آرزو جاودانی - وقوع حوادث اخیر با فاصله زمانی اندک از یکدیگر در فرودگاه مشهد، ضرورت واکاوی و بررسی تأثیرات این حوادث بر ورود گردشگران و زائران و البته بررسی موضوع اهمیت ایمنی سفر در حوزه حمل و نقل در بخش هوایی را بیش از پیش نمایان کرد. تعداد حوادث و سوانح هوایی به ویژه ترکیدن لاستیک هواپیماها به یکی از تکراری ترین سوانح تبدیل شده که اکثرا هم دست بر قضا در فرودگاه مشهد بوده است. پنجمین حادثه در فرودگاه مشهد از هشتم تیرماه گذشته با ترکیدن لاستیک دیگری از یک بوئینگ ۷۳۷ هواپیمایی سپهران به وقوع پیوست. در حادثه اخیر که خوشبختانه به کسی آسیب نرسید، پرواز آبادان به مشهد صبح شنبه، ۱۵ مردادماه، هنگام فرود دچار حادثه شد که با بلند شدن دود از قسمت ارابه فرود هواپیما، موضوع از طریق برج مراقبت به خلبان اطلاع داده شد.فرودگاه بین المللی شهید هاشمی نژاد مشهد با گستره ۵۴۰ هکتار، پس از فرودگاه مهرآباد تهران دومین فرودگاه پرترافیک کشور است که پیش از شیوع کرونا به طور میانگین روزانه ۱۸۰ پرواز و در زمان اوج مسافرت ها تا ۲۵۰ پرواز ورودی و خروجی روزانه در آن انجام می شد.اینکه انتظار داشته باشیم بدون توجه به توسعه، نوسازی و بهسازی زیرساخت های گردشگری بتوانیم گردشگران خارجی و داخلی فراوان را جذب کشور و البته خراسان رضوی -به عنوان خطه عاشقان رضوی- کنیم قطعا و حتما توقعی منطقی نیست.واقعیت انکارناپذیر این است که درصورتی که دو بال مهم حمل و نقل و اقامت برای گردشگران و تضمین سفرشان وجود نداشته باشد و کمیت و کیفیت در این بخش ها فراهم نباشد، تحقق سفر و ورود مسافر در حجم متناسب با ظرفیت ها و جذابیت ها محقق نمی شود و گردشگران و زائران با توجه به حساسیت های طبیعی ای که دارند در صورت مشاهده یا شنیدن نقص و قصور اقدام به تغییر انتخاب و ذائقه خود می کنند.این حساسیت ذائقه و دیدگاه آسیب پذیر در زائران و گردشگران خارجی به مراتب بیشتر است و علت آن هم دوری از وطن و ضرورت تضمین و وجود حس امنیت در یک کشور خارجی است؛ بنابراین هرگونه تجربه تلخ ، بروز حادثه ، خدمات بی کیفیت و برخوردهای ناصحیح با گردشگران خارجی یا حتی شنیدن چنین تجربیاتی از هم وطنان در نوع انتخاب مقصد آنان تأثیر بسیار شگرفی دارد و اصلاح این خاطره ذهنی یا تجربی می تواند سال ها زمان ببرد.در چنین شرایطی ضروری است که در ابتدای کار به فکر توسعه زیرساخت های بنیادین گردشگری به خصوص در حوزه حمل و نقل به عنوان اولین جبهه مواجهه گردشگر با آن باشیم که در بخش سفرهای هوایی با توجه به گران بودن هزینه خدمات قطعا انتظار دریافت خدمات، کیفیت و استاندارد بالاتری وجود دارد.نباید از خاطر برد که حرکت در راستای اقتصاد مقاومتی نیز می تواند با توسعه صنعت گردشگری محقق شود و در این مسیر نیاز است که در مقام عمل، توسعه صنعت گردشگری در اولویت برنامه مسئولان قرار بگیرد و ایمنی سفر برای مسافران به شکل تضمین شده موجب آسودگی خاطر زائران و مسافران و فراهم کردن شرایط برای توسعه گردشگری خواهد بود، به جای آنکه همچنان بر سر ضرورت وجود کیفیت خدمات و استانداردهای لازم سخن برانیم.
ضرورت صیانت از استانداردهای ایمنی سفر
برای بررسی موضوع به سراغ حجت الاسلام حجت گنابادی نژاد، معاون هماهنگی و مدیریت امور زائران استانداری خراسان رضوی، می رویم او در ابتدای صحبت هایش بیان کرد: مادامی که ایمنی سفر محفوظ باشد، سلامت و آرامش خاطر برای زائر برقرار است. از طرفی به همان میزان بروز مشکل و اختلال در ایمنی سفر در حوزه حمل و نقل، اقامت ، بهداشت و درمان و غیره شاهد کاهش اطمینان و آرامش سفر برای زائر و تأثیرمنفی در ورود خواهیم بود.
وی تأکید کرد: در این زمینه دستگاه های مسئول وظایفی دارند که به خصوص در حوزه های حمل و نقل شامل ریلی ، هوایی و جاده ای و البته در حوزه اقامت علاوه بر دستگاه های متولی و ناظر ، باید ارائه دهندگان خدمت در بخش خصوصی نیز به شکل مؤثر فعالیت کنند، در عین اینکه نظارت بر روند ارائه خدمات استاندارد نیز برقرار باشد.
معاون استاندار خراسان رضوی انجام وظیفه دستگاه های نظارتی را در تأمین ایمنی سفر با نظارت مستمر ممکن دانست و تأکید کرد: صیانت از استانداردهای ایمنی از جمله حساسیت های حوزه خدمات زائر است و در همه بخش های مرتبط با زائر نیازمند این صیانت هستیم.
وی با اشاره به حجم ورود زائر و جایگاه خاص زیارتی مشهد بیان کرد: به همین دلیل باید خدمات در مشهد مقدس از رعایت ایمنی و استاندارد لازم و کیفیت مناسب برخوردار باشد که برای این مهم علاوه بر مدیریت به هنگام و مؤثر، نیاز به بودجه و اعتبار مورد نیاز برای تأمین اطمینان، آرامش و امنیت خاطر به زائر هستیم.
ایمنی، شرط و رمز خدمت به زائر امام رضا(ع)
حجت الاسلام گنابادی نژاد ضمن انتقاد از وضعیت نامطلوب جاده های استان و توجه وزارت راه و شهرسازی در تأمین بودجه برای این موضوع، گفت: همچنین به طور جد نیازمند بهینه سازی ظرفیت های ریلی و هوایی و جاده ای در مشهد هستیم و با افزایش استانداردها برای تأمین ایمنی مسافران در این بخش باید کوشید.
وی ادامه داد: ارتقای ظرفیت های بهداشت و درمان، امداد و نجات جاده ای، افزایش خدمات رفاهی در جاده ها چه با اعتبارات دولتی و چه تأمین از سوی بخش خصوصی باید مورد توجه قرار گیرد.
معاون استاندار هیچ گونه قصوری را در این زمینه پذیرفتنی ندانست و گفت: ایمنی شرط و رمز خدمت به زائر امام رضا(ع) است.
لاستیک فرسوده، عامل بروز حادثه
با پرس و جوی زیاد شماره تماس کارشناس هواپیمایی را به دست می آوریم که روزهای زیادی شاهد حادثه بوده است. او مصاحبه را به شرط اینکه نامی از او برده نشود پذیرفت. این منبع آگاه با اشاره به حوادث اخیر که در مشهد اتفاق افتاده است گفت: در بروز حوادث و سوانج اخیر در فرودگاه مشهد قطعا و حتما نقص فنی، کمبود تجهیزات، فرسودگی قطعات و لاستیک ها بی تأثیر نبوده است.
وی با اشاره به تأثیر تحریم های ظالمانه و نبود قطعات گفت: البته شرکت های هواپیمایی همه تلاش خود را در این زمینه دارند اما نکته حایز اهمیت تجمیع یک سری عوامل در بروز حوادث هوایی است .
این کارشناس هواپیمایی با اشاره به اینکه در دو حادثه اخیر ترکیدگی لاستیک هواپیما در فرودگاه مشهد بار و مسافر زیاد از عوامل مؤثر بر ترکیدگی لاستیک در زمان برخاستن و فرود بوده است، گفت: عمر زیاد لاستیک ها و تکرار ترمیم یا به اصطلاح «ریپک» لاستیک ها در بروز ترکیدگی بی تأثیر نبوده است؛ اینکه لاستیک های کارکرده هواپیما را با تزریق باد و فشار هوای بیشتر به حد نرمال می رسانند هم می تواند از علل بروز این حوادث باشد.
وی ادامه داد: اینکه برای یکی از شرکت های هواپیمایی در حدود دو ماه در سه فرودگاه تعداد چهار مورد حادثه ثبت می شود شاید خیلی ارتباطی به فرودگاه مشهد و باند این فرودگاه نداشته باشد که البته تأثیر باند را هم در وقوع حوادث باید بررسی کرد که می توان برای آن سهم ۱۰درصدی در نظر گرفت.
این منبع آگاه با بیان اینکه خوشبختانه در پروازهای خارجی شاهد هیچ گونه حادثه از این دست نبوده ایم و این نشان از حقیقتی تلخ دارد، گفت: نمی توان گفت که رنگ باند فرودگاه مشهد عامل مهمی در بروز حوادث زمان نشست و برخاست هواپیماست، زیرا هم زمان با پروازهای داخلی، پروازهای خارجی نیز از همین باند خدمت می گیرند.
وی با بیان اینکه هر دو مورد ترکیدگی لاستیک اخیر در فرودگاه متعلق به شرکت سپهران بوده است که یکی از حوادث را مشکل در قسمت چرخ اعلام کرد، در حالی که هردو ترکیدگی لاستیک بود، گفت: متأسفانه سازمان هواپیمایی به دلیل جایگاه نظارتی بر شرکت های هواپیمایی این نقص قطعات را تأیید نمی کند و مباحثی درباره مشکلات باند فرودگاه مشهد مطرح می شود، در حالی که سال گذشته هم همین کیفیت باند فرودگاه مشهد بوده با همین رنگ، اما چنین حوادثی را تجربه نکرده ایم.
این منبع آگاه تأکید کرد: سوخت زیاد، بارسنگین و تعداد زیاد مسافر در گرمای هوای مشهد در کنار کارکردگی لاستیک ها موجب فشار به لاستیک و بروز ترکیدگی می شود.
وی با بیان اینکه مشهد بعد از تهران دارنده دومین فرودگاه پرتردد کشور است، گفت: انجام هم زمان پرواز به مقصد خارجی و داخلی در فرودگاه مشهد این فرودگاه را از دو فرودگاه مهرآباد و امام(ره) کشور متمایز کرده است و زیارتی بودن مشهد این تمایز را پررنگ تر می کند.
این کارشناس با بیان اینکه وجود مسافران عرب و استقبال آنان از سفر به مشهد (به دلیل مقرون به صرفه بودن سفر از نظر اقتصادی برای آنان) فرصتی است و با وقوع حوادث هواپیمایی قطعا شاهد تأثیر منفی در نگاه گردشگران خارجی هستیم، گفت: تداوم روند وقوع حوادث برهواپیماها علاوه بر زائران داخلی برای زائران خارجی نیز تأثیر منفی دارد.
نداشتن گواهی نامه فرودگاهی ارتباطی به ترکیدگی لاستیک ها ندارد
سخنگو و مدیر روابط عمومی فرودگاه بین المللی شهید هاشمی نژاد مشهد تأکید کرد: در قالب آیتم های اعلامی برای صدور گواهی نامه فرودگاهی برای فرودگاه مشهد هیچ موردی به باند ارتباط ندارد و نمی توان ارتباطی بین ترکیدگی لاستیک با صادر نشدن این گواهی نامه لحاظ کرد.
حسن جعفری گفت: ضمن اینکه سازمان هواپیمایی کشوری هیچ جا اعلام نکرده که باند فرودگاه مشهد عامل حوادث اخیر است و صرفا احتمال تأثیر باند به عنوان یکی از احتمالات مطرح شده است.
وی تأکید کرد: «ایمنی» اولویت اول پروازی در فرودگاه مشهد است و باند این فرودگاه دارای کیفیت خوبی است که تضمین این کیفیت جزو ایمنی های اولیه پروازی محسوب می شود.
این مسئول با بیان اینکه از مجموع ۱۸ شاخص اعلامی سازمان هواپیمایی کشوری برای صدور گواهی نامه فرودگاهی ، شاخص های مهم تا کنون محقق شده و موارد جزئی باقی مانده است، افزود: بهسازی اطراف باند و موارد دیگری -در همین حد جزئی- باقی مانده است که با پایان آن اعلام نهایی برای صدورگواهی نامه انجام می شود.
حضور هواپیماهای خارجی، سندی بر کیفیت باند فرودگاه مشهد
جعفری اظهار کرد: حضور تعداد زیادی هواپیمای خارجی در فرودگاه مشهد نشان از کیفیت پذیرفتنی زیرساخت این فرودگاه دارد.
مدیر روابط عمومی فرودگاه مشهد ادامه داد: حضور گران ترین هواپیمای دنیا بر باند فرودگاه مشهد حاکی است خلبانان چنین هواپیماهایی در صورت وجود هرگونه مشکل اقدام به اعلام آن و پرهیز از فرود بر باند دارای مشکل می کنند.
وی تأکید کرد: به صورت صد در صدی مطمئن هستیم در صورت وجود هرگونه مشکل در باند فرودگاه مشهد شاهد توقف پرواز هواپیما های خارجی در در این فرودگاه می بودیم.
این مسئول گفت: اولویت نخست و پایه ای ما در انجام پروازها ایمنی مسافران است و با وجود اینکه هنوز از سوی سازمان هواپیمایی کشور هیچ گونه اعلامی مبنی بر وجود مشکل در باند فرودگاه مشهد -مربوط به ترکیدگی لاستیک هواپیما- اعلام نشده، حاضریم هرگونه مشکل احتمالی و ناچیز را در این زمینه و در سایر موارد به سرعت برطرف کنیم.
جعفری ادامه داد: احیای رنگ آمیزی باند فرودگاه مشهد از جمله اقداماتی است که می تواند با اولویت در دستور کار قرار گیرد.
وی بیان کرد: با توجه به اهمیت آرامش مردم و اطمینان خاطر آن ها امکان انجام عملیات رنگ آمیزی مجدد باند اصلی فرودگاه مشهد به قید فوریت را داریم اما این مسئله به هیچ وجه به معنای وجود مشکل در باند فرودگاه مشهد نیست.
سخنگوی فرودگاه مشهد تأکید کرد: بااینکه قطعا این باند از نظر استاندارد یکی از بهترین باندهای فرودگاهی کشور است، با هدف آرامش مردم هر اقدام لازمی در این زمینه قابلیت انجام دارد.
وی اظهار کرد: ایمنی اولویت ما برای زائران و مسافران است.
این مسئول گفت: هنوز در باره اینکه علت اصلی ترکیدگی لاستیک هواپیما در فرودگاه مشهد باند فرودگاه است اعلام نظر قطعی ای از سوی سازمان هواپیمایی کشوری انجام نشده است.
وی ادامه داد: فرودگاه مشهد روزانه ۱۸۰ پرواز دارد و بهترین ایرلاین های خارجی نیز به این فرودگاه پرواز دارند؛ به طور قطع سطوح پروازی فرودگاه مشهد دارای کیفیت لازم برای همه ایرلاین هاست.
حادثه برابر با کاهش سفر
رئیس جامعه هتل داران خراسان رضوی نیز در این زمینه گفت: بیش از ۹۰ درصد مسافران هوایی به مشهد در هتل ها اقامت می کنند و نمی توان این حقیقت را کتمان کرد که میان حوادث فرودگاهی و ریزش مسافران هتل ارتباط معناداری وجود دارد.
محمود مادرشاهیان افزود: به طور معمول مسافران هوایی میهمانان هتل های ۳ تا ۵ ستاره هستند که کاهش ورود و اقامت مسافر در بخش هتل داری می تواند صدمات و آثار جدی بر میزان اشتغال هتل ها داشته باشد.
وی ناایمن بودن پروازها و حوادث فرودگاهی را صراحتا به عنوان عاملی در افت ورود زائر در بخش هوایی دانست و بیان کرد: در صورت تأمین کامل ایمنی پروازها و رعایت استانداردهای پروازی و کاهش اخبار منفی در این زمینه کلان شهر مشهد همچنان می تواند ورودی زائر بیشتری داشته باشد و شاهد رونق اقتصادی در همه مشاغل مرتبط با گردشگری خواهیم بود.
وی با اشاره به اینکه اخبار منفی در انتخاب مقصد توسط مسافران تأثیر انکارناپذیری دارد، گفت: اثری که شیوه انتشار این اخبار در بخش های مرتبط با گردشگری می گذارد تا بدانجاست که حتی می تواند موجب کنسل شدن سفر و اقامت رزرو شده ازسوی مسافر شود.
رئیس جامعه هتل داران خراسان رضوی گفت: طی دو هفته اخیر شاهد کاهش ۳۰ تا ۴۰ درصدی اقامت مسافران در بخش هتل های مشهد بوده ایم که به جرئت می توان گفت ۲۰ درصد این کاهش مربوط به تأثیر حوادث اخیر در فرودگاه مشهد است.
وی افزود: سیاست جامعه هتل داران جذب مسافر در زمان های غیر پیک است و این مسئله مستلزم ارائه خدمات با کمیت و کیفیت مناسب است که تضمین کیفیت در حوزه حمل و نقل، به خصوص در بخش هوایی می تواند نقشی تعیین کننده در تحقق این مهم داشته باشد.
وی با اشاره به حجم بالای زائر ورودی مشهد اظهار کرد: انتظار کیفیت و کمیت خدمات به گونه ای متفاوت از این خطه می رود؛ لذا باید بتوان در کنار همه مسائل و حوادثی که درصدی از آن پذیرفته شده و اجتناب ناپذیر است برای تعدیل این حوادث و احتمالات وقوع آن قدم مؤثری برداشت.
مادرشاهیان با اشاره به فعالیت ۲۵۴ هتل در خراسان رضوی اظهار کرد: این تعداد هتل برای حدود ۱۵ هزار نفر اشتغال مستقیم ایجاد کرده است، به طوری که برخی هتل ها بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ نفر شاغل دارند؛ بنابراین هر گونه کاهش مسافر تهدیدی برای اشتغال مستقیم و غیرمستقیم است .