کارگران زن در خصوص حق‌وحقوق پایمال شده‌شان، چرا سکوت می‌کنند؟

فرزانه شهامت | شهرآرانیوز؛ یک نمونه اش خبری شد و نمونه‌های دیگر همچنان در سکوت، روز را شب می‌کنند. نمونه خبری شده بانوی کارگری بود که چندی پیش خبر مرگش در فضای رسانه‌ای پیچید. در کارخانه نساجی کار می‌کرد. گفتند گیرکردن مقنعه اش در دستگاه باعث شده است که به داخل دستگاه کشیده شود و ... و این پایان زندگی یک کارگر زن جوان شد. همان موقع سؤالی که به درستی در فضای مجازی پیچید این بود که «چرا یک بانوی جوان باید در شیفت شب کارخانه، مشغول به کار باشد؟ مگر نه اینکه زنانگی زن و وظایف خانوادگی اش، اهمیت حضور شبانه او در منزل را مضاعف می‌کند؟!»

مهم اجرای استاندارد‌های محیط کار و قانون است

گویا همین کارگر جوان، یک روز پیش از آنچه بر سرش آمد، «مشکل شب کاری اش را در حضور رئیس جمهور که به سمنان سفرکرده بوده نیز مطرح کرده و آقای رئیسی هم بر محق بودن این بانو صحه گذاشته بوده است اما...»، اما عمرش قد نداد به اینکه ثمره مطالبه اش را ببیند.

این مقدمه‌ای است که احسان سهرابی، نماینده کارگران در شورای عالی حفاظت وزارت کار به عنوان مشت نمونه خروار مشکلات بانوان کارگر بیان می‌کند و ادامه می‌دهد: قانون کار، برای بانوان ظرفیت‌هایی دارد که بخش‌هایی از آن معطل مانده است؛ مثلا اشتغال خانم‌ها در مشاغل سخت و زیان آور.

شرایط جسمی و روحی بانوان این طور ایجاب می‌کند که شیفت شب نباشند، بار اضافه برندارند و...، اما می‌بینیم که در این شرایط کار می‌کنند، فرسوده می‌شوند و برخی شان برای بازنشستگی پیش از موعد، به کمیسیون مشاغل سخت و زیان آور مراجعه می‌کنند. حمایت این نیست که آسیب ببینند و بعد بازنشسته شان کنیم، حمایت واقعی این است که استاندارد‌های محیط کار و قانون برای کارگر اجرا شود. این موضوع برای مردان کارگر مهم است و برای زنان کارگر به خاطر وظایف موازی‌ای که دارند، مهم تر.

مشاور حقوقی کانون شورای عالی کار کشور می‌گوید که از اجحاف در حق بانوان کارگر و مصادیقش به خوبی اطلاع دارد؛ مثلا اینکه برخی از سر اجبار‌های اقتصادی به شرایطی تن می‌دهند که در آن از حداقل‌های حقوق کارگری نیز محروم اند. همین طور وفور اخراج کارگران زن را در دوره‌ای به یاد می‌آورد که دستورالعمل پرداخت کمک هزینه مهد به کارگران زنی که کودک دارند، ابلاغ شده بود؛ «کارفرما قراردادشان را تمدید نمی‌کرد، چون نه حاضر بود کمک هزینه مهد را به کارگر زن مجموعه اش بدهد، نه حاضر بود در مجاورت کارگاه، فضایی برای نگهداری کودکان شیرخواره ایجاد کند.

قبل‌تر از آن، یعنی در دوره بارداری بانوی کارگر نیز این مسئله بود. وقتی که تأمین اجتماعی زیر بار نمی‌رفت و مرخصی زایمان را شش ماه حساب می‌کرد. چند سال از قانون تخلف کرد تا وقتی که وزیر پیشین کار، قانون را ابلاغ کرد. حالا هم که ابلاغ شده، بازهم در عمل، زن کارگر امنیت شغلی ندارد و در شرایط یادشده با خطر اخراج مواجه است، برای همین دم بر نمی‌آورد از ترس اینکه کارش را از دست بدهد. حق دارد.»

چند راهکار

زن هستند و مأخوذبه حیا، بنابراین دم زدن از مشکلات برایشان دشوار است. شاید، چون از کودکی، به غلط به چنین سکوتی ترغیب شده اند. صحبت‌های فعالان کارگری و تجربه ارتباط ما با برخی فضا‌های کارگری می‌گوید که نیاز‌های مالی با چاشنی ترس از آبرو باعث شده است گروهی از بانوان کارگر در برابر نارسایی‌های مالی و اخلاقی برخی محیط‌های کاری، سکوت اختیار کنند. سهرابی در این باره می‌گوید: گزارش‌هایی به ما می‌رسد که دردآور است؛ مثلا پرونده‌ای از مطالبه یک بانوی کارگر داشتم. برای حضور در محل کار تأخیر کرده بود و کارفرما برای تنبیهش می‌خواست او را به شیفت شب منتقل کند.

از التماس‌های آن بانو و ترسش از کار در شیفت شب مجموعه یادشده که نام آن را بیان نمی‌کنم پیدا بود که ماجرا از چه قرار است. می‌گویند این مسائل را مطرح نکنید و خانم‌های کارگر خودشان باید مراقب باشند، اما بنده عرض می‌کنم برخی در اجبار و اضطرار هستند و باید کار کنند تا کمک حال خانواده باشند. در این شرایط، باید از بانوان کارگر حمایت مضاعف بشود. این در حالی است که در محیط‌های کارگری، حتی محیط‌های بزرگ و با کارگران زیاد نیز ضعف نظارت داریم.

حمایت‌ها کافی نیست

اشرف گرامی، بازرس کانون هماهنگی شورا‌های اسلامی کار خراسان رضوی، نیز با دیدگاه یادشده موافق است. او به شهرآرا می‌گوید: ما هم صددرصد واقف شده ایم به مشکلات مضاعف بانوان کارگر در برخی محیط‌های کارگری. حمایت‌های صورت گرفته هم نتوانسته است آن طور که باید آن‌ها را در رسیدن به حقشان کمک کند. توجه به این موضوع مهم است، چون ما با وفور طلاق‌ها و خانوار‌هایی مواجه هستیم که زن، سرپرست خانواده است.

از یک سو نیاز مالی شدید دارد و از سوی دیگر با نگاه منفی جامعه به عنوان یک زن مطلقه مواجه است. آگاهی از این شرایط از سوی برخی کارفرمایان می‌تواند شرایط ناخوشایندی را برای این گروه از بانوان کارگر فراهم کند. به طوری که دست کم در برابر اجحاف‌های مالی کارفرما سکوت می‌کنند، چون از اخراج می‌ترسند.

او ادامه می‌دهد: برخی دیگر از بانوان کارگر نیز ترجیح می‌دهند شرایطشان مبنی بر سرپرستی خانواده را از بیم پیامد‌های روانی در محیط کار پنهان کنند، هرچند که به قیمت محرومیتشان از برخی حمایت‌های قانونی مثل کاهش ساعت کار منجر شود.

هرچند آسیب‌های اشاره شده، راهکار‌هایی اساسی از جنس افزایش حمایت‌های قانونی و نظارت بازرسان را می‌طلبد، بااین حال گرامی به راهکار‌هایی چند اشاره می‌کند. او با ابراز تأسف از فقدان تشکل‌های کارگری بانوان در استان برای پیگیری مشکلات اختصاصی بانوان کارگر اظهار می‌کند: افزایش شورا‌های اسلامی کار در محیط‌های کارگری و مشارکت بانوان کارگر در آن‌ها یکی از راه‌هایی است که به افزایش سهم حضور زنان در تشکل‌های کارگری منجر می‌شود.

مشاور حقوقی کانون شورای عالی کار کشور ادامه می‌دهد: در محیط‌های کاری که فاقد سمن‌هایی ازاین دست است، ما به عنوان شورای اسلامی کار خودمان را خادم جامعه کارگری می‌دانیم. بانوان کارگری که در محیط کاری خود دچار چالش هستند حتی اگر مایل به افشای هویتشان نیستند و از عواقب شکایت می‌ترسند، می‌توانند با شماره ۳۷۶۱۸۵۵۱ تماس بگیرند یا به بولوار فردوسی، مهدی ۴، طبقه اول مراجعه کنند تا ما با اطلاعات حقوقی‌ای که داریم پیگیری‌های لازم را از دستگاه‌های مسئول داشته باشیم.