هر شهروند، یک خبرنگار

سحر نیکوعقیده| شهرآرانیوز؛ تعداد اعضای کانال را دوباره بررسی می‌کنم تا از عدد عجیب و غریبی که دیده‌ام مطمئن شده باشم. ٣٢هزار نفر رقم کمی برای یک کانال محلی نیست! آن هم کانالی مختص ساکنان حاشیه شهر. کانالی که اهالی کوچک و بزرگ آن حداقل یک‌بار هم که شده اسمش را شنیده‌اند. همه این‌ها باعث می‌شود که به فکر گفتگو با سعید عباسی سربالایی، مدیر این کانال، بیفتیم تا از چند و، چون فعالیت‌هایشان سر دربیاوریم. گفتگو که می‌کنیم تازه متوجه می‌شویم که یک گروه قوی چند نفره پشت کار وجود دارد.

عده‌ای فیلم‌برداری می‌کنند، عده‌ای پیام‌های مردمی و صحت و سقمشان را بررسی می‌کنند و... عباسی برایمان از دغدغه‌ها و شرح وظایفی می‌گوید که برای افراد مختلف تعیین شده است تا مطالبات بحق مردمی را پیگیری کنند. این پیگیری هم اصول و نکات خاصی دارد که رعایت آن‌ها حالا باعث شده است که گفت‌وگویی سازنده بین مسئولان و مردم حاشیه شهر شکل بگیرد. گفتمانی که حالا تخصصی شده و عباسی آن را یک نوع مطالبه‌گری تخصصی می‌نامد.
امروز به مقرّ اعضای این کانال در مؤسسه فرهنگی آموزشی جمع و جورش در محله شهید رجایی آمده‌ایم تا با اعضای فعال کانال گفتگو کنیم.

سعید عباسی متولد سال ١٣٦٤ است و از ساکنان قدیمی محله بازه شیخ. می‌گوید از زمانی که به یاد دارد دغدغه مشکلات ریز و درشت مردم حاشیه شهر را داشته و پای ثابت فعالیت‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی این منطقه بوده است. همه این‌ها دست به دست هم می‌دهد تا پایش به شورای اجتماعی محلات هم باز شود. از سال١٣٩٠ به عضویت شورای اجتماعی محله کشاورز در می‌آید و این می‌شود آغاز فعالیت‌های تخصصی او در محلات کم‌برخوردار. همه این تجربه‌ها کم کم او را به سمت تشکیل گروهی متشکل از ساکنان فعال محلات حاشیه شهر سوق می‌دهد. این گروه نرم نرم بزرگ و بزرگ‌تر می‌شود تا جایی که او به فکر راه‌اندازی کانالی تخصصی برای مطالبه‌گری مردم حاشیه شهر می‌افتد. کانال با همفکری فعالان محله‌های منطقه ۶ در سال٩٨ چند روز بعد از مراسم کلنگ‌زنی پل غیر هم‌سطح مصلی با ٢٠٠نفر عضو تشکیل می‌شود تا صدای مردم حاشیه شهر باشد، ابزاری برای انتقال رویداد‌ها و درخواست‌های مردمی به مسئولان.

انتخاب نام کانال هم داستان خودش را دارد. حمید میرزایی که از اعضای جوان و ثابت کانال است و ساکن و کاسب محله اروند، داستان را این‌طور تعریف می‌کند: پیشنهاد‌ها برای اسم کانال زیاد بود. صدای حاشیه، موج حاشیه و...، اما با همفکری‌هایی که داشتیم در آخر رجایی‌نیوز را انتخاب کردیم. یکی از دلایل انتخاب نام هم شهید رجایی بود که طرف‌دار قشر حاشیه‌نشین بود و خودش هم در مناطق کم‌برخوردار بالیده بود. این نام با نام شهرک شهید رجایی هم‌پوشانی داشت.

کرونانیوز نامی است که همان ابتدای کار مخاطبان کانال روی آن می‌گذارند. شروع فعالیت کانال مصادف شده بوده با شیوع ویروس کرونا و تمام خبر‌های کانال هم معطوف شده بود به اخبار کرونایی محله. آن‌ها شروع می‌کنند به پوشش اخبار فعالیت‌های گروه‌های مردمی مختلف. ضدعفونی معابر، تولید و توزیع ماسک و... تا این گروه‌ها تشویق شوند و با خواندن خبرشان در کانال رغبت بیشتری برای فعالیت پیدا کنند. اعضای فعال کانال رجایی‌نیوز هم علاوه‌بر پوشش اخبار کرونایی خودشان دست به کار شدند و کنار مردم قرار گرفتند و گروهی تشکیل دادند به نام گروه امام خامنه‌ای.

توزیع ١٥٠لیتر مایع ضدعفونی، توزیع ماسک در مساجد، بیمارستان‌ها و... این‌ها فقط بخشی از فعالیت‌های اعضا بوده است. رجایی‌نیوز کم کم تبدیل می‌شود به مقرّ کار برای فعالیت‌هایی در زمینه کرونا. مردم مختلف از محلات مختلف به این کانال پیام می‌فرستادند و می‌گفتند که می‌خواهند برای کار جهادی فعالیت کنند، و بعد توسط این کانال با گروه‌های جهادی منطقه لینک می‌شدند. این کانال علاوه‌بر پوشش اخبار این گروه‌ها مشکلات ریز و درشت را هم انعکاس می‌داده است. اینکه فلان نانوا در محله هنگام پخت نان ماسک ندارد، تجمع جلو دفاتر بیمه اتفاق افتاده است و... آن‌ها کم کم شروع می‌کنند به ارسال این پیام‌های مردمی برای مسئولان مردمی. مسئولانی که با توجه به بازدید زیاد پست‌های کانال مجبور به پیگیری مشکلات می‌شدند.

همه این‌ها باعث می‌شود که در همان روز‌ها گروه امام خامنه‌ای بار‌ها از سوی مسئولان مورد تقدیر و تشکر قرار بگیرد و در نهایت سال گذشته از سوی شهرداری مشهد به عنوان گروه منتخب مردمی در بحث فعالیت‌های کرونایی در بین همه گروه‌های فعال شهر انتخاب شوند.

پوشش اخبار کرونایی باعث می‌شود که رجایی‌نیوز در همان ماه‌های ابتدایی بالغ بر ۷ هزار عضو داشته باشد. پیام‌های مردمی‌ای که از نقاط مختلف منطقه به دستشان می‌رسیده باعث می‌شود که اعضای کانال فعالیتشان را به محلات دیگر هم گسترش بدهند. ابتدا فقط شهرک شهید رجایی و شهرک شهید باهنر را پوشش می‌دادند، اما کم کم به محلات دیگر هم ورود می‌کنند. شهرک شهید بهشتی، شهرک شیرین و... پیام‌های مردمی مختلف و درخواست فعالیت بیشتر سبب شکل‌گیری ایده دیگری هم می‌شود.

سعید عباسی یک پوشه پر از فرم پر شده پیش رویم می‌گذارد. فرم‌هایی که شهروندخبرنگار‌های کانال پر کرده‌اند تا داوطلبانه اخبار محله خودشان را بفرستند. نگاهی به فرم‌ها می‌اندازم. از جوان تا سالخورده، از مدرک دیپلم تا دکتری و... این کانال حالا از هر قشری خبرنگار دارد و شهروندخبرنگار‌های فعال به گفته آقای عباسی بالغ بر ٥٠نفر هستند. این افراد حالا همان افرادی نیستند که در ابتدای کار مبتدی بودند، برایشان کلاس‌های مقدماتی خبرنگاری و عکاسی برگزار شده تا با نکات اولیه آشنا باشند.

سجاد کریمی یکی از کسبه محله اروند که حالا اینجا حضور دارد متولد سال ١٣٧٤ است و از شهروند خبرنگاران فعال کانال به شمار می‌رود. او از طریق اهالی و همسایه‌ها با این کانال آشنا می‌شود. ابتدا فقط یک عضو ساده بوده که هرازچندگاهی پیام‌های کانال را می‌خوانده است. اما یک اتفاق سبب همکاری‌اش با کانال می‌شود. خانه‌ای متروکه در اروند٣٠ که در نزدیکی محل زندگی او بوده تبدیل به پاتوق معتاد‌ها می‌شود و امنیت را از محله سلب می‌کند. او و اهالی به هر دری می‌زنند و به هر ارگانی نامه می‌زنند، اما آب از آب تکان نمی‌خورد.
یک روز سجاد تصمیم می‌گیرد عکس خانه متروکه را برای ادمین کانال بفرستد.
با کمک عباسی اهالی ابتدا با مسئول قضایی نامه‌نگاری می‌کنند. به مالک اخطار می‌دهند، اما مالک پیدا نمی‌شود. بعد با مسئولان شهرداری ارتباط می‌گیرند و در عرض یک ماه دورتادور خانه محصور می‌شود.
این اتفاق، اما فقط یکی از اتفاقات خوبی است که از طریق این کانال رقم خورده است. افتتاح بوستان ٧٢هکتاری اردیبهشت، پروژه‌ای بود که گروه رجایی‌نیوز هم پشت آن بودند. از مسئولان مختلف دعوت کردند تا به این محله بیایند و درددل اهالی را بشنوند.

از دیگر اقداماتی که این گروه از صفر تا صدش را پای کار بود آسفالت جاده روستای کنه‌بیست بود. مطالبه ٢٠ساله مردم این روستا و مناطق افراد که محقق نمی‌شد. پستی و بلندی‌های این جاده خطرناک ٥کشته هم برجا گذاشته بود، اما مسئولان چنان که باید و شاید توجهی به این موضوع نداشتند.

گروه رجایی‌نیوز با دوربین، گزارشگر و... بار‌ها به این روستا رفت و پای درددل اهالی آن نشست. سرانجام این فیلم‌ها از طریق کانال نشر پیدا کرد، بیشترین بازدید کانال را از آن خود کرد و در سایت‌های خبری مختلف هم منتشر شد و بالأخره مسئولان هم آن را دیدند. ابتدا فرماندار شهر از این جاده بازدید کرد و بعد هر ۵ نماینده مجلس هم آمدند، بعد از چند ماه هم این جاده به همت شهرداری و بخشداری آسفالت شد و مطالبه چندین و چند ساله مردم روستای کنه‌بیست محقق شد.

با اینکه تا به امروز ٤٥٠خبر در این کانال منتشر شده و ١٤٠مشکل ریز و درشت هم توسط اعضای این کانال پیگیری شده و به نتیجه رسیده، اما هستند موضوعاتی که این کانال نتوانسته آن‌ها را به نتیجه‌ای برساند. مشکل امنیت‌نداشتن مشکل همیشگی بیشتر محلات این منطقه است که از دیرباز با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. عباسی توضیح می‌دهد که بار‌ها با مسئولان امنیتی و نیروی انتظامی جلسه برگزار می‌کنند، از مشکل سکونت اتباع خارجی می‌گویند و تیراندازی‌های شبانه و...، اما تا به امروز اقدام اساسی در این زمینه انجام نشده و همه‌اش ختم شده به پلمب چند خانه و جمع آوری معتادها.

از این دست مشکلات حل‌نشده که خبرش در کانال منتشر شده، اما اقدامی نشده باز هم به چشم می‌خورد. خبر‌هایی که باعث می‌شود کنار انبوه پیام‌های تقدیر و تشکر، برخی از این پیام‌ها گله و شکایت از پیگیری‌های کانال باشد.

«مردم منطقه کم‌برخوردار، هم می‌توانند توانایی‌ها و ظرفیت‌هایشان را به رخ مسئولان بکشند و هم می‌توانند مطالبه‌گری تخصصی داشته باشند.» این‌ها را عباسی می‌گوید و توضیح می‌دهد که مطالبه‌گری تخصصی با مطالبه‌گری سنتی زمین تا آسمان توفیر دارد و مردم این محلات حالا جدا از تمام مشکلات حل شده و حل نشده توسط این کانال مطالبه‌گری تخصصی را یاد گرفته‌اند: گفتمان حاشیه شهر حالا چند سالی است که تغییر کرده است. قبلا بیشتر مردم اینجا اصول مطالبه‌گری و شیوه درخواست تعیین و تکلیف مشکلاتشان را نمی‌دانستند، اما حالا می‌دانند و این یکی از مهم‌ترین دستاورد‌های ماست. مردم حالا جنس مشکلشان را می‌شناسند. می‌دانند که برای هر معضل باید به کدام ارگان مراجعه کنند. از چه طریقی وارد شوند که زودتر جواب بگیرند.

گاهی نامه‌نگاری جواب می‌دهد گاهی مراجعه حضوری. گاهی هم با تهیه فیلم و مستند و بالارفتن بازدید یک خبر مسئولان خودشان به این منطقه می‌آیند. از مهم‌ترین اقدامات ما آگاهی‌رساندن به مردم بود. اینکه بدانند از چه مسیری بروند تا زودتر به مقصد برسند. از دیگر اتفاق‌های خوبی که در این چند سال از طریق این کانال و بالارفتن بازدید‌ها رقم زدیم معطوف کردن نگاه مسئولان به حاشیه شهر بود. اینکه بدانند اگر می‌خواهند رضایت مردم را جلب کنند باید نگاهی هم به انبوه جمعیت حاشیه شهر داشته باشند. حالا گفتگو بین مردم این منطقه و مسئولان شکل گرفته است و مسئولان بسیاری دستورالعمل و برنامه برای حاشیه شهر دارند؛ از آسفالت جلوی در خانه یک پیرمرد بگیرید تا پروژه‌های بزرگ و ما هم تا به نتیجه رسیدن این برنامه‌ها و تحقق وعده‌ها پیگیر هستیم.

اگر گشتی کوتاه در کانال رجایی‌نیوز بزنید، نگاهی به شیوه تنظیم خبر‌ها بیندازید و به تدوین فیلم‌ها دقت کنید، متوجه می‌شوید که گروه فعلی این کانال حالا تبدیل به گروه تخصصی و حرفه‌ای شده است. پشت همه این‌ها ۸ عضو اصلی هستند که هسته مرکزی گروه را تشکیل می‌دهند. هر کدام هم شرح وظایفی دارند. مثلا آقای مقدم که در حر ۱۳ آتلیه فیلم و عکس دارد از اعضای اصلی گروه فیلم‌برداری است. حمید میرزایی، ساکن محله اروند، گزارشگر این فیلم‌هاست که طی آزمون و خطا‌ها و آموزش‌ها می‌تواند شبیه یک گزارشگر حرفه‌ای مشکلات مردم را مقابل دوربین بازگو کند. مکان اصلی جلسات این گروه هم مؤسسه عباسی است. مؤسسه‌ای فرهنگی‌آموزشی در شهرک شهید رجایی که حالا تبدیل به پاتوق اعضای گروه شده است. او توضیح می‌دهد در آینده‌ای نزدیک قرار است مکانی اختصاصی را برای این پایگاه خبری مهیا کنند.

امیر قاسمی ساکن محله موعود، متولد سال ١٣٧٦ یکی از ادمین‌های جوان کانال رجایی‌نیوز است که روزی چند خبر را در کانال بارگذاری می‌کند. او از روند کار می‌گوید، اینکه ابتدا پیام‌های مردمی بررسی می‌شوند، از صحت و سقمشان باخبر می‌شوند و بعد داخل کانال گذاشته می‌شوند. به نظر او سخت‌ترین بخش کار بررسی صحت خبر است. او از خبری مربوط به شهرک شهید باهنر می‌گوید.

خبر خانه‌ای مخروبه و دردسرساز که یکی از اهالی برایشان می‌فرستد او هم خبر را بارگذاری می‌کند، اما چند روز بعد کاشف به عمل می‌آید که ارسال‌کننده خبر غرض‌ورزی شخصی داشته است و پی می‌برد که باید پیش از انتشار اخبار بررسی‌های بیشتری شود. او توضیح می‌دهد که حالا این کانال بالغ بر ٣٢هزار عضو دارد، بازدید پست‌ها گاهی به ١٢هزار تا هم می‌رسد و بیشترین بازدید مربوط به اخبار حوادث است.

مدیر کانال خاطرات تلخ و شیرین زیادی از این سال‌ها دارد. از روستا‌های مختلفی می‌گوید که به آن‌ها سر زده‌اند و پشت دوربین اشک ریخته‌اند. روستا‌هایی که حتی آب آشامیدنی نداشتند. خاطرات شیرین او هم مربوط می‌شود به مطالبه‌گری‌هایی که به نتیجه رسیده‌اند. او از آمدن آب لوله‌کشی به روستای دهرود پس از تهیه خبر و فیلم‌برداری این گروه می‌گوید و از جمله جالبی که دهیار این روستا می‌گوید: شما با دوربین کوچک ٢٥٠گرمی خود کاری کردید که مسئولان بزرگ قادر به انجامش نبودند.

یکی از خاطرات بامزه عباسی برمی‌گردد به فیلم‌برداری از مشکلات مردم روستای همت‌آباد. او تعریف می‌کند: با اعضای گروه چند ساعت توی مسیر بودیم. کل مردم روستا دور ما جمع شدند و ما ۴، ۳ ساعت بی‌وقفه با آن‌ها صحبت کردیم و فیلم‌برداری کردیم. شب که به مشهد رسیدم و مموری را داخل سیستم گذاشتم دیدم تمام فیلم پریده!

مموری را که ریکاوری کردم دیدم تمام آن ۴ ساعت تبدیل شده به هزار فریم دو دقیقه‌ای. روز بعد که روز تعطیل بود از صبح زود تا آخر شب این فیلم‌ها را با نرم‌افزار به هم چسباندم و بعد هم تدوین کردم و در آخر فیلم مشکلات روستای همت‌آباد به یکی از پربازدیدترین پست‌های کانال ما تبدیل شد.