ماجرای تلاش ۱۵ساله مجموعه گردشگری «اقامت ۲۴» و چالش‌هایش در روزگار همه‌گیری کرونا

۲ دهه پیش و در روز‌هایی که خبری از کمپ‌های اسکان زائر در شهرمان نبود، در روز‌های تعطیل، زائران زیادی را در خیابان‌های منتهی به حرم می‌دیدیم که در پیاده رو‌ها نشسته اند، موضوعی که جرقه اولیه ایجاد استارت آپ اقامت ۲۴ را در ذهن محمدصادق امین شریعتی ایجاد کرد: در سال ۸۵ مثل خیلی از دانش آموخته‌های دانشگاهی دیگر به دنبال کار بودم و با تعدادی از دوستانم به دنبال راه اندازی یک کسب وکار رفتیم.

 

در کنار این موضوع، دغدغه‌های فرهنگی و مذهبی داشتیم. من بزرگ شده خیابان امام رضای مشهد هستم و از همان دوران کودکی، می‌دیدم که خیلی از زائران کنار خیابان‌ها فرش پهن می‌کردند و می‌نشستند. همین موضوع باعث شد در سال ۸۵ طرح مرکز ملی رزرو هتل‌های ایران را به عنوان اولین سامانه رزرواسیون برخط تهیه کنم. در آن زمان چه در بخش دولتی چه در بخش خصوصی، افراد به ۲ شکل مختلف با این طرح برخورد کردند. گروه اول نگاهی تمسخرآمیز به مسئله رزرو اینترنتی هتل داشتند. گروه دیگر هم با نگاهی ترحم آمیز با ما برخورد می‌کردند. با وجود این، در همان سال موفق شدیم مجوزی در قالب موافقت اصولی برای این کار بگیریم و ماجرا را آغاز کنیم. چون اولین مجموعه‌ای بودیم که می‌خواست در ایران چنین کاری انجام دهد، هیچ زیرساخت قبلی‌ای برای کارمان وجود نداشت و ابتدا برقراری ارتباط با هتل‌ها و ایجاد زیرساخت‌های لازم در آن‌ها مسئله دشواری بود.

 

با وجود این، کار را شروع و در سال ۸۸ به طور عملی پروژه را راه انداختیم. مثل خیلی از کسب وکار‌های دیگر، به گفته شریعتی، ضعف‌های مدیریت دولتی و نبود حمایت‌های کافی در همان سال‌های اول مشکلاتی برای این استارت آپ ایجاد کرد: سال ۸۵ که کار را آغاز کردم، دولت وقت شعار جوان گرایی و حمایت از بنگاه‌های زودبازده می‌داد. من هم جوان بودم و فکر می‌کردم این شعار‌ها عملیاتی خواهد شد. سال ۸۵ که مجوز را گرفتیم، از رئیس سازمان گردشگری کشور که معاون رئیس جمهور محسوب می‌شد، برای دریافت ۷۰۰ میلیون تسهیلات دستور کتبی گرفتیم. به همین دلیل، احساس می‌کردم قاعدتا این تسهیلات به ما اختصاص پیدا خواهد کرد و تنها در روند اداری، ممکن است کمی طول بکشد. به همین دلیل، اشتباه کردیم و به سیستم دولتی اعتماد کردیم و با پشتوانه این دستور برای پرداخت تسهیلات، از منابعی دیگر از بانک‌های خصوصی وام گرفتیم. فکر می‌کردیم تسهیلات دولتی مدتی بعد به ما داده خواهد شد و با آن پول، وام‌هایی را که از بانک‌های خصوصی گرفته ایم تسویه خواهیم کرد. همین موضوع باعث شد سال ۹۰ حدود ۸۰۰ میلیون بدهی بانکی داشته باشیم. با وجود این، طاقت آوردیم و از سال ۹۱، درعمل، پروژه اقامت ۲۴ جواب داد و به درآمدزایی رسیدیم. امروز هم در شرایطی که به دلیل همه گیری کرونا، خیلی از مجموعه‌ها و شرکت‌ها زمین خورده اند، ما سرپا هستیم و نزدیک به ۱۲۰ نفر نیروی کار داریم. در سراسر کشور با حدود ۱۵۰۰ هتل و هتل آپارتمان کار می‌کنیم که از این تعداد، ۷۰۰ مجموعه امکان رزرو آنلاین با سامانه ما را دارند.

 

معمولا زمانی که قصد راه اندازی یک کسب وکار تازه را دارید، ایجاد رغبت در مردم برای استفاده از آن خدمت جدید، یکی از چالش‌های اصلی شما را شکل می‌دهد، چالشی که بنیان گذار اقامت ۲۴ درباره آن کمی گوید: یکی از چالش‌هایی که در گام اول به نظر می‌رسید با آن روبه رو بشویم، ایجاد فرهنگ استفاده از خدمات اقامتی آنلاین در بین مردم بود، اما اتفاق خوبی که بین سال‌های ۸۵ تا ۹۰ دراین باره رقم خورد سیاست‌های دولت برای کشاندن مردم به سمت استفاده از خدمات اینترنت بود. در آن بازه، خیلی از کار‌ها مثل ثبت نام دانشگاه یا پرداخت قبض‌های مختلف کم کم به بستر اینترنت رفت و مردم با این فضا و استفاده از آن بیشتر آشنا شدند و به آن اعتماد کردند. واقعیت این است که ما رسما برای فرهنگ سازی استفاده از خدماتمان بین مردم زحمت خاصی نکشیدیم. تنها اینکه در زمان و موقعیت مناسبی کارمان را شروع کرده بودیم و توانستیم روی موج اقبال مردم از خدمات اینترنتی سوار شویم. در واقع، بیشترین انرژی ما برای قبولاندن این مدل فعالیت به بخش‌های دولتی صرف شد و در طرف مردم، مشکلی از نظر استقبال از خدماتمان وجود نداشت. واقعیت این است که مردم همیشه از کسب وکار‌ها جلوتر هستند و مشکل خیلی از کسب وکار‌های نوآور، تنها در بخش‌های دولتی خلاصه می‌شود.

 

می‌توان گفت همه استارت آپ‌های کشور به دلیل مدل‌های جدید کسب وکاری که ایجاد می‌کنند، با مشکل نبود قوانین مناسب روبه رو هستند، مسئله‌ای که شریعتی با اشاره به آن می‌گوید: با اینکه همان ابتدای کار، موافقت نامه اصولی از سازمان گردشگری کشور گرفته شده بود، پس از مدتی، مثل خیلی دیگر از استارت آپ ها، این مجموعه هم با چالش مجوز‌ها روبه رو شد. در حوزه کسب وکار‌های نوپا و خلاقانه شاهد خلأ‌های قانونی بسیاری هستیم. در واقع، سازمان گردشگری در سال ۸۵ اصولا نمی‌دانست که سیستم رزرو آنلاین به چه معناست. به همین دلیل، دستورالعمل خاصی هم برای آن نداشتند و تنها یه موافقت نامه کلی به ما دادند. این موافقت نامه در نهایت باعث مشکلات بیشتر برای ما شده بود و تقریبا بعد از ۲ سال آن را ملغی کردیم. پس از آن مجوز بند ب را که به برنامه ریزی، سازمان دهی، اجرا و نظارت برنامه سفر مربوط است گرفتیم. متأسفانه هنوز قانون مدونی برای خیلی از حوزه‌های استارت آپی نداریم. در خیلی از بخش‌ها قوانین ما همیشه از واقعیت‌های موجود عقب‌تر است. یعنی اتفاق‌ها می‌افتند و تازه پس از آن بررسی می‌کنند که چه شده است و چه باید کرد. این در حالی است که سیستم مدیریت درست باید بتواند قبل از وقایع، برای آن‌ها برنامه ریزی لازم را کرده باشد.

 

از دیگر چالش‌هایی که این استارت آپ به دلیل نبود قوانین مناسب با آن مواجه شده بود، به مسئله نبود قوانین مقابله با دامپینگ برمی گردد: مسئله دامپینگ از دیگر چالش‌های ماست. هیچ قانون مشخصی هم درباره آن نداریم. در خیلی از کشور‌های پیشرفته، با دامپینگ به شدت مقابله می‌شود. زمانی که شما یک طرح و ایده را به ثبت می‌رسانید، غول‌های سرمایه دار نمی‌توانند وارد شوند و با پشتوانه پولی‌ای که دارند، شما را از بازار خارج کنند. اما در اینجا زمانی که به یکی از شرکت‌های رقیب پیام دادیم که چرا با فروش خدمات زیر قیمت، بازار بقیه را از بین می‌برند، رسما با من تماس گرفتند و با پررویی گفتند که سیاست آن‌ها همین است و آن قدر این روش را ادامه می‌دهند که یا ناچار به تعطیل کردن باشیم یا در نهایت ورشکست شویم. البته ما با تغییر استراتژی در اهداف خود، موفق به ماندگاری در این بازار شدیم.

 

به گفته بنیان گذار این استارت آپ مشهدی، آن‌ها از حدود ۴ سال پیش تصمیم گرفتند که همگام با دنیا، به سمت هوشمند کردن خدمات خود بروند: برای این منظور، بخش زیرساخت را انتخاب کردیم. از ۳ سال پیش به عنوان شرکتی دانش بنیان پذیرفته شدیم و تا امروز ۲ محصول دانش بنیان هم تولید کرده ایم. اولین مورد نرمافزار جی آر اس است که برنامه‌ای واسط برای آنلاین شدن هتل هاست. این پنل هتلی قدرتمندترین نمونه موجود در کشور برای استفاده هتل هاست. برنامه دانش بنیان دوم هم با نام سلطان سفر همه اطلاعات و خبر‌هایی را که در فضای مجازی درباره آن هتل به خصوص می‌افتد به مدیران آن اطلاعات می‌دهد. برای نمونه، اگر کامنتی درباره آن مجموعه باشد یا هشتگی با موضوع آن در فضای مجازی زده شود، مدیران هتل می‌توانند آن را مشاهده کنند. این کار به کمک هوش مصنوعی انجام شده است و برای مجموعه‌هایی که با ما کار می‌کنند خدمت جذابی به شمار می‌رود. در واقع ارتباط ما با مدیران مجموعه‌های اقامتی دوطرفه شده است و مثل گذشته تنها برای آن‌ها مهمان نمی‌فرستیم، بلکه خدمات مختلفی هم به آن‌ها ارائه می‌دهیم.

 

بر خلاف خیلی از کسب و کار‌های دیگر، زمانی که از شریعتی درباره تأثیرات کرونا بر وضعیت کارشان می‌پرسیم، نگاه مثبتی به ماجرا دارد و می‌گوید: از سال ۸۸ که به طور جدی برنامه ما کار خود را آغاز کرد، همیشه میزان استقبال مردم از پیش بینی‌های ما بیشتر بود. از همان زمان تا یک سال و نیم پیش، سیستم ما تمام مدت در حال کار با همه توانش بود. این موضوع به ما فرصت این را نمی‌داد که بتوانیم ارتقا‌های مورد نظرمان را در برنامه اعمال کنیم. حتی به مرحله‌ای رسیده بودیم که به ایجاد زیرساختی موازی فکر می‌کردیم تا بتوانیم اصلاحات مورد نظرمان را در آنجا پیاده و پس از آن به طور کل کار را به آنجا منتقل کنیم. اما اواخر سال ۹۸ که موضوع کرونا پیش آمد، فرصتی به وجود آمد که بتوانیم همه این اصلاح‌ها و به روزرسانی‌ها را روی برنامه مان اعمال کنیم.

 

درست است که این بیماری مشکلات زیادی به وجود آورده است، اما گروه ما عادت دارد که همیشه نیمه پر لیوان را ببیند. در واقع، رسیدن به موفقیت به چند گام نیاز دارد. اولین گام سماجت است. اگر به ایده و کاری که می‌کنید ایمان دارید، پای آن بمانید و مطمئن باشید نتیجه خواهد داد. در کنار آن، باید به خداوند هم اعتماد داشته باشید و توکل کنید. اعتقاد واقعی به خداوند و روزی رسان بودنش باعث می‌شود حتی در شرایط سختی مثل همه گیری کرونا هم ما کار خود را ادامه دهیم و مطمئن باشیم در نهایت موفق خواهیم بود. البته در یک سال و نیم گذشته فشار‌های وحشتناکی را به ویژه از طرف دولتی‌ها تحمل کرده ایم.

 

در این شرایط نه تنها هیچ حمایتی از ما نشد، بلکه با صحبت‌ها و تصمیم‌هایی که گرفتند، فشار مضاعفی به ما وارد کردند. برای رزرو هتل‌ها در نوروز سال گذشته حدود ۱۰ میلیارد تومان از مشتری‌ها گرفته و به هتل‌ها داده بودیم. ناگهان اعلام شد به دلیل همه گیری کرونا همه هتل‌ها باید تعطیل باشند و ما هم باید پول‌های مردم را برگردانیم، در حالی که به سازوکار انجام آن فکر نکرده بودند. از یک طرف، هتل‌ها تعطیل شده بودند و جواب ما را نمی‌دادند که بتوانیم پول‌ها را از آن‌ها پس بگیریم. از طرفی، مکلف شده بودیم پرداختی مشتری هایمان را برگردانیم. همین موضوع باعث شد برای پرداخت این مبالغ، همه آنچه را داشتیم بفروشیم. با وجود این، هنوز بعد از گذشت نزدیک به یک سال، از برخی هتل‌ها به دلیل آن ماجرا پول طلب داریم.

 

در کنار حضور در بازار گردشگری، شریعتی از تلاش برای کمک به افرادی که می‌خواهند در قالب استارت آپ وارد حوزه گردشگری شوند می‌گوید: در حدود ۱۵ سالی که از کار استارت آپ اقامت ۲۴‌ می‌گذرد، با مشکلات و چالش‌های فراوانی روبه رو شدیم. به همین دلیل، تصمیم گرفتیم به افرادی که می‌خواهند تازه وارد این بازار شوند کمک کنیم تا به مشکلات مشابه نخورند. به همین دلیل، تصمیم گرفتیم مرکز نوآوری و شتاب دهی گردشگری ایران را با نام توریسمینو راه اندازی کنیم. ارتباط خوبی در همین زمینه با پارک علم و فناوری استان و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری داریم و با کمک آن‌ها از آبان ۹۹ این مرکز رسما کار خود را آغاز کرده است. در این مرکز ایده‌های افراد علاقه‌مند به این حوزه را می‌شنویم و به آن‌ها راهنمایی می‌کنیم. حتی حمایت‌هایی مثل دادن فضای کار یا مشاوره‌های تخصصی به تیم‌ها انجام می‌دهیم. از طرفی، مجموعه‌های سنتی فعال در گردشگری را داریم که تجربه و سرمایه لازم را دارند، اما به ایده‌های جدید و خلاقیت گروه‌های جوان نیاز دارند. در این مرکز نوآوری، تلاش می‌کنیم بین تیم‌های صاحب ایده و مراکز سنتی گردشگری ارتباط مناسب و همکاری برقرار کنیم.

 

شریعتی در پایان در توصیه به افرادی که قصد دارند برای خود استارت آپی راه بیندازند می‌گوید: زمانی که ما کارمان را به عنوان یک استارت آپ شروع کردیم، مراکز شتاب دهی و نوآوری وجود نداشتند. تنها پارک‌های علم و فناوری بودند که بیشترین رویکردشان در حوزه‌های صنعتی و ساخت ماشین آلات بود. اما امروز پارک‌های علم و فناوری در حوزه‌های مختلف فعال هستند. شتاب دهنده‌های مختلفی هم در زمینه‌های متنوع به وجود آمده اند. به افرادی که امروز قصد ورود به هر حوزه استارت آپی را دارند توصیه می‌کنم حتما با اتصال به مراکز نوآوری و شتاب دهنده‌ها کارشان را شروع کنند. این مراکز علاوه بر دادن آموزش و مشاوره‌های لازم، در موضوع‌هایی مثل گرفتن مجوز، دریافت تسهیلات و ارتباط با بازار به کسب وکار‌های نوپا کمک می‌کنند. در کنار این موضوع، اگر به ایده خود ایمان دارند، برای موفقیتش سماجت و صبر به خرج دهند.