نگاهی به چالشهای توسعه پیام‌رسان‌های بومی در گفت‌وگو با بنیان‌گذار پیام‌رسان گپ
جز نمونه‌های خارجی، از چند سال پیش پای برنامه‌های ایرانی هم به بازار پیام رسان‌های کشورمان باز شده است. در این بین و در وضعیتی که چالشهای مختلف، کار بعضی از این برنامه‌ها مثل بیسفون را به تعطیلی کشانده، پیام رسان مشهدی گپ توانسته است با خدمات متنوعی که به ویژه در حوزه کسب و کار به کاربران خود ارائه می‌کند، به مسیر رشد خود ادامه دهد.
علیرضا وفایی نیا | شهرآرانیوز - اگر نگاهی به اطرافیان خود بکنید، امروز دیگر کمتر کسی را بین آن‌ها می‌یابید که در پیام رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی حضور نداشته باشد. بیراه نیست اگر بگوییم ما در عصر سلطه پیام رسان‌ها هستیم، برنامه‌هایی که به ویژه در روز‌های همه گیری کرونا، بخش زیادی از ارتباط ما با دیگران در بستر آن‌ها انجام می‌شود. جز نمونه‌های خارجی، از چند سال پیش پای برنامه‌های ایرانی هم به بازار پیام رسان‌های کشورمان باز شده است. در این بین و در وضعیتی که چالشهای مختلف، کار بعضی از این برنامه‌ها مثل بیسفون را به تعطیلی کشانده، پیام رسان مشهدی گپ توانسته است با خدمات متنوعی که به ویژه در حوزه کسب و کار به کاربران خود ارائه می‌کند، به مسیر رشد خود ادامه دهد.
بستری برای اقتصاد آینده کشور
مهدی انجیدنی، بنیان گذار پیام رسان گپ، نقش مهم این پلتفرم‌ها در آینده اقتصاد دنیا را مهم‌ترین دلیل حرکت به سمت ساخت آن می‌داند: ایجاد پیام رسان یکی از اقداماتی است که از ۱۰ سال قبل توسط خیلی از نهاد‌های اقتصادی جهان مثل سازمان تجارت جهانی به عنوان یکی از الزامات و زیرساخت‌های مورد نیاز برای پیشرفت اقتصادی به کشور‌های جهان توصیه شده است.
در گذشته گسترش هر نوع از فناوری‌های ارتباطی مثل اینترنت ثابت، شبکه‌های موبایلی و اینترنت همراه باعث رشد بخشی از اقتصاد و کسب و کار‌ها شده است. امروز دیگر خیلی از کسب وکار‌ها بدون وجود موبایل و اینترنت همراه کارایی نخواهند داشت. به همین شکل، در سال‌های آینده توسعه خیلی از مدل‌های کسب وکاری بدون وجود شبکه‌های اجتماعی و پیام رسان‌ها امکان پذیر نخواهد بود. برخی کشور‌ها مثل چین از چند سال قبل به سمت توسعه این حوزه رفته اند. در چین سرمایه گذاری عظیمی روی حوزه اقتصاد پلتفرم محور انجام شده و با توسعه «وی چت» حجم عظیمی از اقتصاد این کشور و کسب وکار‌های خرد و کلان آن در بستر این برنامه انجام می‌شود.
به گفته انجیدنی، ایده اولیه ساخت گپ به حضور آن‌ها در نمایشگاهی در کشور آلمان برمی گردد: در سال ۱۳۹۰ بیش از یک دهه از فعالیت شرکت ما می‌گذشت و به دنبال این بودیم که برای گام دوم توسعه خودمان، مسیری مناسب انتخاب کنیم. جرقه اولیه حرکت ما به سمت ایجاد پیام رسان، حضور در نمایشگاهی در کشور آلمان بود. در آن رویداد یکی از سخنران‌ها درباره آینده اقتصاد جهان و نقش مهم پلتفرم‌ها در آن صحبت کرد. همین بحث باعث شروع ایده ایجاد پیام رسانی شد که بتواند زیرساختی برای کسب وکار‌های مختلف باشد. ۲ سال اول بیشتر به بررسی و پژوهش دراین باره مشغول شدیم. پس از آن، شروع به ایجاد زیرساخت‌های مورد نیاز کردیم و از سال ۹۵ پیام رسان گپ به مخاطبان عرضه شد.
حاشیه‌های فروردین ۹۷
ابتدای سال ۹۷ و هم زمان با فیلتر شدن تلگرام، حجم زیادی از کاربران به سراغ پیام رسان‌های بومی رفتند و حضور یکباره این تعداد کاربر، بعضی از این برنامه‌ها را با مشکلاتی روبه رو کرد. انجیدنی در تشریح این اتفاق گفت: زیرساخت پیام رسان‌ها مثل همه پروژه‌های دنیای فناوری اطلاعات، بر اساس میزان حضور مخاطب تأمین می‌شود. برای نمونه، تلگرام که در سال ۹۲ کار خود را شروع کرد، همان ابتدا برای ۲۰۰ میلیون نفر سرور تأمین نکرد. هر برنامه با توجه به میزان مخاطبان، پله پله تجهیزات خود را افزایش می‌دهد. به همین دلیل، اینکه در زمان‌های خاصی مثل بازه قطع شدن تلگرام، پیام رسان‌های بومی کمی به مشکل بخورند کاملا طبیعی است.
هرکدام از پروژه‌های داخلی و خارجی اگر به طور ناگهانی با افزایش صدبرابری تعداد کاربران روبه رو شوند، به مشکل می‌خورند. به گفته او، بخشی از انتقاد‌هایی که به پیام رسان‌های بومی در بازه پس از قطع تلگرام می‌شد، ناشی از نگاه غیرتخصصی به موضوع بود. بخش دیگر هم از نگاه مغرضانه برای زیر سؤال بردن توان پیام رسان‌های بومی ناشی می‌شد: در آن مقطع زمانی، جز یکی دو پیام رسان بومی که با قطعی‌های چندساعته روبه رو شدند، بقیه تنها دچار اختلال‌هایی در حد یکی دو دقیقه شدند و این موضوع را باید دستاورد خوب این برنامه‌ها به حساب آورد.
برای نمونه، در پیام رسان گپ ثبت نام روزانه ما از حدود ۱۰ هزار مخاطب، به طور ناگهانی به ۷۰۰ هزار کاربر افزایش پیدا کرد. با وجود این افزایش نجومی، باز هم برنامه ما دچار قطعی دائمی نشد و تنها اختلال‌های منطقه‌ای داشتیم که بخشی از آن هم به دلیل مشکل در زیرساخت‌های مخابراتی کشور بود. البته به طور معمول، به پیام رسان‌های بومی کم لطفی می‌شود و فناوری پیشرفته تولید این برنامه‌ها خیلی از مواقع نادیده گرفته می‌شود، برنامه‌هایی که با وجود صد برابر شدن ناگهانی تعداد مخاطبان در بازه‌هایی زمانی کوتاه، هم چنان توانستند پایدار بمانند.
به دنبال رشد پایدار در تعداد کاربران
بر خلاف تصور عمومی، بنیان گذار گپ فیلتر شدن تلگرام را عاملی می‌داند که باعث ضربه خوردن به رشد پیام رسان‌های بومی شد: مسیر رشد کاربران ما از سال ۹۵ تا قبل از فیلتر شدن تلگرام در سال ۹۷ مسیر خیلی بهتری بود. بعد از فیلتر تلگرام، نگاه مردم به ما کمی سیاسی شد. به طور کلی، مردم ما همیشه سعی می‌کنند از حرکت‌های سیاسی دور شوند. این موضوع آسیب بسیاری به رشد پیام رسان‌های بومی رساند. اما در چند وقت گذشته، باز کمی مسیر متعادل شده است و بیشتر پیام رسان‌های بومی با رشد معتدل و خوبی روبه رو شده اند. به نظرم اگر همین شرایط ادامه پیدا کند، همه پیام رسان‌ها می‌توانند از آن استفاده کنند و رشد ارگانیکی داشته باشند. امروز از نظر تعداد کاربران، در همه بخش‌های برنامه‌های ما حدود ۷ میلیون ثبت نام و نزدیک به ۵ میلیون کاربر فعال داریم.
در کنار این موضوع، پیام رسان‌ها در موقعیت‌های مختلف می‌توانند کارکرد‌های خودشان را به مخاطبان نشان دهند. برای نمونه، در شرایط همه گیری کرونا، قابلیت‌های آموزشی این برنامه‌ها بیشتر به کاربران شناسانده شد و مورد استفاده قرار گرفت. از طرفی، پیام رسان‌ها جزئی اساسی از اقتصاد کشور‌ها در آینده به شمار می‌روند و نمی‌توان در ۱۰ سال آینده کشوری را تصور کرد که اقتصاد آن بدون پلتفرم‌های ملی باشد. همین الان در گوگل پلی هر هفته بیش از ۱۰ پیام رسان جدید در کشور‌های مختلف راه اندازی می‌شود.
بستری برای رشد استارت آپ‌ها
گپ بنا به گفته بنیان گذارش از همان ابتدا با محوریت کسب وکار شکل گرفت. به همین دلیل، از ابتدا قابلیت‌های مختلف مربوط به این حوزه در آن گنجانده شده بود: الان کامل‌ترین بات پلتفرم در این زمینه حتی در مقایسه با نمونه‌های خارجی در بستر ما فراهم است و امکاناتی را که در این زمینه داریم کمتر بستری در دنیا به کاربران خود ارائه می‌دهد. همین موضوع باعث شده است کسب وکار‌های استارت آپی استقبال خوبی از خدمات کسب وکاری ما بکنند. همین الان بیش از ۱۰ هزار بات و استارت آپ تجاری روی گپ حضور دارند و در حال استفاده از زیرساخت‌های ما برای توسعه کسب وکارشان هستند. ما هم تلاش می‌کنیم در آینده این مسیر را برای استارت آپ‌ها هموارتر کنیم. برای سال آینده برنامه‌های جدیدی داریم که بر اساس آن، امکانات بیشتری روی پلتفرم گپ به استارت آپ‌ها خواهیم داد.
انجیدنی همکاری با سازمان‌های مختلف و ارائه برخط خدمات آن‌ها به کاربران را از دیگر سیاست‌های این پیام رسان می‌داند: پروژه‌های مختلفی مثل برخی خدمات استانداری، شهرداری مشهد و شهرداری تهران را روی گپ ارائه می‌دهیم. از جمله این خدمات می‌توان به سیستم پرداخت کرایه متروی مشهد با استفاده از پیام رسان گپ اشاره کرد. به طور کلی، تلاش می‌کنیم کاربردپذیری برنامه خود را بیشتر کنیم و به دیگر مجموعه‌ها نشان دهیم که در بستر یک پیام رسان چه خدمات متنوعی را می‌توان پیاده سازی کرد. تا امروز استقبال خوبی از این مدل خدمات شده است، اما هنوز نیاز داریم که کاربران را بیشتر با این خدمات آشنا کنیم.
حاشیه‌های فیلتر شدن تلگرام
بنیان گذار گپ معتقد است فیلتر شدن تلگرام عاملی بود که به رشد طبیعی پیام رسان‌های بومی ضربه زد: این کار بیش از اینکه بحثی فنی باشد، به دلایل سیاسی اتفاق افتاد. اول اینکه مشخص نشد چرا تلگرام ناگهان بسته شد و دوم اینکه اگر قصد بر بستن آن بود، چرا این فرایند به طور ناقص انجام شد. در واقع، تلگرام به شکلی مسدود شد که امکان استفاده از آن برای کاربران هم چنان وجود داشت. اگر اراده‌ای بر بستن تلگرام بود، خیلی راحت می‌شد با بستن سرشماره‌هایی که پیامک ابتدایی ورود به برنامه را ارسال می‌کردند، از استفاده مردم از این پیام رسان جلوگیری کرد، اما مسئولان این کار را نکردند و مشخص بود که نمی‌خواهند تلگرام را به طور کامل ببندند.
تنها تلگرام را فیلتر کردند و مردم را به سمت استفاده از وی پی ان کشاندند. همین موضوع باعث ایجاد موجی منفی علیه پیام رسان‌های ایرانی شد و خیلی از مردم فکر می‌کردند ما خواستیم تلگرام فیلتر شود. در حالی که ما بار‌ها بیانیه دادیم که فیلتر تلگرام اشتباه است. هم چنین در سال‌های گذشته صحبت‌های زیادی در زمینه حمایت از پیام رسان‌های بومی از طرف مسئولان مطرح شد که بخش زیادی از آن‌ها تنها در حد شعار بود و خروجی عملی نداشت. همه این موارد باعث شد مردم گمان کنند حمایت‌های فراوانی از پیام رسان‌های بومی انجام می‌شود و در مقایسه با این حجم زیاد حمایت، عملکرد این برنامه‌ها قابل قبول نیست.
آموزش مجازی و انحصار شاد
یکی از موضوع‌هایی که با گسترش کرونا در یک سال گذشته خیلی از مردم را درگیر خود کرده است آموزش مجازی و از راه دور است. ابتدا قرار بود آموزش و پرورش از زیرساخت‌های تمام پیام رسان‌های بومی برای این منظور استفاده کند، اما ناگهان این کار به طور انحصاری در اختیار برنامه شاد قرار گرفت، برنامه‌ای که در ماه‌های گذشته معلم‌ها و دانش آموزان بار‌ها به ضعف‌های آن معترض شده اند.
به گفته انجیدنی، بیشترین آسیب را در این انحصار، سیستم آموزشی و دانش آموزان دیده اند: ابتدا کار با مشارکت همه پیام رسان‌ها آغاز شد. از آنجایی که قرار بود از همه ظرفیت‌های موجود استفاده شود، پایداری شبکه تا حد زیادی بیش از وضعیت فعلی بود. در کنار آن، به مدارس و دانش آموزان حق انتخاب داده می‌شد که بتوانند از بستر مورد نظر خود استفاده کنند، اما با حضور روبیکا و همراه اول، پروژه به سمت انحصاری شدن پیش رفت و نتیجه فعلی را به دنبال داشت.
وجود رقابت بین پیام رسان‌ها در این موضوع بسیار ارزشمند بود. ابتدای کار، همه پیام رسان‌ها علاوه بر خدمات رایگان، شروع به دادن خدمات آموزشی مختلف روی بستر خود کردند تا بتوانند مدارس و دانش آموزان بیشتری را به سمت خود جذب کنند. اگر این رقابت ادامه پیدا می‌کرد، به احتمال تا امروز کشور ما قدرتمندترین پیام رسان‌های آموزشی دنیا را داشت، چون تجربه نشان داده در هر زمینه‌ای که رقابت بین پیام رسان‌های ما وجود داشته، پیشرفت‌های خوبی اتفاق افتاده است. حتی با وجود انحصاری که ایجاد شده، باز هم قابلیت‌هایی را در برنامه خود گنجاندیم که برخی مدارس را به سمت استفاده از پلتفرم ما ترغیب کرده است.
ضربه سیاست به پیکره پیام رسان‌های بومی
به عقیده انجیدنی، مهم‌ترین چالشی که در این سال‌ها برای پیام رسان‌های بومی اتفاق افتاد ورود سیاسیون و سیاسی کردن یک صنعت دانش بنیان بود: در این زمینه، کار به جایی رسید که نماینده‌های مجلس درباره پیام رسان‌ها نظر می‌دادند. راستی‌ها دولت را در این زمینه نقد می‌کردند و چپی‌ها پیام رسان بومی را زیر سؤال می‌بردند. در این بین، صحبت‌های زیادی از طرف مسئولان مختلف از جمله نمایندگان مجلس علیه پیام رسان‌های ایرانی مطرح شد. هیچ جای دنیا مشاهده نمی‌کنید که نماینده مردم علیه پروژه‌هایی که مردم همان کشور ایجاد کرده اند به این شکل صحبت کند.
این موضوع یکی از بدترین ضربه‌هایی بود که به پیکر صنعت داخلی ایجاد پیام رسان وارد شد. او با بیان اینکه ساخت چنین بستر‌هایی موضوعی سراسر دانش بنیان و ارزشمند در همه دنیاست و یکی از شاخص‌های توسعه یافتگی به شمار می‌رود افزود: در کشور ما برخورد نامناسبی با این مسئله صورت گرفت که بخشی از آن به دلیل آگاهی کم برخی مسئولان ما در این حوزه بود. زمانی که فرد نمی‌داند این صنعت توان تولید چه ارزش‌هایی را دارد، شروع به گفتن حرف‌های سطحی دراین باره می‌کند. برخی مسئولان فکر می‌کنند اگر صحبتی علیه پیام رسان‌های بومی انجام دهند، نشان دهنده روشن فکری آن هاست در حالی که چنین زیرساخت‌های ملی‌ای برای آینده اقتصاد همه کشور‌های دنیا یک الزام است.
قوانینی که به روز نیستند
یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که همه استارت آپ‌ها در کشور ما دارند به ضعف قوانین برمی گردد. به گفته انجیدنی، این موضوع به ویژه در زمینه کسب وکار‌های پلتفرمی مثل پیام رسان‌ها بیشتر به چشم می‌آید: کشور در زمینه اقتصاد پلتفرمی به شدت عقب است و قوانین مشخصی برای آن وجود ندارد. برای رشد چنین حوزه هایی، به شدت نیازمند ایجاد قوانین پلتفرمی در اقتصاد کشور هستیم.
از نظر قانونی، هنوز تفاوت یک کسب وکار با پلتفرم در کشور مشخص نیست. برای نمونه، یک نفر در بستر ما با فرد دیگری معامله انجام می‌دهد و به هر دلیلی، این معامله دچار مشکل می‌شود. اینجا حساب بانکی ما که تنها یک بستر ارتباطی هستیم بسته می‌شود و چند ماه درگیر این موضوع می‌شویم. چنین مسائلی آن هم برای پلتفرم‌های شناخته شده‌ای مثل گپ باعث تأسف است و نشان می‌دهد مجریان قانون ما تا چه اندازه با این حوزه بیگانه هستند.
پیام رسان‌ها و حریم خصوصی
موضوع اعتماد مردم به استفاده از پیام رسان‌های بومی از دیگر مواردی است که خیلی وقت‌ها درباره آن صحبت می‌شود. به گفته انجیدنی، بیشتر فضاسازی برخی رسانه‌ها نیز به این مسئله دامن زده است: مردم ما به همه چیز نگاه امنیتی ندارند. بار‌ها این موضوع در عمل اثبات شده است. برای نمونه، زمانی که تلگرام طلایی فعال بود، بیش از ۲۰ میلیون کاربر از این برنامه استفاده می‌کردند. در حالی که در همان مقطع، در رسانه‌های بسیاری اعلام شد که تلگرام طلایی به وزارت اطلاعات مربوط است. همین چند وقت پیش وزارت ارتباطات اعلام کرد بیش از ۲۰ میلیون نفر از مردم در پیام رسان‌های ایرانی استفاده می‌کنند. در واقع، بیش از ۹۰ درصد افراد جامعه نه مشکل امنیتی دارند، نه از کسی می‌ترسند.
به همین دلیل، نگرانی‌ای بابت استفاده از پیام رسان‌های بومی ندارند. اتفاق مثبت دیگر ورود مستقیم رهبری به موضوع و حکم شرعی ایشان مبنی بر حرام بودن هر نوع شنود و ورود به حریم خصوصی افراد بود. هم چنین اصل ۲۵ قانون اساسی به ممنوعیت شنود از سوی هر نهاد و دستگاهی پرداخته است. به طور کلی، اگر قرار باشد بنا به هر دلیلی شنود از تلفن یا شبکه‌های اجتماعی صورت بگیرد، این کار تنها با حکم دادگاهی تخصصی که به همین منظور تشکیل شده است شدنی است. در این زمینه هم به شدت محدودیت و سخت گیری وجود دارد.
برنامه‌هایی برای جهانی شدن
با اینکه در یک سال گذشته همه گیری کرونا کسب وکار‌های بسیاری را با مشکلاتی برای توسعه روبه رو کرده است، مدیر پیام رسان گپ در همین شرایط هم از برنامه‌های آینده برای توسعه این برنامه خبر می‌دهد: مسیری طولانی را از همان ابتدا برای گپ پیش بینی کردیم و گام اول آن توسعه در ایران و یکی دو کشور اطراف بود. در گام دوم، می‌خواهیم نگاهی بین المللی داشته باشیم. در این مسیر هم در سال‌های گذشته تلاش کرده ایم با توجه به تجربیاتی که در زمینه فنی و نیاز‌های مخاطبان به دست آورده ایم، همیشه خود را در مسیر توسعه قرار دهیم.
البته در یک سال گذشته به دلیل شیوع کرونا با بعضی مشکلات برای توسعه روبه رو شدیم. با این حال، معماری جدید گپ به مراحل پایانی رسیده است و نسل سوم معماری این برنامه در بهار سال آینده پیاده سازی خواهد شد. در این نسل، همه تجربیات ده ساله خود را گنجانده ایم و بیشترین هدف معماری جدید هم حرکت به سمت بازار‌های بین المللی خواهد بود. امیدواریم با توجه به امکانات خوبی که در معماری تازه گپ قرار دارد، سال آینده نقطه عطفی برای این برنامه در عرصه بین المللی باشد.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
