نگرانی و ترس مردم از پرسه سگ‌های ولگرد در معابر

فرزانه شهامت | شهرآرانیوز؛ چندماه دیگر مانده بود تا جشن تولد پنج سالگی اش را ببیند. صبح هفتم دی امسال با چندتا از بچه‌های همسایه داخل کوچه مشغول بازی بودند که آن اتفاق افتاد؛ آن قدر سریع که یاسین با پا‌های کوچک و قدم‌های کوتاهش نتوانست از حمله سگ ولگرد نجات پیدا کند. از مرور جزئیات مرگ دل خراش این کودک روستایی بگذریم؛ پس از انتشار آن، محکوم کردن‌ها و خط ونشان کشیدن‌ها برای متولیانی که می‌توانستند از وقوع آن پیشگیری کنند هم شروع شد. ۳۴ روز بعد، درحالی که هنوز تلخی این خبر در پس ذهنمان تازه بود، خبر مرگی دیگر این بار از اهواز منتشر شد.

دکتر مریم جوادپور، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، هنگام خروج از دانشگاه هدف حمله سگ‌های ولگرد قرار می‌گیرد و حین فرار تصادف می‌کند، به کما می‌رود و جان می‌دهد. مرگ او بهانه‌ای شد برای پرده برداشتن از تلفات خاموشی که رسانه‌ای نمی‌شود. مثلا اظهارات رئیس مرکز بهداشت خوزستان که به نمونه‌هایی از حمله سگ‌های ولگرد به مادران باردار، ترس و سقط جنین آن‌ها اشاره دارد. برای سریال این خبر‌های تلخ با کلیدواژه سگ‌های ولگرد می‌توان پایانی متصور شد؟

ترس کودکان دبستانی

دلشان پر است از پویش‌های به اصطلاح حمایت از حیوانات که یک سوی قضیه را می‌بیند و به گمان اهالی روستا‌های اطراف مشهد، نتیجه اش شده است افزایش غیرعادی جمعیت سگ‌های بدون صاحب. کسانی که عمرشان را در هم زیستی با طبیعت و حیوانات گذرانده اند، معتقدند وفور باغ ویلا‌ها و شهرنشین‌هایی که برای سگ‌ها غذا فراهم می‌کنند، در افزایش جمعیت این حیوانات مؤثر بوده است. اینکه سازوکار درستی برای جمع کردن سگ‌ها وجود ندارد نیز مزید بر علت شده است. به پیام هایشان عکس‌هایی از گله سگ‌های بی صاحب و رها در روستا‌ها را ضمیمه می‌کنند و اصرار دارند برویم و از نزدیک معنی ترسی را که هر روز زن و بچه هایشان لمس می‌کنند، تجربه کنیم.

با تعدادی از اهالی و اعضای شورا‌های اسلامی روستا‌های اطراف مشهد که صحبت می‌کنیم، همگی بر اصل موضوع اتفاق نظر دارند؛ اینکه از فراوانی سگ‌های بی صاحب خسته شده اند و پیگیری‌هایی که تا الان انجام داده اند، بی فایده بوده است.

امین ا... پهلوان، رئیس شورای اسلامی روستای انداد واقع در حوالی گوارشک، نماینده یکی از روستا‌هایی است که با او هم کلام می‌شویم. می‌گوید که امسال ۳ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان خرج جمع آوری شصت قلاده سگ بی صاحب کرده اند، اما روستا همچنان پر است از سگ‌های ولگرد. می‌داند که اگر نمایندگان روستا‌ها با هماهنگی شورای بخش جلسه‌ای نگذارند و به این مسئله رسیدگی نکنند، وضعیت این معضل بد‌تر می‌شود.

احمد حسن آبادی، نایب رئیس شورای اسلامی روستای سروآباد واقع در جاده بازمرگان نیز برایمان از این جاده تعریف می‌کند که در قرق باغ ویلاهاست و هفت روز هفته، به ویژه آخر هفته‌ها سگ‌های بی صاحب برای گرفتن غذا قطار می‌شوند؛ آن هم در جاده‌ای که شب‌ها روشنایی درستی ندارد. می‌گوید: از بخشداری پیگیری کرده ایم، جواب نمی‌دهند. آخرین پیگیری مان مربوط به بیست روز پیش است. کسی در این زمینه موضع گیری نمی‌کند. چون برایشان هزینه دارد. پایشان را عقب کشیده اند. نه اینکه کار پویش‌های مدافع حیوانات بد باشد، اما از عواقب رفتارهایشان آگاه نیستند.

علی اصغر راستگر، رئیس شورای اسلامی روستای عباس آباد واقع در شاهنامه ۸۰، به نمایندگی از اهالی روستا، گوشه‌ای از آرامش به هم خورده روستا ناشی از وفور سگ‌های ولگرد را این طور برایمان تعریف می‌کند: بچه‌های دبستانی صبح‌ها از ترس سگ‌های ولگرد حاضر نیستند تنها به مدرسه بروند و باید والدینشان همراهی شان کنند. این فقط جو روانی ماجرا بود؛ آلودگی و بیماری‌های واگیردارش بماند.
روستا‌های گندوک، خیرآباد، جوادیه، ده غیبی و باغ فراگرد، دیگر روستا‌هایی هستند که درددل هایشان از معضل سگ‌های ولگرد و پیگیری‌های بی نتیجه را با شهرآرا در میان می‌گذارند.

ترفند پیمانکاران

محمد امیرخانی رئیس شورای اسلامی روستای گردشگرپذیر فرخد است و از تماس‌های پیاپی اهالی با تلفن همراهش، مبنی بر مزاحمت سگ‌های ولگرد کلافه به نظر می‌رسد. می‌داند که قانون در محدوده روستا‌ها دهیاری‌ها را موظف کرده است به شکلی اصولی اهالی را از شر سگ‌های بی صاحب نجات دهند. این را هم می‌داند که پیمانکار‌های کنونی فقط سگ‌ها را می‌کوچانند و خبری از کار اصولی نیست.

بااین حال، می‌گوید: چاره‌ای جز کارکردن با این پیمانکاران نداریم. ما اهالی روستا سگ‌های بومی روستا را می‌شناسیم. این‌ها غریبه اند. هرچه هم جمع می‌کنیم، فایده ندارد. فردا صبح باز تعدادی سگ جدید می‌بینیم. دهیاری‌ها سازمان دهی و امکانات لازم برای انجام این کار‌ها را ندارند. درخواستمان از بخشداری مرکزی و شورای اسلامی شهرستان، تشکیل کارگروهی برای سامان دهی این وضعیت است.
از مدیرانی اسم می‌برد که با آن‌ها تماس گرفته و فیلم آسیب اهالی از سگ گزیدگی را برایشان ارسال کرده است. مثلا فیلم حمله سگ ولگرد به شاطر روستا که صبح زود در حال رفتن به نانوایی بوده است. نتیجه؟ «هیچ بازخوردی نگرفتیم. به نظر می‌رسد برایشان مهم نیست.»

وضعیت در دیگر روستا‌های حومه مشهد نیز از همین قرار است و پیمانکاران بی نام ونشان تنها برنده این وضعیت نابسامان به نظر می‌رسند؛ پیمانکارانی که نظارتی بر عملکردشان نیست و یک دودوتا چهارتای ساده می‌گوید نفعشان در وفور سگ‌های ولگرد در روستاهاست. یک نمونه اش روستای خرابه امین واقع در بیست کیلومتری جاده مشهد-چناران است که وقتی از مدیران روستا می‌پرسیم برای پایان دادن به این وضعیت چه کرده اند، این پاسخ را از ابراهیم تاجیک، عضو شورای اسلامی روستا، می‌شنویم: پیمانکار گرفته ایم برای جمع آوری سگ‌های ولگرد. برای هر قلاده ۷۰ هزار تومان طی کرده ایم. پیمانکار می‌گوید سگ‌ها را بعد از جمع آوری تحویل شهرداری مشهد می‌دهد، اما نمی‌دانیم بعد از اینکه سگ‌ها را می‌گیرد، با آن‌ها چه می‌کند.

علی یغمایی، عضو شورای اسلامی روستای قره محمد واقع در انتهای خواجه ربیع، بدون اینکه از این سازوکار آگاه باشد، متوجه فریبکاری پیمانکاران شده است. او جمعیت سگ‌های سرگردان در کوچه پس کوچه‌های روستا را بین هفتادتاهشتاد قلاده بیان می‌کند و به شهرآرا می‌گوید: ما داریم سر خودمان را کلاه می‌گذاریم. سگ‌ها از یک روستا جمع و در روستای دیگر رها می‌شوند. مشکل این است که این‌ها آدم گیر هستند و به مردم حمله می‌کنند. همین امسال ده دوازده نفر از روستای خودمان کارشان به بیمارستان کشید. واقعیت این است که ما برای این موضوع راهکاری نداریم.

بررسی‌های ما نشان می‌دهد ادعای تحویل سگ‌های ولگرد جمع آوری شده در روستا‌های اطراف به سوله‌های شهرداری مشهد، فقط یک ترفند است برای سرکیسه کردن روستا‌هایی که از این مشکل به تنگ آمده اند. گفت وگوی ما با کارشناسان شهرداری حکایت از این دارد که مراکز یادشده طبق قانون، فقط برای ارائه خدمت در محدوده شهر تعریف شده است و سگ‌ها را فقط از پیمانکاران تأییدصلاحیت شده شهرداری که بازهم در محدوده شهر فعالیت می‌کنند، تحویل می‌گیرد. ضمن اینکه زنده گیری سگ‌های بی صاحب در محدوده شهر و تحویل آن‌ها به سوله‌های ویژه، جزو آمار عملکرد پیمانکاران شهرداری به حساب می‌آید و برخلاف برخی شایعات، توجیهی برای رهاکردن سگ‌های جمع آوری شده مشهد در روستا‌های اطراف شهر وجود ندارد.

پاسخ مبهم آقای بخشدار

سرپرست بخشداری مرکزی مشهد می‌گوید که نمی‌داند سگ‌های جمع آوری شده در روستا‌ها چه سرنوشتی پیدا می‌کنند. علیرضا ناظری درحالی ما را برای بررسی بیشتر به شهرداری مشهد ارجاع می‌دهد که حسب قانون محدوده ارائه خدمت شهرداری ها، شهر‌ها هستند و روستا‌های اطراف شهر‌ها مدیریت مجزایی دارند. او در گفتگو با شهرآرا با بیان اینکه این مسئله در جلسات ماهانه شورای بهداشت و سلامت بخش مرکزی مشهد مطرح شده است، در همین حد می‌گوید که دهیاران توجیه شده اند تا با پیمانکاران فقط بر اساس اعتماد کار نکنند و تا رسید ممهور به مهر مرکز نگهداری سگ‌ها را ندیده اند، با آن‌ها تسویه حساب نکنند. اینکه دقیقا کدام مرکز به تحویل گرفتن سگ‌های بی صاحب جمع آوری شده از روستا‌های بخش مرکزی مشهد موظف است، سؤالی است که ناظری به آن پاسخ روشنی نمی‌دهد.

او طبیعت روستا را آمیخته با حضور سگ‌ها بیان می‌کند و می‌گوید گزارشی درباره افزایش گزش سگ‌های ولگرد به او نرسیده است.
ناظری با اشاره به دستورالعملی که به تازگی درباره سگ‌های بی صاحب ابلاغ شده است، از جزئیات آن اظهار بی اطلاعی می‌کند و ما را به کارشناس بخشداری ارجاع می‌دهد.

دست خالی دهیاری‌ها

سارا حسین پور، کارشناس بخشداری مرکزی شهرستان مشهد، در گفتگو با شهرآرا می‌گوید که نامه یادشده از سوی سازمان دهیاری‌ها و شهرداری‌ها به معاونت‌های عمرانی استانداری‌ها ارسال شده است. متن نامه را که برایمان می‌خواند، جز اذعان به افزایش جمعیت حیوان‌های بی صاحب، نکته جدیدی ندارد و فقط خواسته شده است جلسات کنترل جمعیت این حیوانات مستمر تشکیل شود و خطاب به شهرداری‌ها گفته است که طبق آموزه‌های شرع، رأفت اسلامی و رعایت حقوق حیوانات، به کنترل جمعیت آن‌ها اقدام کنند.

به گفته این کارشناس، نکته فراموش شده در این نامه، سکوت در قبال دهیاری هاست. او در این باره می‌گوید: ما در سرفصل اعتبارات دهیاری‌ها ردیفی برای جمع آوری سگ‌های ولگرد نداریم. به فرض که با شهرداری مشهد برای همکاری با دهیاری‌ها نامه نگاری شود و به فرض که شهرداری هم بپذیرد؛ جمع آوری، نگهداری و عقیم کردن این حیوانات هزینه دارد و دهیاری‌ها جز اینکه مجوز قانونی برای برداشت ندارند، چنین بودجه‌ای هم ندارند. همه این‌ها در حد ایده است، مگر اینکه دستور مکتوبی باشد. شاید در سرفصل بهداشت عمومی روستا بندی باشد که بشود آن را تفسیر کرد. ما هم مانده ایم که بار این کار را روی دوش چه کسی بگذاریم.

۱۱ هزارو ۷۰۰ مورد سگ گزیدگی در استان

۱۳ هزار مورد حیوان گزیدگی در یازده ماه امسال؛ این آمار مرکز بهداشت خراسان رضوی از وضعیت حیوان گزیدگی در استان است که از آمار دوازده ماهه سال ۱۳۹۹ فراتر رفته است.

مجید جلالی، کارشناس بیماری‌های منتقله از حیوانات دانشگاه علوم پزشکی مشهد، آمار حیوان گزیدگی در سال ۱۳۹۹ را ۱۲ هزارو ۵۰۰ مورد بیان می‌کند و می‌گوید: بیش از ۹۰ درصد حیوان گزیدگی‌های استان مربوط به سگ گزیدگی است.

او با اشاره به افزایش روند حیوان گزیدگی در استان و کشور، میزان افزایش آمار هرسال نسبت به سال پیش از آن در استان را حدود ۳۵۰ مورد بیان می‌کند.

به نظر این کارشناس، در کنار زادوولد حیوانات بی صاحب، کاهش قدرت اقتصادی روستاییان برای نگهداری از سگ هایشان و رهاکردن آن‌ها و نیز افزایش تمایل به نگهداری از حیوانات خانگی دلایل اصلی برای رشد آمار حیوان گزیدگی در استان به شمار می‌رود.

افزایش مرگ دیوانه

جلالی با بیان اینکه مرگ انسانی ناشی از هاری، خط قرمز مرکز بهداشت استان به شمار می‌رود، می‌گوید: خوشبختانه پارسال و امسال در خراسان رضوی مرگ ناشی از هاری نداشتیم. آمار کشوری را نیز وزارتخانه هنوز اعلام نکرده است، اما بر اساس وبینار‌ها و سمینار‌هایی که شرکت می‌کنیم، متوجه شده ایم که متأسفانه امسال میزان مرگ انسانی ناشی از هاری خیلی بیشتر از سال‌های پیش است.

کارشناس بیماری‌های منتقله از حیوانات دانشگاه علوم پزشکی مشهد، سگ‌های ولگرد را خطر بالقوه و معضلی بهداشتی توصیف می‌کند و می‌گوید: اگر امسال درمان و واکسیناسیون هاری را به افراد دچار گزیدگی انجام نمی‌دادیم، چند مورد مرگ ناشی از هاری در استان اتفاق می‌افتاد. این بیماری بدترین بیماری عفونی در دنیاست و کسی که به آن مبتلا شود، بی هیچ تردیدی جانش را از دست می‌دهد، آن هم به شکلی دردناک که باعث شده است از مرگ با بیماری هاری به مرگ دیوانه یاد شود.

در وضعیت کنونی حساسیت مردم به حیوان گزیدگی و مراجعه فوری به مراکز ویژه مقابله با این بیماری، برگ برنده استان برای صفر نگه داشتن مرگ ومیر انسانی هاری به شمار می‌رود.