گفتگو با سیدرضا ابوترابی، معاون حفاظت و امور اراضی منابع طبیعی استان خراسان رضوی درباره دغدغه‌های محیط بانان و سؤال و جواب هایمان درباره محیط زیست خراسان رضوی.
فرزانه شهامت | شهرآرانیوز؛ یکی می‌آید داخل، سلامی می‌کند تا کارش را بگوید، آن یکی تشکر می‌کند و بیرون می‌رود. اتاق، پر مُراجع است و با این وضعیت، نمی‌توان گفتگو را شروع کرد. مدیر کل هم ناغافل آمده است داخل و دارد می‌گوید که فلان نامه، همین الان باید پیگیری شود؛ دادستانی منتظر است.
وضعیت در معاونت «حفاظت و امور اراضی منابع طبیعی استان» از این قرار است. حدود یک هفته‌ای که برای جورشدن قرارمان با «سیدرضا ابوترابی» سپری شد، به اضافه یک بار جا به جا شدن زمان دیدار و این چند دقیقه انتظار برای آرام شدن فضا، به صحبت‌های هفتاد دقیقه‌ای مان می‌ارزید. هرچه باشد، پای حفاظت از ۷۰ درصد اراضی استان در میان است.
دقیق ترش را بخواهید می‌توان گفت که از استانِ ۱۱.۳ میلیون هکتاری مان، ۸ میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار، جزو منابع طبیعی است و همه مردم، چه مایی که امروز هستیم و چه آن‌ها که پس از ما می‌آیند، مالک حقیقی آن به شمار می‌روند. دغدغه‌های او و سؤال و جواب هایمان را در ادامه می‌خوانید؛ «شما رسانه ها، زبان مردم را بهتر می‌دانید. به آن‌ها بگویید که یک بوته کوچک در کویر گناباد، دقیقا همان قدر ارزش دارد که یک درخت در جنگل. سیل سال ۹۸ در شمال کشور و ریزگرد‌های خوزستان، عمده اش به خاطر پوشش گیاهی است که اگر نباشد، نه آب داریم، نه خاک و نه هوا. بگویید منابع طبیعی را از خودشان بدانند و حمایتمان کنند. ما به نمایندگی از آن ها، متولی حفاظت، بهره برداری و جلوگیری از تخریب و تصرف اراضی هستیم.»
از مشکلات یگان‌های حفاظت از محیط زیست خبر داریم. نمونه بارزش شهادت اخیر دو نفر از آن‌ها در زنجان بود. وضعیت برای یگان‌های حفاظت از منابع طبیعی چطور است؟
ابتدا این را بگویم که دستگاه‌های مدافع حقوق عامه و دولت، براساس شرح وظایفشان این یگان را دارند؛ مثل میراث فرهنگی، محیط زیست، اوقاف و منابع طبیعی. برای نیرو‌های یگان ما هم اصطکاک پیش می‌آید. خانواده منابع طبیعی در کشور، ۲۱ شهید و بیش از ۵۰۰ مجروح داده است. بیشتر شهدا در مناطق جنگلی کشور بوده اند؛ در این مناطق درگیری با قاچاقچیان چوب زیاد است. درزمینه منابع طبیعی در استان درگیری و مقاومت به ویژه در مرحله اجرای حکم‌های رفع تصرف، بسیار است، البته شهید نداشته ایم. مثلا طرف می‌رود داخل بیل لودر دراز می‌کشد تا مانع اجرای حکم شود. حمله به ماشین و نیروهایمان هم اتفاق افتاده است. سال ۹۹، پنج مورد درگیری رخ داد که یکی منجر به مجروحیت نیروی یگان حفاظت شد. فضا مدیریت می‌شود تا کار به درگیری کشیده نشود. نیرو‌های ما با لباس نظامی اعزام می‌شوند و این در جلوگیری از بروز درگیری مؤثر است.
نیرو‌های یگان حفاظت از منابع طبیعی استان مسلح هستند؟
سلاح دراختیار دارند، اما در مأموریت‌ها برای جلوگیری از تبعات احتمالی همراه نمی‌برند، مگر اینکه غیرعادی بودن شرایط و احتمال بروز درگیری مسلحانه ازسوی طرف مقابل گزارش شود. باتوم، شوکر، گاز اشک آور و مواردی از این دست را که جزو وسایل دفاع شخصی به شمار می‌روند، به همراه دارند.
برخی نیروهایتان از دشواری‌هایی که در محاکم قضایی برایشان پیش می‌آید، می‌گویند؛ مشکلاتی که باعث می‌شود هنگام استفاده از این تجهیزات، دست به عصاتر از همیشه باشند که می‌تواند در حفظ جان و انجام مأموریتشان تأثیر منفی داشته باشد. توضیحی در این باره دارید؟
نیرو‌های ما باید قانون منع به کارگیری سلاح را رعایت کنند. در این قانون پیش بینی شده است که مأمور فقط وقتی جانش در خطر بود از اسلحه استفاده کند. بعضا اثبات این قضیه در محاکم با دشواری‌هایی مواجه می‌شود.
در یک نمونه، متخلف به روی نیروی ما اسلحه شکاری کشیده بود که خوشبختانه منجر به درگیری نشد. به هرحال قانون برای حفظ جان انسان هاست و قرار نیست برای تعرض به اراضی ملی، جان مردم را بگیریم، مگر جان خودمان در خطر باشد. موقع اجرای حکم که بخشی از مشکلات را ایجاد می‌کند، نیروی انتظامی و نماینده دستگاه قضا حضور دارند و اگر مسئله‌ای پیش بیاید، ضمیمه پرونده می‌شود.
حقوق این ماموران حداقل است، در حد ۳ میلیون و خرده ای. بیشتر شرکتی و قراردادی هستند. به غیر از ساعت اداری، هر وقت ضرورت پیدا کند عصر یا حتی نیمه شب در عرصه حضور دارند؛ مثلا در آتش سوزی‌ها که اطفای حریق طول می‌کشد.
در یک نمونه، متخلف به روی نیروی ما اسلحه شکاری کشیده بود که خوشبختانه منجر به درگیری نشد. به هرحال قانون برای حفظ جان انسان هاست و قرار نیست برای تعرض به اراضی ملی، جان مردم را بگیریم، مگر جان خودمان در خطر باشد. موقع اجرای حکم که بخشی از مشکلات را ایجاد می‌کند، نیروی انتظامی و نماینده دستگاه قضا حضور دارند و اگر مسئله‌ای پیش بیاید، ضمیمه پرونده می‌شود.
حقوق این ماموران حداقل است، در حد ۳ میلیون و خرده ای. بیشتر شرکتی و قراردادی هستند. به غیر از ساعت اداری، هر وقت ضرورت پیدا کند عصر یا حتی نیمه شب در عرصه حضور دارند؛ مثلا در آتش سوزی‌ها که اطفای حریق طول می‌کشد.
بزرگ‌ترین مشکل حفاظت از منابع طبیعی عبارت است از...؟
کمبود نیروی انسانی که در کل کشور شایع است. استاندارد می‌گوید برای مناطق بیابانی به ازای هر ۵۰ هزار هکتار، برای مراتع به ازای هر ۴۰ هزار هکتار و برای جنگل‌ها به ازای هر ۳۰ هزار هکتار، یک نیروی حفاظتی نیاز داریم.
برای ۸ میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار اراضی منابع طبیعی، نیاز به ۳۰۰ نفر نیرو داریم. الان تعداد نیرو‌ها حدود ۱۳۰ نفر است؛ کمتر از نصف نیازمان. ۴۰ نفرشان نیرو‌های رسمی یا پیمانی هستند. ۸۸ نفر نیرو‌هایی هستند که ازطریق شرکت‌های حفاظتیِ طرف قرارداد، در نگهداری از عرصه‌های طبیعی به ما کمک می‌کنند.
برای ۸ میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار اراضی منابع طبیعی، نیاز به ۳۰۰ نفر نیرو داریم. الان تعداد نیرو‌ها حدود ۱۳۰ نفر است؛ کمتر از نصف نیازمان. ۴۰ نفرشان نیرو‌های رسمی یا پیمانی هستند. ۸۸ نفر نیرو‌هایی هستند که ازطریق شرکت‌های حفاظتیِ طرف قرارداد، در نگهداری از عرصه‌های طبیعی به ما کمک می‌کنند.
یعنی حفاظت از عرصه‌های منابع طبیعی به بخش خصوصی واگذار شده است؟
نه. ببینید نیرو‌های تابعه منابع طبیعی باید نیرو‌های رسمی یا پیمانی باشند. ما برای کمک به این‌ها با شرکت‌های حفاظتی قرارداد بستیم؛ شرکت‌هایی که باید صلاحیت نیروی انتظامی را داشته باشند و از نیروی انسانی شان استفاده می‌کنیم.
پس برخلاف تصور عامه، نیرو‌های یگان حفاظت از کارکنان نیروی انتظامی نیستند.
فقط فرماندهان یگان حفاظت در سازمان جنگل‌ها و در ادارات کل استان ها، جزو نیروی انتظامی هستند که با پیشنهاد نیروی انتظامی و رئیس اداره انتخاب می‌شوند.
برنامه‌ای برای جذب نیروی جدید دارید؟
امسال قرار است ازطریق آزمون سازمان جنگل ها، در کل کشور ۹۰۰ نفر نیروی جدید جذب شوند. سهمیه استان ما ۷۰ نفر است. این سهمیه، درصدی از بازنشسته‌های منابع طبیعی استان است؛ یعنی مثلا اگر سه نفر قرار است بازنشسته شوند، یک نفر جذب می‌شود.
با این حساب، جذب نیرو هم وضعیت را بهتر نمی‌کند.
بله، در بهترین حالت سعی می‌کنیم شرایط فعلی را حفظ کنیم. تعداد بازنشسته‌های ما به مراتب بیشتر است. تعداد ورودی نیرو‌های جدید، حدود یک پنجم خروجی نیرو‌های بازنشسته است. با ارتباطی که با بقیه دستگاه‌های دولتی استان دارم، می‌گویم که این مشکل همه جا هست.
نمی‌توان با این وضعیت مدعی شد کار حفاظت از منابع طبیعی دارد ایده آل پیش می‌رود؛ می‌توان؟
نه. ما مدعی نیستیم که موضوع حفاظت، ایده آل و مطلوب ماست. البته همه ماجرا هم در نیروی انسانی خلاصه نمی‌شود.
بیشتر توضیح بدهید.
ما موظف به گرفتن سند برای اراضی ملی هستیم. به استناد این اسناد می‌توان متخلفان را در مراجع قضایی پای میز محاکمه کشاند. تشریفات قانونی برای ۸ میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار اراضی منابع طبیعی استان به این ترتیب است: شناسایی، نقشه برداری، صدور برگ تشخیص، صدور آگهی در روزنامه، رسیدگی به اعتراضات و صدور سند مالکیت.
الان ما کجای کاریم؟
تا پایان بهار امسال، همه اراضی منابع طبیعی استان تشریفات قانونی شان را طی می‌کنند که کار بزرگی است.
چقدر سند صادر شده است؟
از کل عرصه‌های منابع طبیعی استان، برای ۳ میلیون هکتار (حدود ۳۷ درصد) سند تک برگ گرفته ایم.
کم نیست؟
البته تا سال ۹۳، برای ۸۵ درصد از اراضی منابع طبیعی استان، سند دفترچه‌ای گرفته بودیم. قانون حدنگار که آمد، دستگاه‌ها موظف شدند اسناد مالکیتشان را تک برگ کنند. شاید ۹۵ درصد اراضی استان که سند تک برگشان صادر شده، مربوط به منابع طبیعی است.
سند‌های دفترچه‌ای چه اشکالی داشت؟
دقیق نبودند. گاهی می‌دیدیم به دلیل خطای نقشه ها، برای بخشی از اراضی، دو سند صادر شده است. امکان تداخل برخی اسناد با هم وجود داشت. در سند‌های جدید، اسناد مالکیت، مختصات جغرافیایی جهانی دارد. دیگر سند معارضی صادر نمی‌شود، تعارض و اختلافی در کار نیست و مالکیت تثبیت می‌شود.
چه زمانی همه اراضی منابع طبیعی استان، سند تک برگ (کاداستر) خواهند داشت؟
هدف گذاری ما، پایان اسفند امسال است. بخشی از کار دست ما نیست؛ مثل اراضی‌ای که مشکل حقوقی دارد و باید در مراجع قضایی رسیدگی شود. تا اسفند قطعا به ۹۰ درصد خواهیم رسید.
قرار بود با طرح همیاران طبیعت، از مشارکت مردم برای حفاطت از منابع طبیعی استفاده شود. آماری از پیشرفت آن در استان دارید؟
بله. فقط با قوه قهریه نمی‌توان کار را پیش برد. به فرموده رهبری، منابع طبیعی باید به معارف عمومی تبدیل شود. از دو سال قبل، سامان دهی علاقه‌مندان را شروع شد. حدود ۴۲۰۰ نفر را جذب و برایشان کارت شناسایی صادر کردیم. تبلیغاتمان برای امسال باید بیشتر باشد.
آماری از عملکرد سامانه تلفنی ۱۵۰۴ (پل ارتباطی مردم با یگان حفاظت منابع طبیعی) دارید؟
سال ۹۸، ۱۶۸۳ گزارش تلفنی داشتیم که ۱۱۵۳ مورد آن، گزارش‌های درستی بود. سال ۹۹، تعداد تماس‌های مردم به ۲۷۷۷ مورد افزایش پیدا کرد که ۱۷۰۵ تا درست ارزیابی شد. این نشان می‌دهد مردم علاقه مندتر شده اند و البته باید بیشتر آموزش ببینند.
یک تماس تلفنی با ۱۵۰۴ و دریافت یک گزارش؛ بعد چه اتفاقی می‌افتد؟
گزارش به یگان حفاظت شهرستان مربوط منعکس می‌شود. شهرستان موظف است بررسی کند و نتیجه را گزارش دهد؛ اینکه گزارش درست بوده یا نه، چه اقدامی انجام شده است، پرونده‌ای تشکیل شده و ....
بیشتر خطر‌هایی که عرصه‌های منابع طبیعی استانمان را تهدید می‌کنند، کدام هاست؟
رتبه اول، تبدیل مراتع به اراضی کشاورزی و دیمزار است. دومین عامل نابودی مراتع استان، چرای مفرط دام در مراتع است که مراتعِ خوب را فقیر و فقیر‌ها را به بیابان تبدیل می‌کند و خاک را در معرض فرسایش قرار می‌دهد. سومین مورد هم تصرفات و احداث باغ ویلاست. از میان این عوامل، دومی مهم است، چون کمتر به آن توجه می‌شود، در حالی که وسعت تخریب آن زیاد است. پارسال ۴۶۰ پرونده فقط برای چرای مفرط دام تشکیل شد که در آن، دامدار یا پروانه نداشته، یا زودتر از پروانه وارد مرتع شده یا دیرتر از آن خارج شده است.
سال گذشته چقدر از اراضی ملی در خراسان رضوی، از دست متصرفان خارج شد؟
۲۹۰ فقره خلع ید داشتیم به مساحت ۱۳۳۶ هکتار.
همیشه این سؤال مطرح است که در شروع تصرفات، دستگاه‌های متولی کجا بودند؟ آماری در این ارتباط دارید؟
بله. فقط پارسال، در ۱۶۱ فقره به وسعت ۳۴۲ هکتار، قبل از اینکه تخریب و تصرفی صورت بگیرد، یگان‌های حفاظت منابع طبیعی وارد عمل شدند.
در ۸۵۹ فقره به وسعت ۱۹۵۶ هکتار، تخریب و تصرف شروع شده بود که با مداخله یگان حفاظت خاتمه پیدا کرد.
در ۸۵۹ فقره به وسعت ۱۹۵۶ هکتار، تخریب و تصرف شروع شده بود که با مداخله یگان حفاظت خاتمه پیدا کرد.
درمجموع وضعیت خطرپذیری مراتع استان را چطور ارزیابی می‌کنید؟
براساس شرایط عرصه، میزان تخلفات و تعداد آتش سوزی‌ها می‌گوییم که یک میلیون و ۸۰۰ هزار هکتار (حدود ۲۲ درصد) در شرایط بحرانی و نیمه بحرانی و بقیه در شرایط عادی اند.
مثلا طرقبه شاندیز از نظر تصرفات جزو مناطق بحرانی است. زمین ارزشمند است و با اقداماتی برای تبدیل اراضی به باغ ویلا مواجه ایم.
مثلا طرقبه شاندیز از نظر تصرفات جزو مناطق بحرانی است. زمین ارزشمند است و با اقداماتی برای تبدیل اراضی به باغ ویلا مواجه ایم.
آتش سوزی در مراتع؛ چقدر با این مسئله در عرصه‌های منابع طبیعی استان مواجه ام؟
یکی از مشکلات ما در کار حفاظت، همین مسئله است؛ به ویژه در شهر‌های شمالی استان که پوشش گیاهی شان بیشتر است، مثل درگز، قوچان، چناران و طرقبه شاندیز. پارسال در ۲۰۰۰ هکتار از مراتع استان، ۱۶۱ فقره آتش سوزی رخ داد، در حالی که این آمار در سال ۹۸، ۸۳ فقره در ۸۹۸ هکتار بود.
نسبت آتش سوزی‌های طبیعی به مواردی که انسان‌ها مقصرند، چقدر است؟
در ۹۵ درصد موارد، خطای انسانی دخیل است، طوری که امسال باوجود کاهش نزولات آسمانی، پیش بینی مان این است که حریق‌ها کمتر باشد. چون پوشش گیاهی کمتری داریم، مردم کمتر به تفرج می‌روند، خطای انسانی کمتر است و آتش سوزی‌ها هم کمتر؛
و راه پیشگیری؟
خیلی ساده است؛ قبل از ترک تفرجگاه، آتش را خاموش کنند. کشاورزان هم اگر قرار است کاه و کلش مزرعه شان را آتش بزنند با هماهنگی منابع طبیعی باشد.
مجازات‌ها بازدارنده است؟
اگر اثبات شود آتش سوزی عمدی بوده است، تا ۱۰ سال حبس دارد.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
