هوشمند‌سازی مدارس در باطن نه در ظاهر

سال‌هاست که در آموزش و پرورش بحث مدارس هوشمند به بحثی داغ تبدیل شده و بحث درباره آن زیاد بوده است، اما با گذشت چندین سال هنوز یکی از نقاط ابهام و چالش و بحث در آموزش و پرورش کشور است. بحث مدارس هوشمند نیز سرنوشتی مانند مباحث مشابهی از قبیل دولت الکترونیک پیدا کرده است و با اینکه سال‌هاست شعار و بحث آن وجود دارد هنوز دارای ابهامات و ایرادهای بنیادینی است.
اینکه مدرسه هوشمند چیست و چه مشخصاتی باید داشته باشد خود موضوعی است که محل بحث است. چه بسیار مدارسی که به صرف نصب یک ویدئو پروژکتور در آن، به خود عنوان مدرسه هوشمند داده‌اند و البته بسیاری مدارس نیز بوده‌اند که از سیستم‌های واقعا هوشمند و روش‌های تدریس نوین و محتواهای اختصاصی استفاده کرده‌اند. اما آنچه باید مورد توجه قرار گیرد موقعیت زمانی و مکانی و موقعیت کل کشور است که باید به آن توجه شود.
البته توجه به این نکته ضروری است که بحث مدرسه هوشمند بحثی لاکچری یا فانتزی یا اضافی نیست. در واقع در جهان کنونی که انقلاب فناوری اطلاعات کلیه معادلات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را به‌هم ریخته و الگوی فکری و طرحی نو در انداخته است نگاه به بحث فناوری اطلاعات و پویا بودن محتوا و روش‌های تدریس و آشنایی دانش‌آموزان با فناوری اطلاعات که در قالب مدارس هوشمند تجلی می‌یابد نه تنها امری فانتزی نیست بلکه بسیار واجب و ضروری و تعیین‌کننده است. به خصوص در دوران دبیرستان نشان دادن قدرت و ظرفیت‌های فناوری اطلاعات و مشاغل نوین مرتبط با آن و کارآفرینی از طریق تجارت الکترونیک و آشنایی با استارت‌آپ‌ها و ... می‌تواند تعیین‌کننده‌ای بسیار مهم در هدف‌گذاری دانش‌آموزان برای آینده تحصیلی و کاری و زندگی آن‌ها باشد و به خصوص برای کنکور و ورود به دانشگاه از کلیشه‌های همیشگی مشاغل پزشکی و مهندسی و وکالت و ... فاصله گرفته و افق‌های نوین زندگی در هزاره سوم را برای آن‌ها ملموس می‌کند.
بنابراین بحث مدارس هوشمند را باید در این قالب الگوی‌ذهنی کلان مشاهده کرد و نه صرفا در قالب نصب تجهیزات و کامپیوتر و ... در مدارس. البته بحث دیگر در‌این‌باره نیز این است که در شرایطی که در بسیاری از نقاط کشور مدارس از دسترسی به امکانات اولیه محروم هستند بحث مدارس هوشمند چقدر لازم است ولی پاسخ آن این است که اگر از منظر الگوهای ذهنی فوق به آن نگاه کنیم همچنان که مثلا تدریس ریاضیات در مدارس در هر شرایطی واجب است توجه به مدارس هوشمند نیز واجب است اما همان‌طور که گفته شد به شرط آنکه واقعا در آموزش و پرورش به سمت هوشمند‌سازی پیش برویم و نه صرفا نصب تجهیزات.
یکی از شئون مدارس هوشمند که به آن توجه بسیار کمی شده است و اتفاقا از مهم‌ترین مباحث است بحث تولید محتوای هوشمند و فناورانه برای دانش‌آموزان است. در شرایط فعلی که تقریبا در تمام نقاط دوردست کشور نیز دسترسی به اینترنت و تلویزیون مهیاست مهم‌ترین نکته این است که تولید محتواهای متناسب برای مدارس هوشمند و آموزش و پرورش هوشمند داشته باشیم به طوری که از طریق اینترنت و گوشی‌های تلفن همراه و نرم‌افزار‌های کاربردی و همچنین برنامه‌های مولتی مدیای تلویزیونی قابل دستیابی باشد تا اگر در نقاط دور افتاده‌تر کشور امکان خرید تجهیزات وجود نداشت بتوان از بسترهای فعلی در دسترس مردم برای ارائه محتواهای هوشمند اثربخش استفاده کرد.