بررسی راهکار‌هایی که دانش آموزان را به انجام دادن تکالیفشان ترغیب می‌کند
سمیرا منشادی| «عصرا کارم این شده تا ساعت ۱۱ شب دنبال پسرم باشم که درس هاش رو بخونه و تکالیفش رو انجام بده»، «بقیه بچه‌ها از مدرسه نیومده و ناهار نخورده، میشینن تکالیفشون رو انجام میدن، ولی بچه من تا بالای سرش نباشم و دعواش نکنم از جلوی تلویزیون تکون نمی‌خوره» و «پسرم کلاس ششم، هنوزم که هنوزه علاقه‌ای به انجام دادن تکالیفش نداره، دیگه راهکاری نمونده که برای ترغیب کردنش به کار نگرفته باشم»؛ این چند جمله، نمونه‌ای از شکایت و البته درددل والدینی است که با شروع مدارس، چالش روزانه شان بر سر انجام دادن تکالیف فرزندانشان و مقاومت آن‌ها برای ننوشتن آغاز می‌شود و تا پایان سال تحصیلی هم ادامه پیدا می‌کند. ازاین رو، بیشتر پدر و مادر‌ها به دنبال فرمولی جادویی هستند تا فرزندشان را برای انجام دادن تکالیف مدرسه شان تشویق کنند. اما پیداکردن راهی که برای همه کودکان کارساز بوده و اثری معجزه آسا داشته باشد، بسیار سخت است. با این حال روش‌هایی وجود دارد که به شما و فرزندتان کمک می‌کند تا با اصطکاک کمتری به مقصودتان برسید. در ادامه دکتر محمد ثوابی، روان شناس تربیتی و تحصیلی در پیداکردن این راهکار‌ها به ما کمک می‌کند.
شناخت ویژگی‌های بچه‌ها
قبل از آنکه به سراغ راهکار‌ها برویم، لازم است که شما والدین عزیز تغییر ذهنیت و نگرشی در خودتان به تکلیف مدرسه بچه‌ها و چگونگی مجبور کردن آن‌ها به انجام دادن تکالیفشان به ویژه اگر سال اولی هم باشند، ایجاد کنید. همچنین باید بدانید برخی از بچه‌ها مشکل بیش فعالی، دیرآموزی، نارسایی توجه، بهره هوشی پایین و... دارند که باید
این نقاط ضعف را در آن‌ها بشناسید و براساس آن از فرزندتان انتظار داشته باشید. به عبارتی با توجه به تفاوت‌ها و ویژگی‌های فردی فرزندتان باید برای او محرک و مشوقی درنظر بگیرید. راهکار‌هایی که ما امروز باهم مرور می‌کنیم درباره بچه‌هایی جواب می‌دهد که از این نظر مشکل خاصی ندارند. درضمن، اگر فرزندتان دبیرستانی است و بازهم علاقه‌ای به انجام دادن تکالیفش ندارد باید علت این بی انگیزگی را درجای دیگری جست وجو کنید. گاهی مشکل با معلم، بقیه دانش آموزان، یادگیری ضعیف و... است که سبب بی رغبتی برای انجام دادن تکالیف می‌شود.
برخورد قاطعانه با بچه‌ها
والدین الگوی بدون، چون و چرای فرزندانشان هستند. اگر فرزندتان ببیند شما قوانین را برای رفاه خودتان زیر پا می‌گذارید او هم به قوانینی که شما برایش وضع می‌کنید، پایبند نخواهد بود. فرزندتان باید بداند که اگر باید کاری را درمنزل انجام بدهد، دلیلی برای بهانه تراشی ندارد، چون این وظیفه اوست. درضمن، درعین منظم و قاطع بودن باید منعطف هم باشید و
با مشورت و مشارکت او برنامه هایش را تنظیم کنید. باید دقیقا توقعتان را از او مشخص و بیان کنید، برای نمونه به او بگویید: «تا ساعت ۷ که باید تکالیفت رو انجام بدی، ولی بعدش دوست داری چه کاری انجام بدی؟»
کمک مستقیم ممنوع
اگر از آن دسته والدینی هستید که پا به پای فرزندشان می‌نشینند تا او تکالیفش را انجام بدهد یا در انجام دادن تکالیف به او کمک می‌کنند؛ بدانید که کار اشتباهی را انجام می‌دهید. این لطف یا کمک درحق او نیست، بلکه ظلم است، چون این کار شما به طور غیرمستقیم احساس مسئولیت پذیری و اعتمادبه نفس را از او می‌گیرد و به او می‌فهماند که قادر به انجام کارهایش بدون شما نیست. نکته دیگر اینکه نباید به جای فرزندتان، مسئولیت کار‌های او را قبول کنید. او باید بداند انجام دادن تکالیف مدرسه وظیفه اوست. همچنین انجام ندادن آن‌ها عواقبی دارد که خودش باید پاسخ گویشان باشد.
محیط مناسب برای مطالعه
برای اینکه فرزندتان تمرکز لازم برای انجام دادن تکالیفش را داشته باشد باید محیط و ابزار لازم هم فراهم باشد. نور و دمای مناسب (نه خیلی گرم و نه خیلی سرد)، محیط بدون استرس و تشنج و کم رفت وآمد و داشتن میز و صندلی مناسب برای نشستن و نوشتن (ارتفاع میز نباید آن قدر کم باشد که دانش آموز هنگام نوشتن تکالیف، بیش از حد به سمت پایین خم شود و نباید آن قدر زیاد باشد که شانه او به سمت بالا کشیده شود) برای اینکه فرزندتان بهانه کمتری برای فرار از انجام دادن تکالیفش پیدا کند، نیاز‌های او را از پیش مشخص و تأمین کنید برای نمونه یک پارچ آب، یک بشقاب میوه یا یک مشت آجیل و لوازم تحریر مناسب سنش را تهیه و روی میز تحریرش قرار دهید.
برنامه ریزی و نظارت دقیق
بچه‌ها به ویژه در سنین دبستان بازی کردن را دوست دارند، برای همین دائم از سر درس و مشقشان به بهانه‌های مختلف بلند می‌شوند. این موضوع باعث می‌شود که در بیشتر مواقع زمان انجام تکالیفشان به شب برخورد کند، ازاین رو لازم است که شما برنامه دقیقی برای او تعریف کنید. برای نمونه او موظف است که ۲ ساعت بعد از آمدن از مدرسه و استراحت همه تکالیفش را انجام بدهد.
نکته دیگر اینکه وقتی او را در اتاق برای انجام دادن تکالیفش تنها می‌گذارید معمولا شیطنتش گل می‌کند و درس نمی‌خواند؛ بنابراین لازم است همان طور که کارهایتان را انجام می‌دهید گاهی هم به او سر بزنید و با جمله‌ای او را تشویق و دلگرم کنید. همچنین باید درطول سال تحصیلی مدام به مدرسه اش سر بزنید و با معلم‌ها و کادر مدرسه صحبت کنید تا اگر مشکلی در درس یا مدرسه اش دارد بتوانید خیلی زود آن را برطرف کنید.
تشویق‌های راه گشا
همه ما تشویق شدن را دوست داریم و این کار به ما انگیزه می‌دهد. این راهکار درباره بچه‌ها چندبرابر بیشتر جواب می‌دهد. خوب است برای تشویق او فهرستی از علاقه مندی هایش تهیه کنید و در زمان‌های مناسب به او پاداش بدهید. گاهی هم این تشویق می‌تواند کلامی باشد. تشویق‌های کلامی برای بچه‌های دوره ابتدایی بهتر جواب می‌دهد. برای دبیرستانی‌ها هم بهتر است که از تشویق‌های درونی به عبارتی انگیزشی و هدف گذاری شده استفاده کنید.
استفاده از برخی عبارت‌ها از سوی شما والدین نه تنها عاملی برای تشویق یا ایجاد حس رقابت در بچه‌ها نیست، بلکه خود عاملی نفرت زا از درس و مشق و مدرسه است؛ بنابراین بهتر است این جمله‌های مخرب را بشناسید و حتی عامدانه هم آن‌ها را به کار نبرید. در ادامه با برخی از این جمله‌های شایع آشنا می‌شویم.
«آبروم رو با این درس خوندنت بردی»؛ آبروی هیچ کس به درس خواندن فرزندش بستگی ندارد. درعوض اجازه بدهید این افسوس و سرزنش یاد نگرفتن را از نگاه معلمش ببیند.
«جواب معلمت رو چی بدم»؛ شما با این جمله درواقع مسئولیت کار‌های او را برعهده می‌گیرید و این اشتباه است.
«باید بیدار باشی و تکالیفت رو انجام بدی»؛ شما نقش نظارتی برانجام تکالیف فرزندتان دارید و نباید دخالت مستقیم داشته باشید، بنابراین اگر فرزندتان تکالیفش را انجام نمی‌دهد مسئله‌ای است بین او و معلمش که باید خودش آن را حل کند.
شناخت ویژگی‌های بچه‌ها
قبل از آنکه به سراغ راهکار‌ها برویم، لازم است که شما والدین عزیز تغییر ذهنیت و نگرشی در خودتان به تکلیف مدرسه بچه‌ها و چگونگی مجبور کردن آن‌ها به انجام دادن تکالیفشان به ویژه اگر سال اولی هم باشند، ایجاد کنید. همچنین باید بدانید برخی از بچه‌ها مشکل بیش فعالی، دیرآموزی، نارسایی توجه، بهره هوشی پایین و... دارند که باید
این نقاط ضعف را در آن‌ها بشناسید و براساس آن از فرزندتان انتظار داشته باشید. به عبارتی با توجه به تفاوت‌ها و ویژگی‌های فردی فرزندتان باید برای او محرک و مشوقی درنظر بگیرید. راهکار‌هایی که ما امروز باهم مرور می‌کنیم درباره بچه‌هایی جواب می‌دهد که از این نظر مشکل خاصی ندارند. درضمن، اگر فرزندتان دبیرستانی است و بازهم علاقه‌ای به انجام دادن تکالیفش ندارد باید علت این بی انگیزگی را درجای دیگری جست وجو کنید. گاهی مشکل با معلم، بقیه دانش آموزان، یادگیری ضعیف و... است که سبب بی رغبتی برای انجام دادن تکالیف می‌شود.
برخورد قاطعانه با بچه‌ها
والدین الگوی بدون، چون و چرای فرزندانشان هستند. اگر فرزندتان ببیند شما قوانین را برای رفاه خودتان زیر پا می‌گذارید او هم به قوانینی که شما برایش وضع می‌کنید، پایبند نخواهد بود. فرزندتان باید بداند که اگر باید کاری را درمنزل انجام بدهد، دلیلی برای بهانه تراشی ندارد، چون این وظیفه اوست. درضمن، درعین منظم و قاطع بودن باید منعطف هم باشید و
با مشورت و مشارکت او برنامه هایش را تنظیم کنید. باید دقیقا توقعتان را از او مشخص و بیان کنید، برای نمونه به او بگویید: «تا ساعت ۷ که باید تکالیفت رو انجام بدی، ولی بعدش دوست داری چه کاری انجام بدی؟»
کمک مستقیم ممنوع
اگر از آن دسته والدینی هستید که پا به پای فرزندشان می‌نشینند تا او تکالیفش را انجام بدهد یا در انجام دادن تکالیف به او کمک می‌کنند؛ بدانید که کار اشتباهی را انجام می‌دهید. این لطف یا کمک درحق او نیست، بلکه ظلم است، چون این کار شما به طور غیرمستقیم احساس مسئولیت پذیری و اعتمادبه نفس را از او می‌گیرد و به او می‌فهماند که قادر به انجام کارهایش بدون شما نیست. نکته دیگر اینکه نباید به جای فرزندتان، مسئولیت کار‌های او را قبول کنید. او باید بداند انجام دادن تکالیف مدرسه وظیفه اوست. همچنین انجام ندادن آن‌ها عواقبی دارد که خودش باید پاسخ گویشان باشد.
محیط مناسب برای مطالعه
برای اینکه فرزندتان تمرکز لازم برای انجام دادن تکالیفش را داشته باشد باید محیط و ابزار لازم هم فراهم باشد. نور و دمای مناسب (نه خیلی گرم و نه خیلی سرد)، محیط بدون استرس و تشنج و کم رفت وآمد و داشتن میز و صندلی مناسب برای نشستن و نوشتن (ارتفاع میز نباید آن قدر کم باشد که دانش آموز هنگام نوشتن تکالیف، بیش از حد به سمت پایین خم شود و نباید آن قدر زیاد باشد که شانه او به سمت بالا کشیده شود) برای اینکه فرزندتان بهانه کمتری برای فرار از انجام دادن تکالیفش پیدا کند، نیاز‌های او را از پیش مشخص و تأمین کنید برای نمونه یک پارچ آب، یک بشقاب میوه یا یک مشت آجیل و لوازم تحریر مناسب سنش را تهیه و روی میز تحریرش قرار دهید.
برنامه ریزی و نظارت دقیق
بچه‌ها به ویژه در سنین دبستان بازی کردن را دوست دارند، برای همین دائم از سر درس و مشقشان به بهانه‌های مختلف بلند می‌شوند. این موضوع باعث می‌شود که در بیشتر مواقع زمان انجام تکالیفشان به شب برخورد کند، ازاین رو لازم است که شما برنامه دقیقی برای او تعریف کنید. برای نمونه او موظف است که ۲ ساعت بعد از آمدن از مدرسه و استراحت همه تکالیفش را انجام بدهد.
نکته دیگر اینکه وقتی او را در اتاق برای انجام دادن تکالیفش تنها می‌گذارید معمولا شیطنتش گل می‌کند و درس نمی‌خواند؛ بنابراین لازم است همان طور که کارهایتان را انجام می‌دهید گاهی هم به او سر بزنید و با جمله‌ای او را تشویق و دلگرم کنید. همچنین باید درطول سال تحصیلی مدام به مدرسه اش سر بزنید و با معلم‌ها و کادر مدرسه صحبت کنید تا اگر مشکلی در درس یا مدرسه اش دارد بتوانید خیلی زود آن را برطرف کنید.
تشویق‌های راه گشا
همه ما تشویق شدن را دوست داریم و این کار به ما انگیزه می‌دهد. این راهکار درباره بچه‌ها چندبرابر بیشتر جواب می‌دهد. خوب است برای تشویق او فهرستی از علاقه مندی هایش تهیه کنید و در زمان‌های مناسب به او پاداش بدهید. گاهی هم این تشویق می‌تواند کلامی باشد. تشویق‌های کلامی برای بچه‌های دوره ابتدایی بهتر جواب می‌دهد. برای دبیرستانی‌ها هم بهتر است که از تشویق‌های درونی به عبارتی انگیزشی و هدف گذاری شده استفاده کنید.
استفاده از برخی عبارت‌ها از سوی شما والدین نه تنها عاملی برای تشویق یا ایجاد حس رقابت در بچه‌ها نیست، بلکه خود عاملی نفرت زا از درس و مشق و مدرسه است؛ بنابراین بهتر است این جمله‌های مخرب را بشناسید و حتی عامدانه هم آن‌ها را به کار نبرید. در ادامه با برخی از این جمله‌های شایع آشنا می‌شویم.
«آبروم رو با این درس خوندنت بردی»؛ آبروی هیچ کس به درس خواندن فرزندش بستگی ندارد. درعوض اجازه بدهید این افسوس و سرزنش یاد نگرفتن را از نگاه معلمش ببیند.
«جواب معلمت رو چی بدم»؛ شما با این جمله درواقع مسئولیت کار‌های او را برعهده می‌گیرید و این اشتباه است.
«باید بیدار باشی و تکالیفت رو انجام بدی»؛ شما نقش نظارتی برانجام تکالیف فرزندتان دارید و نباید دخالت مستقیم داشته باشید، بنابراین اگر فرزندتان تکالیفش را انجام نمی‌دهد مسئله‌ای است بین او و معلمش که باید خودش آن را حل کند.