وندالیسم در لغت بهمعنای هرج و مرجطلبی ضدشهری و تخریب اموال عمومی است. ریشه لغوی این واژه از عنوان قوم «وندال» گرفته شده است. افراد این قوم که در اروپای قرن پنجم میلادی میزیستند، به هر سرزمین و شهری که وارد میشدند، اموال ساکنان آن را به غارت میبردند و اشیا و آثار غیرقابل حمل آنان را تخریب میکردند و از بین میبردند. ویژگی تخریبی این قوم سبب شد که نامشان بر اعمال و اقدامهای تخریبی در شهرها اتلاق شود و هر گونه تخریب اموال عمومی یادآور نام و یاد آنان باشد. اعمال و اقدامهای وندالیستی هر چند نشاندهنده روحیه و رویه بیمارگونه از سوی افراد یا گروههایی است که موجب تخریب اموال عمومی مانند باجههای تلفن همگانی، صندلی اتوبوسها، قطع نهالها، آسیب درختان فضای سبز عمومی و... میشوند، اما ریشهیابی این اقدامهای تخریبی نشان میدهد که اغلب علت و منشأ این رفتارها، ناکامی و سرخوردگی برخی یا گروهی از افراد جامعه بوده است.
کما اینکه بارها شاهد بودهایم پس از برگزاری مسابقات فوتبال، هواداران تیم شکستخورده با شکستن بطریهای شیشهای در معابر عمومی و اصلی و آسیبرساندن به وسایل نقلیه عمومی، نظم اجتماعی و آرامش زندگی شهری را بر هم زدهاند و خسارتهای جالب توجهی را به وجود آوردهاند یا بارها در باجههای تلفن عمومی شاهد بودهایم که افرادی پس از ناکامی در مکالمه و از دست دادن سکههای خود، به تخریب باجه تلفن پرداختهاند. در این موارد هر چند قوانین موجود، مجازاتهای به نسبت سنگینی را برای متخلفان در نظر گرفته است، علاوه بر اینکه آنان را ملزم به تأمین مالی خسارتهای تحمیل شده کرده است محکومیت حبس تا ۱۰ سال را برای این قبیل افراد در نظر گرفته است. اما واقعیت این است که برخوردهای جبری و آمرانه هیچ وقت موجب ریشهکنی وندالیسم در جوامع شهری نشده و حتی در مواردی نیز به تشدید این رفتارهای ناهنجار منجر شده است.
جامعهشناسان شهری در این زمینه به ایجاد تمهیدات رفتاری و سلب انگیزه واکنشهای تخریبی تأکید دارند و معتقدند که به طور مثال با آموزش تماشاگران تیمهای ورزشی درباره اهداف واقعی ورزش و همچنین با نمایش روابط دوستانه بازیگران دو تیم، میتوان خشم و ناکامی هواداران تیم شکست خورده را تا حدود زیادی کاهش داد یا ضمن کنترل منظم سالمبودن تأسیسات شهری از سوی مأموران سازمانهای مسئول، میتوان زمینههای روانی جلب اعتماد و مشارکت عمومی در حفظ و نگهداری اموال عمومی را فراهم آورد.
ایجاد این زمینهها در برخورد با پدیده وندالیسم، نیازمند مدیریتی کارآمد و مجهز به دانش روز در مدیریت شهری است تا بتواند ضمن فائقآمدن بر مشکلات و تنگناهای مختلف در عرصههای جوامع شهری و بهویژه کلانشهرها، با دانش و کارآمدی خود، زمینههای بروز چنین پدیدههایی را پیشاپیش در نطفه بخشکاند تا ضرورتی برای برخوردهای جبری و آمرانه پس از وقوع ماجرا وجود نداشته باشد.
اموال عمومی و امکانات خدادادی برای بهرهبرداری همگانی است، انحصارطلبی و استفاده نادرست، باعث زوال و انهدام داراییهای یک ملت است. تخریب اموال عمومی، اسراف در حق اجتماع است. پدیده وندالیسم به حقوق جامعه زیان میرساند. صیانت و استفاده صحیح از اموال عمومی، وظیفه شرعی و انسانی ماست. هزینههای بازسازی اموال عمومی تخریبشده در شهر میتواند صرف راهاندازی امکانات جدیدتر و پیشرفتهتر دیگری شود، پس در حفظ اموال عمومی شهر کوشا باشیم.
تخریب اموال عمومی، محرومکردن خودمان از دیگر امکانات و تسهیلات شهری است.