چرا قیمت رایانه در ایران گران تر از بازارهای جهانی است؟

الهام مهدیزاده  | شهرآرانیوز؛ دو سال حضور کرونا با مهر تعطیلی وقت وبی وقت اصناف و کسادی بازار‌ها همراه بود، با این حال کرونا و سبک دوری ودوستی که به ارمغان آورد، به بازار راکد و بی جان رایانه، لپ تاپ و دیگر وسایل این حوزه جانی دوباره داد. دلیل این موضوع نیز همان سبک دوری ودوستی و افزایش استفاده از سیستم‌های کامپیوتری برای انجام امور به شیوه غیرحضوری بود. همین موضوع باعث رشد فروش این محصولات و به دنبال آن افزایش قیمتشان شد. نکته جالبی که از بررسی این گزارش‌ها و گفتگو با فعالان این بازار به دست آمده است، گرانی بیش از ۱۵ درصدی قیمت رایانه‌های شخصی در تهران و به تبع آن در مشهد، نسبت به بازار جهانی است.

 

تیرماه امسال، مرکز تحقیقات بین المللی آی دی سی آخرین نسخه از گزارش بررسی فصلی بازار جهانی دستگاه‌های رایانه‌ای شخصی (پی سی دی) را منتشر کرد. براساس این گزارش، فروش این محصولات در سراسر منطقه خاورمیانه و آفریقا با رشد ۹/۷ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل به ۶میلیون دستگاه رسیده است. در این میان، ترکیه جایگاه بیشترین فروش کامپیوتر‌های شخصی در خاورمیانه را از آن خود کرد. درکنار این افزایش تقاضا، قیمت رایانه‌ها و تجهیزات کامپیوتری نیز افزایش عجیب و چندبرابری یافت و در برخی خبر‌ها به افزایش چهاربرابری قیمت رایانه و تجهیزات کامپیوتری اشاره شد. برخی گزارش‌ها نیز با مقایسه قیمت ها، بر گران‌تر شدن رایانه در کشورمان در مقایسه با قیمت‌های جهانی تاکید می‌کردند.

 

بهمن سال گذشته در گزارشی که هفته نامه اکونومیست منتشر کرد، به این نکته اشاره شده بود که درمیان شهر‌های گران دنیا در سال ۲۰۲۰، تهران از نظر گرانی کامپیوتر رتبه دوم را دراختیار دارد. وقتی نام تهران در این فهرست باشد، یعنی کلان شهر مشهد نیز به تبع آن جزو دومین شهر‌هایی است که کامپیوتر در آن گران‌تر از دیگر نقاط دنیا به فروش می‌رسد.

 

کارشناسان، مجموعه‌ای از دلایل را برای چرایی فروش رایانه و برخی لوازم آن تا چهاربرابر قیمت جهانی برمی شمارند. دلایلی نظیر کاهش ریال، رانت، بهره گیری از ارز ۴ هزارو ۲۰۰ تومانی و فروش کالا به قیمت آزاد و نبود نظارت جامع.

علی عقیلی، از فعالان بازار رایانه مشهد است. تحلیلی‌هایی که این فعال حوزه رایانه ارائه می‌کند، با استناد به سابقه‌ای سی ساله است. او گران‌تر بودن رایانه و لپ تاپ در مشهد را در مقایسه با قیمت جهانی این کالا می‌پذیرد و معتقد است که مقایسه قیمت‌های جهانی نشان می‌دهد درمجموع باید گرانی ۱۰ تا ۱۵ درصدی این وسایل در بازار تهران و مشهد را درمقایسه با قیمت‌های جهانی بپذیریم.

 

عقیلی، ریشه این افزایش قیمت‌ها را چندوجهی می‌داند. به اعتقاد او هرکدام از این عوامل می‌تواند به تنهایی بر افزایش قیمت رایانه در ایران موثر باشد. یکی از این عوامل که اغلب تحلیل‌های گرانی این روز‌ها به آن اختصاص دارد، کم ارزش شدن پول ملی است. عقیلی نیز در تحلیل‌های خود به کاهش ارزش پول ایران به عنوان یکی از دلایل گرانی کامپیوتر، لپ تاپ، نوت بوک و... اشاره می‌کند.

اما نکته دومی که این فعال بازار رایانه به آن اشاره می‌کند، به رانت مربوط می‌شود. او می‌گوید: برخی افراد با رانتی که در وزارت صنعت، معدن و تجارت داشتند، موضوع ساخت داخل را مطرح کردند. همین موضوع، ضوابط واردات و مالیات بر آن را تشدید کرد. این افراد قطعات را از چین و تایوان با ارز ۴ هزارو ۲۰۰ تومانی خریداری کردند و با ایجاد واحد‌هایی در حد کارگاه و استخدام افرادی برای مونتاژ، تولیدات خود را به قیمت آزاد و گزاف فروختند. اکنون هرکدام از این افراد در مدت کوتاهی توانسته اند سرمایه کلانی برای خود انباشته کنند.

 

او ادامه می‌دهد: این افراد به بهانه تولید داخلی، مانع واردات رایانه و لپ تاپ به کشور می‌شوند و همین مسئله، سبب رونق واردات غیررسمی و گرانی بیش از حد این کالا شده است.

 

عقیلی بر این نکته نیز تاکید می‌کند که کشور ما در حوزه ساخت تجهیزات رایانه ای، هنوز به پیشرفت درخور توجهی نرسیده است و حتی فلش مموری وارداتی داریم. قطعا این شرایط سبب سوءاستفاده افراد برای بهره گیری از ارز دولتی به منظور واردات کالا و مونتاژ و فروش به قیمت آزاد می‌شود.

 

آخرین دلایلی که این فعال بازار رایانه از آن برای گرانی کامپیوتر نام می‌برد، تحریم و شناخت نداشتن مردم است. او درباره تحریم‌ها می‌گوید: به دلیل تحریم‌هایی که کشور ما مشمول آن است، فعالان بازار رایانه به ناچار مجبورند از کانال‌های دیگر اقدام به واردات کالا کنند. همین موضوع نیز موجب باز شدن پای واسطه‌ها و دادن هزینه برای دور زدن تحریم‌ها و نیز بیمه نکردن و خسارت احتمالی می‌شود. با این اوصاف، کالایی که مردم می‌خرند، گران‌تر از حد معمول برایشان تمام می‌شود.

 

به گفته عقیلی، هم اکنون شرکت‌ها به دلیل تحریم باید هزینه بیشتری برای واردات رایانه و لپ تاپ بپردازند. این مسئله سبب شده است قیمت نهایی برای مصرف کننده افزایش یابد. همچنین فاصله زیاد مشهد از دبی که این کالا‌ها از آنجا وارد می‌شود، باعث گران‌تر شدن رایانه و لپ تاپ در شهر ما می‌شود.

احمد حسین زاده، یکی دیگر از فعالان بازار کامپیوتر، نیز درباره چرایی گران‌تر بودن قطعات رایانه نسبت به قیمت جهانی می‌گوید: به عنوان مثال اگر قیمت یک قطعه رایانه در بازار‌های جهانی ۱۰۰ دلار باشد، با نرخ دلار آزاد ۲۵ هزار تومانی، قیمت این قطعه در ایران باید ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان شود. اما این گونه نیست و این قطعه در بازار مشهد به قیمت ۳ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان به فروش‌ می‌رسد. درواقع این کالا به بهانه دور زدن تحریم‌ها دارد دست کم یک میلیون و ۱۰۰ هزار تومان گران‌تر به دست مشتری می‌رسد. البته بماند که برخی، همین قطعات را تا ۴ میلیون تومان هم به فروش می‌رسانند.

 

او ادامه می‌دهد: تصور کنید یک واردکننده از همین قطعه هزار عدد وارد ایران کرده باشد، با یک حساب ساده مشخص می‌شود که یک میلیاردو ۱۰۰ میلیون تومان در همین هزار قطعه به جیب زده است. حالا شما تصور کنید افرادی که هر هفته درحال وارد کردن رایانه هستند، چه سودی از بازار به دست می‌آورند.

 

او بیان می‌کند: تنها راه رفع این گونه رانت ها، شکسته شدن تحریم‌ها و ارتباط مستقیم با شرکت‌های جهانی رایانه است. اگر این موضوع محقق شود، دیگر عده معدودی به اسم دور زدن تحریم نمی‌توانند رانت خواری کنند.