لزوم تمرکز دولت بر حمایت ازطبقات پایین

علیرضاوفایی‌نیا| پس از افزایش قیمت بنزین، دولت به‌منظور کاهش تاثیر این طرح بر زندگی اقشار کم‌درآمدتر، خبر از اجرای طرحی حمایتی داد. بر اساس این طرح که از دیشب اجرای آن آغاز شده است، ماهانه به خانوار‌های تک‌نفره ۵۵هزار تومان، دونفره ۱۰۳هزار تومان، سه‌نفره ۱۳۸هزار تومان، چهارنفره ۱۷۲هزار تومان و پنج‌نفره و بیشتر ۲۰۵هزار تومان کمک‌هزینه اختصاص می‌یابد. برای بررسی نتایج احتمالی طرح حمایتی دولت و تاثیر آن بر معیشت خانواده‌ها، با دکتر جعفر خیرخواهان، اقتصاددان و استاد دانشگاه فردوسی، به گفتگو نشسته‌ایم که در ادامه آن را می‌خوانید.
این طرح حمایتی واقعا تاثیرگذار است یا صرفا برای کم کردن از نارضایتی‌های مردم به اجرا درآمده است؟
تاحدودی تاثیر دارد و باتوجه‌به وضع معیشتی مردم، هرقدر که فقیرتر باشند، سهم بیشتری از این حمایت به آن‌ها تعلق خواهد گرفت و می‌تواند کمکی به آنان باشد؛ البته این طرح به‌طور کلی برای بهتر کردن وضع معیشتی مردم خیلی موفق نخواهد بود، اما برای کم کردن از مخالفت‌های مردم با افزایش قیمت بنزین، بهتر بود این حرکت حتی قبل از افزایش قیمت بنزین انجام می‌شد. دولت باید از ماه‌ها قبل، با مشورت اقتصاددان‌ها و جامعه‌شناسان درباره این طرح کارشناسی می‌کرد تا تبعات منفی اجرای این سیاست کاهش پیدا کند، اما متاسفانه این اقدامات پشت گوش انداخته شد و جامعه با شوک روبه‌رو شد. این اشکالی اساسی است که در دولت احمدی‌نژاد وجود داشت و در دولت فعلی هم شاهدش هستیم.

مبلغ حمایتی ممکن است در شهر‌های کوچک با هزینه‌های زندگی کمتر به کاهش مشکلات معیشتی افراد کمک کند، اما بر خانواده‌های ساکن در کلان‌شهر‌ها که هزینه‌های زندگی سنگین‌تری هم دارند، تاثیری می‌گذارد؟
در شهر‌های کوچک‌تر، سطح درآمد مردم هم پایین‌تر است، اما معمولا درآمد مردم در کلان‌شهر‌ها بیشتر است و این موضوع می‌تواند تاحـــــدودی جــــواب‌گــوی تفــاوت در میزان هـزینه زندگی در کلان‌شهر‌ها با شهر‌های کوچک باشد. درمجموع باتوجه‌به اینکه در طرح معیشتی تازه دولت، کمک‌ها برای دهک‌های پایین درآمدی است، می‌تواند در کمتر شدن مشکلات این بخش از جامعه مفید باشد. باید قبول کرد که اقتصاد ما دچار مشکل است و در این شرایط باید همه تاحدی شرایط سخت را تحمل کنیم. افرادی که وضع خوب یا متوسطی دارند، در این شرایط کمی به مشکلاتشان اضافه خواهد شد، اما در این وضع، کمک‌های دولت باید بر روی طبقات پایینی که در حال له شدن در شرایط اقتصادی موجود هستند، متمرکز شود.

شرایط فعلی شبیه شرایط دولت نهم و ماجرای یارانه و سهمیه‌بندی بنزین است، آیا می‌توان به اجرای موفق این طرح امیدوار بود؟
درباره طرح هدفمندی یارانه‌ها بیشتر مشکلات، متوجه مجلس هفتم به ریاست آقای حدادعادل بود. در آن مجلس، اشخاصی مثل آقای توکلی هم بودند. درواقع مجلس هفتم اجرای طرح تثبیت قیمت‌ها، باعث مشکلات به‌وجودآمده در آن طرح شد. قبل از طرح تثبیت قیمت‌ها قرار بود قیمت بنزین سالانه ۱۰ درصد افزایش پیدا کند، ولی با تثبیت قیمت‌ها، این اتفاق رخ نداد و شکاف شدیدی بین قیمت رسمی بنزین با قیمت واقعی آن به‌وجود آمد. همین بنزین هزارتومانی که تا هفته پیش در کشور وجود داشت، حاصل این سیاست بود و تبعات مختلفی مانند قاچاق و آلودگی هوا و ترافیک را به‌همراه داشت. اگر مصرف بی‌رویه بنزین با همین مدل قرار بود ادامه پیدا کند، تا چند سال دیگر پالایشگاه‌های کشور نمی‌توانستند جواب‌گوی مصرف بنزین باشند. به‌طور کلی افزایش دادن قیمت بنزین سیاست درستی است، اما شیوه مناسبی برای اجرای آن درپیش گرفته نشد. دولت باید از قبل، مقدمات لازم برای اجرای این طرح را آماده می‌کرد و مردم را از آن آگاه می‌کرد.

پس از افزایش قیمت بنزین، برخی از مسئولان اعلام کردند که بقیه کالا‌ها نباید افزایش قیمت بیابند. آیا این امر امکان‌پذیر است؟
در سال‌های گذشته که قیمت بنزین افزایش نداشت، بازهم شاهد تورم در قیمت دیگر کالا‌ها بودیم. در عمل، ثابت ماندن قیمت‌ها صورت نخواهد گرفت و این حرف‌ها تنها برای ایجاد آرامش دربین مردم است. اگر قرار باشد به تولیدکنندگان اجازه ندهیم مطابق با تورم موجود در کشور قیمت‌های خود را افزایش بدهند، زیان‌ده خواهند شد و خیلی از سرمایه‌ها از کشور کوچ خواهند کرد. درواقع شعار‌های زیادی درزمینه افزایش تولید داخلی داده می‌شود، اما علت رشد نکردن تولید در کشور، به همین سیاست‌های ضدونقیض و ناامن‌کننده برمی‌گردد.

از نظر اقتصادی، راهکار درست برای افزایش قیمت بنزین چه بود و دولت باید چگونه این اقدام را مدیریت می‌کرد تا تبعات منفی کمتری به‌دنبال داشته باشد؟
دولت چند سال وقت داشت و می‌توانست در این مدت، فکری اساسی برای تعیین‌تکلیف قیمت سوخت بکند. باید به کمک رسانه‌ها، به شکل کارشناسی، وضع نامطلوب فعلی تشریح می‌شد و آگاهی‌های لازم در این زمینه به مردم داده می‌شد. با این کار درصد بالایی از مردم با این تصمیم دولت همراهی می‌کردند یا حتی امکان داشت که برای افزایش قیمت بنزین، انواع سناریو‌ها طراحی و به نظر مردم گذاشته شود، اما به‌جای این کارها، متاسفانه این طرح با پنهان‌کاری به اجرا درآمد.
دولت می‌توانست از شش ماه پیش، خبر اجرای این طرح را اعلام کند تا مردم حداقل بتوانند برای اجرای طرح، آمادگی لازم را پیدا کنند، اما زمانی که با تصمیم‌های لحظه‌ای، مردم را با شوک قیمتی روبه‌رو می‌کنیم، واکنش منفی آن‌ها هم طبیعی است. این خیلی بهتر بود،
اما ...