بازخوانیِ بینش و منش مرجع بزرگ شیعه حضرت آیت‌ا... صافی‌گلپایگانی

امید حسینی نژاد | شهرآرانیوز؛ «مواظب باشید در همه کار‌هایی که انجام می‌دهید، وقار طلبگی و وقار انتساب به حضرت، ولی عصر (عج) را حفظ کنید، چون ما را منتسب می‌کنند به ایشان.» این سخن مرجع بزرگ و فقیه مرد م دار، حضرت آیت ا... صافی گلپایگانی است که تا آخرین لحظات عمر شریفش بر آن ثابت قدم ماند. این مجتهد بزرگ شیعه، سال‌های عمر خود را در مسیر علم و دانش و کسب معارف اهل بیت (ع) صرف کرد. او یکی از بزرگ‌ترین شاگردان آیت ا... بروجردی بود و تا آخرین لحظه، زانوی ادب در محضر این بزرگ مرد فقه و اخلاق زد.

آیت ا... لطف ا... صافی گلپایگانی، ۳۰ بهمن ۱۲۹۷ خورشیدی در گلپایگان متولد شد. پدرش، عالم عارف، مرحوم آیت ا... آخوند ملا محمدجواد صافی، (متولد ۱۲۸۷ ه.  ق) بود که علاوه بر تخصص، تحقیق، تألیف و تدریس در گرایش‌های مختلف علوم اسلامی مانند فقه، اصول، کلام، اخلاق، حدیث و...، در زمینه هنر‌های ارزشمندی، چون شعر و خوش نویسی نیز سرآمد بود.

زهد، تقوا، عشق به ولایت و فضیلت‌های علمی و اخلاقی آن بزرگ مرد، از یک سو و مواضع قدرتمندانه او در سنگر امر به معروف و نهی از منکر و جبهه گیری‌های صریحش در برابر افکار انحرافی، غیر متدینان، ظالمان و جابران آن روزگار، از سوی دیگر، هرقدر که مردم گلپایگان را شیفته و مطیع محض او می‌کرد، هیئت حاکمه، خائنان و زورگویان را دربرابرش شکننده‌تر می‌کرد؛ چنان که آن‌ها همیشه او را سد راه اعمال خلاف شرع و بدعت گذاری‌های خود می‌دیدند و تا زنده بود از غیرت دینی و خشم الهی او می‌ترسیدند.

مادر او بانویی فاضل، شاعر و عاشق اهل بیت (ع)، فاطمه خانم، دختر حضرت آیت ا... آخوند ملا محمدعلی بود. از ویژگی‎های بزرگ معنوی، اخلاقی، که در وجود آن مرحوم متبلور بود، می‎توان به تعبد، اخلاص، تقوا، معرفت به حضرت حق، شجاعت، صراحت لهجه، شوهرداری کم‎نظیر، اهتمام در تربیت کودکان، راز و نیاز خاشعانه، ذکر، دعا و نماز شب اشاره کرد.

قدم گذاشتن در وادی علم و فضیلت

آیت ا...  العظمی صافی، در نوجوانی قدم به وادی علم و معنویت، حوزه، نهاد و میهمان صفای حلقه‎های صمیمی درس و بحث و محرم شور وصف‎ناپذیر مناجات نیمه شب پاک باختگان حوزه شد. ابتدا در گلپایگان، کتب پایه ادبیات عرب را نزد عالم جلیل القدر، مرحوم آخوند ملاابوالقاسم مشهور به «قطب» آغاز کرد و ادامه مباحث ادبیات، کلام، تفسیر، حدیث، فقه و اصول را تا پایان سطح در همان‎جا پی گرفت و در این مدت حجم وسیع کتب مهم رشته‎های مذکور را نزد پدر بزرگوارش، حضرت آیت ا... آخوند ملامحمدجواد صافی، آموخت.

در سال ۱۳۶۰ قمری، گلپایگان را با دنیایی از خاطره‎ های شیرین دوران کودکی و نوجوانی و لذت حضور در کنار پدر و مادری مهربان و دلسوز، که اکنون از حسرت فراق او پریشان بودند، ترک کرد و رنج مشکلات هجرت به قم را پذیرا شد تا با حضور در مجلس درس و بحث استادان بزرگ حوزه علمیه قم به تکمیل تحصیلات و تحقیقات خود بپردازد. ایشان چند سال بعد به نجف اشرف مشرف شد و در آنجا نیز از محضر مراجع عالی قدر آن حوزه، برای یک سال بهره‎مند گشت. هوش و استعداد فوق‎العاده و تلاش و جدیت در امر تحصیل، او را مورد علاقه خاص استادان بزرگ قم و نجف کرد.

پس از آن مجددا به قم بازگشت و بیش از ۱۵ سال حلقه‎نشین مجلس درس و بحث و اخلاق و عرفان مرجع پرافتخار شیعه، حضرت آیت ا... العظمی بروجردی (قدس سره)، و نیز یکی از مشاوران ویژه و برجسته و از اصحاب خاص استفتاء آن بزرگوار شد و آن مرحوم، نظر به توانایی والای علمی آیت ا...  العظمی صافی، پاسخ گویی به سؤالات مهم و حساس فقه و کلام شیعی و نیز نگارش کتابی ارزشمند درباره مهدویت را که «منتخب‎الاثر» نام گرفت، به ایشان واگذار کردند.
از استادان مهم آن بزرگوار در قم، مراجع تقلید، آیات عظام، سید محمدتقی خوانساری، حجت، صدر، بروجردی و در نجف، آیات عظام شیخ محمدکاظم شیرازی، سید جمال‎الدین گلپایگانی و شیخ محمدعلی کاظمی را می‎توان نام برد.

مجاهدت‌های انقلابی

قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، حضور در صحنه‎های مختلف مبارزه با رژیم ستمشاهی باعث حساسیت ساواک به این فقیه آگاه شد و بالأخره به توقیف یکی از کتب ایشان که حاوی مطالبی در نقد فساد رژیم شاه بود، منجر شد. در همین حال نشر بعضی کتب مهم حضرت آیت ا...  العظمی صافی که در دفاع از تشیع نگاشته بود نیز در بعضی از کشور‌های عربی ممنوع شد و بدین صورت دولتمردان این کشور‌ها همسو با برخی مزدوران قلم به دست استعمار، نتوانستند خشم خود را از نوشته‎های آگاهی بخش و بیدارکننده‎اش، پنهان کنند.

با پیروزی انقلاب اسلامی ایران، ایشان در سال ۱۳۵۸خورشیدی، به عنوان عضو مجلس خبرگان اول، انتخاب و در سال ۱۳۵۹ هجری شمسی، از سوی حضرت امام خمینی (ره) به عضویت شورای نگهبان منصوب شد و هشت سال به عنوان دبیر شورای نگهبان، منشأ خدمات ارزنده‎ای به نظام مقدس و مردم عزیز گشت، و در پاسداری از حریم اسلام و قرآن، لحظه‎ای تردید به خود راه نداد.

امام خمینی (ره) در موارد مختلف، اندیشه فقاهتی و حضور مدبرانه و آگاهانه آیت ا... صافی را در بطن مسائل مهم جاری ارج نهادند و از همین روی ایشان را به ایفای نقش در شورای نگهبان که در آن زمان مهم‌ترین و آخرین مرکز تصمیم گیری درباره تأیید قوانین کشور و مطابقت آن با شرع و قانون، محسوب می‌شد، برگزیدند.

امام خمینی در نامه مورخ ۲۲خرداد ۶۵ خود به شورای نگهبان، آیت ا... صافی را از فق‌هایی دانسته اند که «لیاقت و تعهدشان محرز است» و «در مدت طولانی خدمت، آشنایی وافر به مسائل جاریه دارند.» در جایی دیگر درباره ایشان فرموده اند: «معظم له مورد علاقه این جانب هستند.» برای تحلیلگران امور تاریخی، نقش کلیدی آیت ا... صافی در مقام فقیهی دقیق و خوش فکر و مشاوری امین و آگاه برای آیت ا... لطف ا... گلپایگانی در طول ۳۲ سال مرجعیت پر افتخار آن مرحوم، نقشی ویژه و کاملا برجسته است. آن مرجع عظیم الشأن در امور مهم سیاسی و اجتماعی با آیت ا... صافی مشورت می‌کرد و مسائل مهم فقهی را با معظم له در میان می‌گذاشت؛ برای نظرات ایشان اهمیت قائل بود، آرایشان را محترم می‌شمرد و به آن توجه مخصوص می‌فرمود.

آثار و نوشته‌ها

آیت ا... لطف ا... صافی گلپایگانی، یکی از پرکارترین نویسندگان شیعی است که بیش از صد عنوان کتاب از وی به زبان‌های فارسی و عربی منتشر شده است. برخی از آثار او به زبان‌های انگلیسی و اردو ترجمه شده و پاره‌ای از این کتاب‌ها برنده جایزه کتاب سال ولایت و کتاب سال مهدویت شده اند.

مقالات و اشعاری نیز از او در مجلات و رسانه‌های مختلف منتشر شده است. از جمله آثار وی، «منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر»، درباره امام دوازدهم و در ۱۰ فصل است. نصوص مرتبط با دوازده امام (ع)، نصوص مرتبط با امام دوازدهم (عج)، و تاریخ زندگی و چگونگی ظهور آن امام (عج)، بخش‌های اصلی کتاب است. این کتاب در سال ۱۳۸۰ در سه جلد چاپ شده و در مجموع ۱۴۰۰صفحه است.

منتخب الاثر، در اولین دوره کتاب سال ولایت، اثر برگزیده شناخته شد و در اولین دوره کتاب سال مهدویت، اثر برتر نام گرفت. از دیگر آثار او می‌توان به «الاحکام الشرعیه ثابته لا تتغیر» اشاره کرد. ین کتاب رساله‌ای عربی است در پاسخ به مقاله‌ای که در مجله عربی الکویتیه، به قلم دکتر عبدالمنعم النمر چاپ شد.

عبدالمنعم النمر، در صدد اثبات عدم ثبات احکام مهم اسلامی بود و کتاب آیت ا... صافی گلپایگانی، با اشاره به خلط بین حکم شرعی و فتوا، تفصیل بین احکام در ثبات و تغیر و موارد دیگر، به اثبات دیدگاه خود می‌پردازد. این کتاب در سال ۱۴۱۲ق و ازسوی انتشارات دارالقرآن الکریم چاپ شد.
آیت ا... لطف ا... صافی در تاریخ ۷بهمن۱۴۰۰ به علت عارضه جسمانی در یکی از بیمارستان‌های قم بستری شد و سرانجام در تاریخ ۱۲ بهمن ۱۴۰۰ به علت ایست قلبی در همان بیمارستان درگذشت.

پیکر آیت ا... صافی‌گلپایگانی در کربلا دفن می‌شود

آیت ا... لطف ا... صافی گلپایگانی، از مراجع تقلید، پس از دوره‌ای بیماری، بامداد دیروز براثر ایست قلبی در قم به ملکوت اعلی پیوست. از صبح دیروز، مراسم عزاداری و ترحیم آیت ا... صافی با حضور خودجوش مردم و اعضای بیت آن مرحوم در مسجد امام حسن عسکری (ع) برگزار شد.

بر اساس اطلاع کسب شده از بیت آیت ا... صافی گلپایگانی، مراسم تشییع پیکر ایشان امروز ساعت ۱۰ صبح در قم برگزار می‌شود و نماز میت بر پیکر این مرجع فقید تقلید در حرم حضرت معصومه (س) اقامه خواهد شد. طبق وصیت آیت ا...  العظمی صافی، پیکرشان به شهر کربلا منتقل خواهد شد تا در جوار حرم حضرت اباعبدا...  الحسین (ع) به خاک سپرده شوند.
هیئت دولت، امروز را در سراسر کشور عزای عمومی و در استان قم، تعطیل رسمی (عمومی) اعلام کرد. همچنین مقامات و شخصیت‌های کشوری در پیام‌های جداگانه، رحلت این مرجع تقلید بزرگ را تسلیت گفتند.

آیت ا... سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور، در پیامی به مناسبت درگذشت حضرت آیت ا...  العظمی صافی گلپایگانی با اشاره به اینکه این مرجع والامقام هم زمان با تلاش در پاسداری از ارزش‌های دینی و تربیت شاگردان، در سنگر مبارزات انقلابی نیز حضوری فعال داشت، تصریح کرد: به یقین، آثار ماندگار و سلوک معنوی ایشان همواره الهام بخش و چراغی فراروی طلاب و فضلا و حوزه‌های علمیه خواهد بود.

آیت ا... صادق آملی لاریجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت، هم در پیامی نوشت: ایشان عمر با برکت خویش را در راه خدمت به اسلام و نشر معارف اهل بیت (ع) و دفاع از مکتب تشیع سپری کرد و آثار سودمندی در فقه و اصول و کلام و عقاید از خود به جای گذاشت.

حجت‌الاسلام غلامحسین محسنی‌اژه‌ای، رئیس قوه قضاییه، نیز در پیامی ضمن تسلیت، نوشت: سراسر عمر نورانی و با‌برکت این عالم برجسته و فقیه مکتب آل ا... (ع) و به‌خصوص در مدت زمانی که از‌سوی بنیان‌گذار انقلاب اسلامی امام‌راحل (ره) در شورای محترم نگهبان حضور داشته‌اند، همواره منشأ خیر کثیر برای حوزه‌های علمیه، نظام مقدس جمهوری اسلامی و مردم شریف ایران بوده است.

محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس، نیز گفت: این روحانی جلیل القدر با عنایت به ضرورت و اهمیت گسترش حوزه‌های فقهی و اندیشه‌های دینی با راه اندازی مراکز و مؤسسات از جمله مرکز تحقیقات اسلامی دارالزهرا (س) در زمینه دین پژوهی و تربیت طلاب و علاقه‌مندان به دروس دینی و حوزوی تلاش فراوانی در مسیر حراست از حریم اسلام و شعائر اهل بیت (ع) در طول سال‌های گذشته داشتند.

دریابان علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی، درگذشت شیخ الفقهاوالمجتهدین، حضرت آیت ا...  العظمی صافی گلپایگانی، این ضایعه مؤلمه و مصیبت بزرگ را به پیشگاه مقدس حضرت، ولی عصر (عج)، رهبر معظم انقلاب، مراجع عظام تقلید، حوزه‌های علمیه، مقلدان و علاقه‌مندان و به ویژه بیت مکرم، تسلیت گفت.

همچنین سرلشکر محمد باقری، رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح، با صدور پیامی، ضمن تسلیت درگذشت آیت ا... صافی گلپایگانی، گفت: آثار ارزشمند ایشان، گرمابخش مسیر حوزه‌های علمیه، طلاب و روحانیون متعهد و اصیل خواهد بود. سیدعمار حکیم، رهبر جریان حکمت ملی عراق، در پیامی، درگذشت آیت ا...  العظمی صافی گلپایگانی را تسلیت گفت و رحلت ایشان را فاجعه‌ای بزرگ و دردناک برای مسلمانان دانست.

آیت ا... احمد جنتی، دبیر شورای نگهبان، نیز در پی ارتحال آیت ا...  العظمی صافی گلپایگانی، با صدور پیامی این ضایعه را تسلیت گفت. آیت ا... سیدعلی سیستانی، مرجع عالی شیعه، در پیامی نوشت: فقدان آن بزرگوار که از اساطین حوزه علمیه مقدسه قم و حسنات این دوران و خدمتگزاران نمونه دین و مذهب بودند، خسارتی عظیم است. جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، شورای عالی حوزه‌های علمیه و مدیریت حوزه‌های علمیه، در پی درگذشت آیت ا...  العظمی لطف ا... صافی گلپایگانی بیانیه‌ای صادر کردند.

سرلشکر حسین سلامی، فرمانده کل سپاه، و حجت الاسلام سیدحسن خمینی، تولیت آستان امام خمینی (ره) و شورای اسلامی شهر مشهد نیز در پیامی، ارتحال فقیه والامقام حضرت آیت ا...  العظمی شیخ لطف ا... صافی گلپایگانی را تسلیت گفتند.