مشهدی‌ها پاکستان را نمی‌شناسند

سیدی| با تکیه بر آماری چون سفر سالانه حدود 700هزار پاکستانی به مشهد و سکونت قریب به 5000نفر از آنان در شهر مشهد، می توان گفت پاکستان با 200 میلیون جمعیتی که 20 درصد آن را شیعیان تشکیل می دهند یکی از بزرگ ترین بازارهای هدف گردشگری مذهبی مشهد است. با این حال نمود ظاهری چندانی نمی توان از حضور این خیل عظیم همسایگان خارجی در مشهد دید. اینکه این را باید به حساب محجوب بودن پاکستانی ها گذاشت یا سختگیری های اداری ایران، موضوعی است که عرفان محمود بخاری، که دو سالی می شود سرکنسولگری پاکستان در مشهد را به عهده دارد پاسخ می دهد. او وقتی متوجه می شود، موضوع صحبت ما گردشگری و فرهنگ است و نه سیاست با ذوق و شعفی دوچندان به تعریف از جاذبه های گردشگری کشورش می پردازد.

با توجه به قرار گرفتن در ایام عزاداری، اجازه بدهید با تفاوت ها و اشتراکات آداب و رسوم عزاداری مردم پاکستان و ایران شروع کنیم. عزاداری پاکستانی ها چگونه است؟
عزاداری های شیعیان پاکستان تقریبا شبیه ایرانی هاست، از ابتدای محرم آغاز می شود و تا 40 روز ادامه دارد. یک سری غذا و نوشیدنی در مراسم عزاداری بین عزاداران توزیع می شود. البته در بسیاری از مراسم پاکستانی ها از قمه و شمشیر واقعی استفاده می کنند، که مشاهده اش خیلی توصیه نمی شود.همچنین برخی مسیری را با پای برهنه روی زغال داغ و آتش راه می روند.

در مشهد بسیاری از اقوام ایرانی و برخی از اتباع کشورهای خارجی، هیئت و حسینیه ای متعلق به خود دارند که در ماه محرم و دهه آخر صفر مطابق با آداب و رسوم خود عزاداری می کنند، آیا پاکستانی ها هم چنین هیئتی در مشهد دارند؟
تا جایی که اطلاع دارم، حسینیه ای هست که زائران پاکستانی در طول سال که به مشهد می آیند در آن اقامت می کنند، اما دقیق اطلاع ندارم که آیا در ایام عزاداری هم مراسمی در آن برگزار می شود یا خیر.

با توجه به 13ساله شدن خواهرخواندگی لاهور و مشهد، آیا در عمل هم اقدامی برای نزدیکی مردمان این دو شهر انجام شده است؟
یک سری پیشنهادها ارائه شده که در حال بررسی است، از جمله این که شهرداران دو شهر بازدیدهای دو جانبه داشته باشند تا تبادلات فرهنگی انجام شود و پروژه های مشترک اجرا کنند. موزه ها هم باید با هم تبادل داشته باشند. چند ماه پیش مراسم موسیقی سنتی «قوّالی» که مضمون اشعار آن در مدح پروردگار، پیامبر و اهل بیت است داخل تالار کنسولگری برگزار شد. مقامات بلندپایه استان هم در این مراسم حضور داشتند و بسیار استقبال کردند. پیگیر اجرای بیشتر برنامه های این چنینی برای نزدیکی دو کشور هستیم.

در اینترنت که جست وجو می کردیم، به آماری برخوردیم که از سفر سالانه 700هزار زائر پاکستانی به مشهد خبر می داد، این آمار را تأیید می کنید؟
این آمار تخمین و برآورد است؛ سالانه بین 500 تا 700 هزار زائر پاکستانی به مشهد سفر می کنند.

بعد از زیارت، دومین هدف پاکستانی ها از سفر به مشهد چیست؟ آن ها به طبیعت گردی بیشتر علاقه مندند یا بازدید از بناهای تاریخی؟
زیارت هدف اصلی سفر پاکستانی ها به ایران است؛ آنان با هدف زیارت به ایران می آیند و به شهرهای مشهد، قم و سایر امامزاده ها سفر می کنند. برخی از آنان هم به مکان های تاریخی سفر می کنند، اما خیلی گسترده نیست، هدف اصلی زیارت است. 70درصد آنان اول به مشهد سفر می کنند و بعد به قم می روند.

پروازها از مشهد به پاکستان به قدر نیاز موجود است؟
هواپیمایی ماهان هفته ای یک بار از لاهور به مشهد پرواز دارد، در گذشته یک شرکت هواپیمایی پاکستانی هم پرواز داشت اما اکنون فقط ماهان است. از لاهور به تهران هم 3پرواز در هفته داریم. به همین دلیل برخی از پاکستانی ها از طریق این پروازها به ایران می آیند، اول به قم می روند و بعد به مشهد می آیند. تلاش داریم از سایر شهرهای پاکستان هم پرواز به مشهد داشته باشیم. کراچی و اسلام آباد شهرهای بزرگی هستند که تعداد افراد زیادی از آن تمایل دارند به مشهد سفر کنند.

آیا آماری هم از تعداد سفر مشهدی ها به پاکستان دارید؟
خیلی کم و ناچیز است. عمدتا پاکستانی ها هستند که به مشهد سفر می کنند و مشهدی ها خیلی کم به پاکستان سفر می کنند که باید روی این موضوع کار شود.

اگر شما بخواهید از مشهدی ها دعوت کنید به پاکستان سفر کنند، توصیه می کنید از کدام بناها و جاذبه های کشورتان بازدید کنند؟
پاکستان جاذبه های طبیعی و تاریخی فراوانی دارد، رودخانه های متعدد و پر آب و کوه ها و دره های منحصربه فرد، طبیعت بسیار زیبایی را در پاکستان ایجاد کرده است. چنانکه حتی شمال پاکستان به سوئیس طبیعی و بکر معروف است. همچنین ما یک بیابان یخی داریم که در جهان بی نظیر است. مرز پاکستان و چین مرتفع ترین مرز در دنیاست. بسیاری از اسکی سواران و کوهنوردان اروپایی به این بخش می روند، اسکی سواران با هلی کوپتر 8500 متر بالا می روند و از آنجا اسکی می کنند. بناهای تاریخی با قدمت هشت هزارساله هم داریم که تماشایی است.

امکانات گردشگری پاکستان و هزینه استفاده از این امکانات برای ایرانیان چگونه است؟
قیمت ها در پاکستان خیلی منطقی و به صرفه است. دولت فعلی پاکستان توجه ویژه ای به بحث توریسم و جذب گردشگر دارد و هتل های مختلف با قیمت های متنوع در شهر وجود دارد. نقل و انتقال هم داخل شهر به سادگی و ارزان انجام می شود.

آیا تا به حال صحبتی با آژانس های مشهدی برای ایجاد تورهای گروهی پاکستان داشته اید؟
ما در حال رایزنی با مقامات ایرانی هستیم تا این موضوع را گسترش دهیم و در آینده حتما کارهایی انجام می شود. تا آن زمان تمام شهروندان مشهدی که تمایل به سفر به پاکستان دارند می توانند با مراجعه به دفتر کنسولگری پاکستان در مشهد درخواست ویزا دهند، تا نهایتا ظرف سه روز ویزا برایشان صادر شود. هرساله گردشگران بسیاری از سراسر دنیا از پاکستان دیدن می کنند. پاکستان یکی از مقاصد برتر و شناخته شده در فهرست توصیه های مجلات آمریکایی و انگلیسی است. حتی اخیرا خانم های زیادی به تنهایی به پاکستان سفر می کنند و این به دلیل امنیت بسیار خوب این کشور است. البته در گذشته دیدگاه های منفی در سطح رسانه ها درباره پاکستان وجود داشت که به غلط می گفتند امنیت نیست، اما واقعیت این است که امنیت بسیار خوبی در پاکستان وجود دارد. برخلاف برخی کشورها که اخبار ناگواری درباره تجاوز و تعرض به گردشگران دیگر منتشر می شود مردم پاکستان بسیار مهمان دوست هستند و توریست ها را مهمان خانه های خود می کنند. اگر در اینترنت نگاه کنید می توانید نظرات مثبت فراوان گردشگران اروپایی را درباره مهمان نوازی پاکستانی ها بخوانید.

سابق شرایط دریافت ویزای پاکستان کمی سخت بود و به دعوتنامه نیاز داشت، اما اخیرا گشایش های خوبی صورت گرفته چنانکه حتی از بهمن گذشته در کنار ۴۹ کشور دیگر برای ایرانی ها نیز ویزای فرودگاهی صادر می شود. آیا برای ارتباطات بیشتر بین دو کشوری که هر دو به مهمان نوازی در دنیا معروف اند، تا کنون صحبتی درباره لغو روادید دو طرفه صورت گرفته است؟
توافق لغو ویزا از سال ها قبل بین ایران و پاکستان بوده ولی محدودیت هایی از طرف ایران اعمال شده و هنوز به سرانجام نرسیده است. ما تلاش می کنیم تا به نتیجه برسد. دولت فعلی پاکستان با توجه به سیاست گسترش توریسم، توجه ویژه ای به ویزای الکترونیکی و فرودگاهی دارد. صدور ویزای فرودگاهی از بهمن سال گذشته برای ایرانی ها ممکن شده است. اکنون از 70کشور می توانند ویزای الکترونیکی پاکستان را دریافت کنند، ما در تلاش هستیم این امر برای ایرانی ها هم ممکن شود.

ویزای حضوری چقدر هزینه می برد؟
هزینه ویزای توریستی بسته به نوع درخواست و مدت اقامت از 50 تا 150دلار متغیر است.

بر اساس آمار منتشر شده، حدود 7000پاکستانی در مشهد ساکن هستند، انگیزه آنان از سکونت در مشهد و شغل بیشتر آنان چیست؟
این آمار نیز تخمین است، بالغ بر 8000پاکستانی در 3استان خراسان ساکن هستند و بین 5 تا 6000نفر از آنان در خراسان رضوی سکونت دارند. البته این آمار افرادی است که اقامت قانونی دارند و ما اطلاعی از غیرقانونی ها نداریم. از این تعداد، بین 3500 تا 4000نفر در حال تحصیل هستند، تعدادی از آنان تاجرند و در بازرگانی کار می کنند. برخی هم تابعیت دوگانه دارند، یعنی اینجا ازدواج کرده و همسر و فرزندانشان ایرانی اند.
چرا با وجود حضور این خیل عظیم از پاکستانی ها در مشهد، ما کمتر شاهد نمود ظاهری از حضور آنان در شهر هستیم. مثلا ما رستوران های عراقی، افغانستانی، لبنانی و ترکی در مشهد داریم که بیشتر صاحبان این رستوران ها نیز افغانستانی ها، عراقی ها و... هستند، اما رستوران پاکستانی در مشهد نداریم. یا غرفه ای از صنایع دستی مردم پاکستان را در مشهد نمی بینیم.
من شخصا تلاش های فراوانی داشتم تا یک رستوران پاکستانی در مشهد افتتاح شود، اما قوانین ایران محدودیت های زیادی در این زمینه دارد و اجازه نمی دهند خیلی از فعالیت های این چنینی به سرانجام برسد. با سرکنسول ترکیه هم که صحبت می کردیم از این امر گله داشتند و می گفتند از حدود 60 نهاد مختلف برای ایجاد یک مغازه باقلوا استانبولی در مشهد، مجوز گرفتند که یک سال زمان برد.
در مورد صنایع دستی هم محدودیت هایی از طرف مقامات ایرانی وجود دارد، بارها در مذاکرات خواسته شده که محدودیت رفع و کارها راحت تر انجام بشود. مثلا برنج پاکستان را گاه در ایران از دبی به صورت قاچاق وارد و به نام هند توزیع می کنند. یا مثلا پاکستان 24 نوع انبه دارد و یکی از تولیدکنندگان بزرگ انبه در جهان است. اما این انبه قانونی به ایران وارد نمی شود. اگر کانال های قانونی راه اندازی شود دو طرف از این معامله سود می برند، درحالی که امروز بیشتر سود در جیب قاچاقچیان می رود. شما از دولتتان بخواهید این موانع را بردارند. اگر سری به بازار رضا بزنید، متوجه خواهید شد بسیاری از صنایع دستی که به فروش می رسد متعلق به پاکستان است، اما فقدان تبادلات قانونی باعث می شود این ها همه قاچاق وارد شود. همچنین پاکستان در حوزه نساجی در دنیا بسیار شناخته شده است. بسیاری از برندهای معروف دنیا در پاکستان، با پنبه های ارگانیک تولید می شوند. اگر کانال های قانونی بین دو کشور ایجاد شود، ایران دیگر نیازی ندارد از ترکیه و دبی با قیمت گزاف جنس وارد کند.

بیشترین مسئله و مشکلی که زائران و ساکنان پاکستانی در مشهد با آن مواجهند و برای حلش به شما مراجعه می کنند چیست؟
در گذشته بحث درمان مسئله بسیاری از زائرین پاکستانی بود. وقتی برای آن ها سانحه یا بیماری پیش می آمد، معمولا هزینه های بالاتر از معمول، از ایشان دریافت می شد. با پیگیری هایی که انجام شد، امروز سطح این مشکل کمتر شده است.

مردم پاکستان چقدر اهل ادبیات و شعر هستند و آیا به زبان فارسی هم علاقه دارند؟
پاکستانی ها به شعر و ادبیات و همچنین زبان فارسی بسیار علاقه مندند. شاعر ملی پاکستان، علامه اقبال لاهوری، بخش اعظم شعرهایش را به فارسی سروده و تعداد کمی شعر به زبان اردو دارد. نسل های قدیمی پاکستان، همه به زبان فارسی صحبت می کردند. اما نسل جدید ما، بعد از آمدن بریتانیا، انگلیسی و اردو صحبت می کنند. امروز زبان مدرسه ای انگلیسی است و زبان رسمی اردو. اردو هم درواقع ترکیبی از عربی، انگلیسی، فارسی و هندی است.

مردم پاکستان به جز علامه اقبال به سایر شاعران فارسی زبان هم علاقه دارند؟
پاکستانی ها شاهنامه فردوسی، دیوان حافظ و اشعار مولانا را بسیار دوست دارند.

موزه ای زیبا در کنسولگری پاکستان ایجاد شده، که ما نیز بازدیدی از آن داشتیم، آیا امکان بازدید مردم مشهد از این موزه وجود دارد؟
اگر بازدیدکنندگان در قالب گروه و دسته باشند امکانش هست. اما فردی، کمی هماهنگی سخت می شود. همین چند وقت پیش هم گروهی از دانشگاه فردوسی از این موزه بازدید کردند.
پی نوشت:
زحمت ترجمه این مصاحبه به عهده خانم مریم حق پرست بود.