گپ و گفت با لحاف‌دوز قدیمی در محله سیدرضی مشهد | لحاف‌دوزان دیگر لحاف نمی‌دوزند

سید مصطفی بهشتی | شهرآرانیوز؛ سوزن را که نخی بلند به آن وصل است در تشکی که در دست دارد فرو می‌کند، با حلقه‌ای که روی انگشتش قرار گرفته آن را فشار می‌دهد و از طرف دیگر تشک سوزن را بیرون می‌‎‌کشد، با ظرافت زیاد سعی می‌کند خطی را که شروع کرده تا ته برود، گوشه و کنار مغازه کوچکش در بولوار سیدرضی پر از پنبه و پشم ریزشده و نخ است. بوی پارچه نو را به‌سختی می‌توان از زیر ماسک استشمام کرد. غلامرضا رجب‌پور سوزن را گوشه‌ای از تشک جاسازی می‌کند تا صحبتش را با ما شروع کند و بیشتر از شغل لحاف‌دوزی برایمان بگوید.

 

غلامرضا رجب‌پور ۵۸ سال سن دارد و ۴۵ سال از عمرش را در حرفه لحاف‌دوزی گذرانده است. در ابتدای مسیر با شاگردی کردن، دو سال تجربه کسب کرده و سپس کار را آغاز کرده و اکنون حدود ۲۰ سال است در منطقه ۱۱ به این فعالیت خود ادامه می‌دهد: «لحاف‌دوزی شغلی سنتی است و از قدیم تا به حالا هم ادامه داشته است. اسم «لحاف‌دوزی» از قدیم تغییر نکرده، اما شغلمان کمی عوض شده است. الان دیگر لحاف چندانی نمی‌دوزیم، چرا که تقاضایی نیست و بیشتر تولید تشک، بالشت، روتختی و ملافه مورد توجه است. دلیل عمده آن هم تغییر سبک زندگی است. از طرفی این شغل در حال حاضر نیمه‌صنعتی شده و کسانی که اکثرا کارشان این نبوده اقدام به ایجاد سوله کرده‌اند و همین تولیدات ما را انجام می‌دهند.

از طرف دیگر، کالای خارجی به‌ویژه چینی در تعداد بسیار زیاد وارد بازار شده است به این دلیل این شغل قدیمی کمی از رونق افتاده است.» توسعه در لحاف‌دوزی سبب شده است که دستگاه‌های جدیدی جای ابزار قدیمی را بگیرند، رجب‌پور در این باره می‌گوید: «قدیم این شغل شکل متفاوتی داشت، فرد یک کمان که از چوب و روده گوسفند تهیه شده بود روی دوچرخه خود می‌بست به خانه مردم می‌رفت پنبه‌ها را می‌زد و همانجا تشک و لحاف را آماده می‌کرد. اکنون، اما پنبه‌زنی توسط دستگاه برقی انجام می‌شود که کار را راحت‌تر کرده است. در این مرحله باید پنبه، لایکو و یا پشم گوسفند را در دستگاه ریخت تا گره یا قسمت‌های محکم آن از هم باز شوند که کار تولید شده نرم‌تر باشد.»

 

مراحل انجام کار و کیفیت تولیدات لحاف‌دوزی موضوع بعدی است که لحاف‌دوز قدیمی منطقه ۱۱ به آن اشاره می‌کند: «علاوه بر ابزار دو ماده اولیه باید تهیه شود. پارچه برای ملافه و مواد برای داخل محصول تولیدی لازم است. کار ملافه‌دوزی را خود لحاف‌دوز در اندازه درخواستی و با استفاده از پارچه موردنظر مشتری انجام می‌دهد و آن را با موادی که نرم شده پر می‌کند. هر کدام از این مراحل جزئیات خود را دارد که فرد می‌تواند در کار آن را یاد بگیرد. درباره این تولیدات لازم است شهروندان گرامی از یک موضوع آگاه باشند و به سبکی و نرمی بیش از حد لایکو زیاد توجه نکنند چرا که از مواد پلاستکی بازیافتی و ترکیب با ماده‌ای دیگر تهیه می‌شوند که استفاده آن در تشک و بالشت و روتختی خیلی توصیه نمی‌شود.

بهترین و سالم‌ترین کالای خواب برای جسم انسان محصول پر شده با پشم گوسفند است.» گرانی مواد اولیه و حمایت‌نکردن از تولیدکنندگان در کار لحاف‌دوزی هم مشهود است: «در سه سال اخیر قیمت لایکو، پنبه و پارچه افزایش چشمگیری داشته است، به نحوی که قیمت لایکو که قبلا ۶ هزاتومان بود شش‌برابر و قیمت پنبه حدود چهاربرابر شده است. در این میان قیمت پشم که باید در راستای حمایت از تولیدکننده که همان دامپرور است بالا می‌رفته هیچ فرقی نکرده در حالی که مفیدترین بار برای داخل کالای خواب است. مشکل بیمه هم برای همه لحاف‌دوزان مشهدی وجود دارد و نیاز است که اتحادیه و یا اتاق اصناف در این زمینه حمایت کند.» اخلاق نیک در لحاف‌دوزی آخرین موضوعی است که رجب‌پور به آن اشاره می‌کند: «از زمان شروع این‌کار یاد گرفته‌ام باید خوش‌خلق باشی تا خوش‌روزی شوی، از طرفی باید کار خوب و باکیفیت تحویل مشتری داد. تولیدات ما چیزی نیست که طرف یک روز استفاده کنند و بعد کنار بگذارند بلکه دقیقا این محصول را برای زمان آرامش و استراحت می‌خواهند پس مهم است که کار باکیفیت تحویل مشتری داد.»

 

غلامرضا رجب‌پور، لحاف‌دوز منطقه ما، درباره ورود جوانان به شغل لحاف‌دوزی و سرمایه لازم برای شروع کار می‌گوید: «یک نکته می‌گویم جوانان عزیز ناراحت نشوند. من در رویارویی با بسیاری از آن‌ها دیده‌ام که این شغل را کار باکلاسی نمی‌دانند، اما واقعیت این است که اگر این‌کار را با علاقه انجام دهند می‌توانند در این کار موفق شوند. این شغل کاری است که با یک یا دو سال شاگردی می‌توان به آن مسلط شد و بعد از مدتی کسب درآمد کرد. اگر این‌کار خوب نبود و ارزش نداشت من بیش از دو سال برای یادگیری آن زمان نمی‌گذاشتم و بیش از ۴۰ سال از عمر خود را در این حرفه سپری نمی‌کردم. سرمایه لازم برای شروع این‌کار با توجه به تهیه دستگاه پنبه‌زنی که افزایش قیمت داشته است، چرخ خیاطی، مواد اولیه و رهن مغازه حدود ۱۵۰ میلیون تومان است که اگر فرد فعال باشد بعد از مدتی می‌تواند به درآمد نسبتا خوبی برسد.»

 

ابزار کار در شغل لحاف‌دوزی بسیار ساده و البته کاربردی هستند. سوزن، انگشت‌دانه، چوب کاربردی و موم عسل مدام در دست لحاف‌دوز بازی می‌کنند تا او کار خود را به ثمر برساند. سوزن ساده کوچک برای تهیه بالشت و لحاف و روتختی استفاده می‌شود و سوزن ساده بزرگ‌تر برای دوخت‌های وسط تشک که قطر بیشتری دارند به کار گرفته می‌شود. انگشت‌دانه حلقه‌ای محکم است که درون انگشت وسط و یا اشاره لحاف‌دوز قرار می‌گیرد و در واقع اهرمی است برای ایجاد فشار به سوزن تا به‌راحتی در تشک یا لحاف فرو رود. این‌ها را رجب‌پور، لحاف‌دوز باتجربه منطقه ما می‌گوید و در ادامه درباره چوب کاربردی و موم عسل اضافه می‌کند: «برای تهیه تشک، روتختی و بالشت، چوب‌هایی با اندازه‌های مختلف و البته جنس‌های متنوع استفاده می‌شود. موم عسل هم برای صاف کردن نخ‌ها و یک‌دست کردن آن‌ها در کار ما استفاده می‌شود.»