های موفق این صنعت چه مسیری طی کرده اند، بعد از آن سعی کنیم از آن‌ها الگو بگیریم. یکی از تولیدکنندگانی که امروز توانسته است در بازار موبایل در کنار بزرگانی مثل سامسونگ و اپل قد علم کند، شرکت هواوی است. اگر تا همین ۱۰ سال پیش سری به بازار تلفن همراه می‌زدید، تقریبا هیچ اثری از محصولات این شرکت پیدا نمی‌کردید. رن ژنگفی شرکت هواوی را در سال ۱۹۸۷ در شنزن چین بنیان گذاشت. او به جای تکیه بر سرمایه گذاری مشترک با شرکت‌های خارجی که معمولا تمایلی به انتقال فناوری خود به شرکت‌های چینی نداشتند، راه دیگری برگزید و روی تحقیق و توسعه محلی با استفاده از مهندسی معکوس فناوری خارجی تمرکز کرد. در آن زمان، همه فناوری ارتباطی چین از کشور‌های خارجی وارد می‌شد. در نتیجه، رن تلاش کرد یک شرکت ارتباطی داخلی و قابل رقابت با شرکت‌های خارجی تأسیس کند.

 

این شرکت در همان زمان سرمایه گذاری بزرگی روی مهندسی معکوس انجام داد و قصد داشت فناوری تولیدی خودش را توسعه دهد. در کنار این موضوع، هواوی اهمیت فراوانی هم به حوزه تحقیق و توسعه داد، به طوری که در سال ۱۹۹۰ حدود ۶۰۰ کارمند در بخش تحقیق و توسعه داشت. با اینکه ممکن است همه ما هواوی را یک تولیدکننده موبایل بشناسیم، فعالیت اصلی این شرکت در زمینه تولید تجهیزات مخابراتی است و تولید تلفن همراه بخشی فرعی از فعالیت آن هاست.

 

هواوی در سال ۲۰۰۹ اولین گوشی اندروید خود را با همکاری تی موبایل به بازار عرضه کرد. این شرکت با تکیه بر مهندسی معکوس موبایل‌های موفق و تحقیق و توسعه در مسیر بهینه کردن آن ها، هرسال مدل‌های باکیفیت تری به بازار معرفی کرد. نتیجه این سیاست را امروز پس از گذشت ۱۰ سال از ورود آن‌ها به بازار موبایل دنیا می‌توانیم به خوبی مشاهده کنیم. می‌توان گفت ما امروز در حوزه تولید تلفن همراه جایی هستیم که هواوی ۱۰ سال پیش بود. شاید بهتر باشد وزارت ارتباطات به جای شعار و تعیین ضرب الاجل چندماهه در زمینه تولید موبایل بومی، کمی درازمدت‌تر به این حوزه نگاه کند تا با حمایت اساسی و اصولی از شرکت‌های فناور کشور، به جای واردکردن گوشی از دیگر کشور‌ها و چسباندن عنوان بومی به آن ها، چند سال بعد بتوانیم به معنای واقعی تولید تلفن همراه بومی را جشن بگیریم.