آینده صلح منطقه در گرو روابط ایرانی - عربی
سفر حسن روحانی به نیویورک در نخستین روز‌های مهرماه۱۳۹۸ برای شرکت در هفتاد‌و‌چهارمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد، با ارائه یک پیشنهاد جدید برای صلح و ثبات در منطقه با عنوان «طرح ابتکار صلح هرمز» همراه بود.
به گزارش شهرآرانیوز؛ سفر حسن روحانی به نیویورک در نخستین روز‌های مهرماه۱۳۹۸ برای شرکت در هفتاد‌و‌چهارمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد، با ارائه یک پیشنهاد جدید برای صلح و ثبات در منطقه با عنوان «طرح ابتکار صلح هرمز» همراه بود. از دریچه نگاه روحانی، هدف ائتلاف امید، ارتقای صلح، ثبات، پیشرفت و رفاه ساکنان حوزه تنگه هرمز و تفاهم متقابل و روابط صلح‌آمیز و دوستانه میان آن‌هاست.
این ابتکار، حوزه‌های مختلف همکاری مانند تأمین همگانی امنیت انرژی، آزادی کشتی‌رانی و انتقال آزادانه نفت و سایر منابع میان کشور‌های حوزه تنگه هرمز و فراتر از آن را در‌برمی گیرد. در طرحی که رئیس‌جمهوری کشورمان از آن در سازمان ملل سخن گفت، دو موضوع مهم دیگر نیز برجسته است؛ یکی چتر حمایتی سازمان ملل متحد بر طرح مذکور و دیگری ضرورت خروج نیرو‌های نظامی خارجی از منطقه. این طرح ابتکاری پس‌از ارائه و تشریح، با واکنش‌های مثبت منطقه‌ای و بین‌المللی همراه شد.
طرح صلح هرمز فراموش شده است؟
طرح ابتکار صلح هرمز، با گذشت بیش از یک‌سال از مطرح‌شدن، علی‌رغم واکنش‌های مثبتی که در ابتدا به‌دنبال داشت، حالا با مجموعه تحولاتی مخالف روبه‌روست، از‌جمله عادی‌سازی روابط برخی کشور‌های عرب منطقه با رژیم صهیونیستی که زمینه‌ساز حضور بیشتر نیرو‌های خارجی و متخاصم در قرابت با تنگه هرمز می‌شود. از جدیدترین اتفاقات در این زمینه می‌توان به توافق‌نامه «همبستگی و ثبات» موسوم به «العلا» برای پایان‌دادن به بحران سه‌ساله قطر در نشست سالانه شورای همکاری خلیج فارس که به امضای همه کشور‌های عضو رسید، اشاره کرد.
محمدجواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان، در واکنش به توافق اخیر قطر با عربستان و سه کشور عرب دیگر در توئیتی نوشت: «تبریک به قطر برای موفقیت مقاومت دلیرانه‌اش در‌برابر فشار و اخاذی. خطاب به همسایگان عرب: ایران نه دشمن و نه تهدید است. بلاگردانی کافی است. علی‌الخصوص پشتیبان بی‌پروای شما در‌حال رفتن است. زمانش رسیده که پیشنهاد ما برای داشتن منطقه قوی را بپذیرید.» حال سؤال بنیادین این است که عادی‌سازی روابط قطر و عربستان چه تأثیری بر ایران و البته آینده منطقه خواهد داشت؟ برای بررسی بیشتر این مهم، نظرات حسن هانی‌زاده، کارشناس مسائل خاورمیانه و قاسم محبعلی، از مدیران ارشد سابق وزارت خارجه، را جویا شده‌ایم.
سنگ‌انداز‌ها را بشناسید
هانی‌زاده در پاسخ به این پرسش شهرآرا که چرا پس از گذشت بیش از یک‌سال از ارائه طرح صلح هرمز، نه‌تن‌ها این طرح اجرایی نشد، بلکه برخلاف آن اتفاقات دیگری رخ داده است، گفت: «طرح صلح آقای رئیس‌جمهور موسوم به طرح صلح هرمز، می‌توانست مبنای همکاری ایران با ۲۰کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس قرار بگیرد.
اما از‌آنجا‌که عربستان به نیابت از آمریکا و رژیم صهیونیستی عملکردی کاملا تخریبی در جهت صلح و ثبات منطقه دارد، با طرح صلح پیشنهادی ایران مخالفت کرد و موانع زیادی برای اجرایی‌شدن آن ایجاد کرد؛ در‌نتیجه طرح صلح هرمز برای هم‌گرایی و ایجاد وفاق میان کشور‌های حوزه خلیج فارس عملا اجرایی نشد. اگر این طرح صلح اجرایی می‌شد، به‌صورت عملی، رژیم صهیونیستی هرگز نمی‌توانست در حوزه خلیج فارس و تنگه هرمز نفوذ پیدا کند.» وی افزود: «نشست اخیر شورای همکاری خلیج فارس جنبه نمایشی برای صلح میان قطر و عربستان بود. سه تن از مقامات شش کشور درگیر با قطر یعنی پادشاه عمان، پادشاه بحرین و ولیعهد امارات در این نشست حضور نداشتند؛ لذا این به‌معنی شکست توافق اخیر و وجود اختلاف میان قطر و کشور‌های حوزه خلیج فارس است.
در این شرایط از آن جهت که عربستان نگران حاکمیت سیاسی خود است، بی‌توجه به این اختلافات، این نشست را میزبانی کرد. عربستان با نگرانی تحولات اخیر در آمریکا را دنبال می‌کند؛ زیرا دموکرات‌ها تلاش دارند محمد بن‌سلمان را از قدرت برکنار کنند و محمد بن‌نایف، ولیعهد سابق عربستان را به قدرت بازگردانند و این عامل نگرانی بزرگ محمد بن‌سلمان و تیم او در قدرت است. با‌این‌حال، قطر علی‌رغم استقبال از صلح، به همکاری‌های گسترده آینده با عربستان خوش‌بین نیست و به دیده تردید به تلاش‌های آشتی‌جویانه محمد بن‌سلمان می‌نگرد.»
آینده نزدیک
این کارشناس مسائل خاورمیانه در پاسخ به این پرسش که توافق اخیر عربستان و عراق چه تأثیری بر ایران خواهد داشت، گفت: «صلح میان قطر و عربستان یک صلح تاکتیکی است. قطر به خوبی می‌داند که محمد بن‌سلمان در انزوای سیاسی شدیدی قرار گرفته است و تلاش می‌کند از‌طریق کنار‌گذاشتن اختلافات با این کشور، حاشیه امنی در آینده برای خود ایجاد کند.
به همین دلیل صلح قطر با عربستان هرگز به‌معنی قطع روابط این کشور با ایران نیست و توافق اخیر، تأثیری بر روابط قطر با کشورمان ندارد.» وی همچنین در پاسخ به اینکه آیا به‌دنبال تحولات اخیر از‌جمله پیروزی بایدن در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، ممکن است طرح صلح هرمز بار دیگر مطرح و حتی اجرایی شود، گفت: «شیوه رفتاری بایدن و ترامپ کاملا متفاوت است و او شیوه‌های تهاجمی ترامپ را که تاکنون منجر به بحران‌های شدیدی در منطقه شده است، ندارد.
بایدن سعی خواهد کرد که به‌نوعی به برجام بازگردد، تحریم‌ها را لغو کند و شرایط صلح پایدارتری را در منطقه ایجاد کند. باید دید که بایدن و تیمش چه برنامه‌ای برای منطقه در نظر گرفته‌اند، اما می‌توان گفت که منطقه در آینده نسبت‌به گذشته، از وضعیت بهتری به لحاظ امنیتی و اقتصادی برخوردار خواهد شد و طبیعی است که طرح‌های مختلف پیشنهادی صلح در این شرایط بیشتر مورد‌توجه قرار خواهند گرفت.»
ایران و کشور‌های همسایه
همچنین قاسم محبعلی، درباره عادی‌سازی روابط قطر و عربستان و تأثیر آن بر ایران، گفت: «باید در‌نظر داشته باشیم که در کوتاه‌مدت جمهوری اسلامی ایران از این تحولات سودی نخواهد برد. بهتر است که ایران سیاست نزدیکی با کشور‌های عربی منطقه را در پیش گیرد. ائتلاف ایران با این کشور‌ها در دراز‌مدت می‌تواند موجب شکست سیاست‌های رژیم صهیونیستی علیه ایران شود.
علاوه‌بر‌آن اقدامات تندرو‌هایی که در آمریکا مایل به تنش در منطقه هستند نیز با ناکامی روبه‌رو خواهد شد.» حال باید منتظر ماند و دید که کشور‌های عرب منطقه در جهان پساترامپ، چه تصمیمی خواهند گرفت؛ آیا حاضر خواهند شد برای صلح در منطقه به ایران روی خوش نشان دهند و به طرح صلح هرمز بپیوندند یا نه.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
