ملیحه فلاح - هرچه این روزها درباره فرار مالیاتی شنیده اید، کنار بگذارید و این بار بشنوید از کسانی که در یک روز عادی از زندگی شان، یک باره مالیات بگیرها روی سرشان آوار شدند و به اتهام فرار مالیاتی برایشان خراج اشتباهی بریدند. آن ها هم برای اثبات اینکه نه فراری در کار بوده است و نه اصلا این مالیات شامل حالشان می شود، مجبور شدند ماه ها و حتی سال ها دوندگی کنند و میلیون ها تومان از جیبشان بدهند تا از این گرفتاری ناگهانی نجات پیدا کنند. در این گزارش فقط روایت سه مشهدی را که با یک حساب وکتاب اشتباه روند عادی زندگی شان تغییر کرده است، بازگو می کنیم که مشتی است نشانه خروار.
روند ناعادلانه ممیزی و دریافت مالیات، دومین مؤلفه ای است که فعالان اقتصادی خراسان رضوی، بیشترین نمره منفی را در مؤلفه های کسب وکار به آن اختصاص داده اند. بر اساس نتایج پایش ملی محیط کسب وکار ایران، نمره رویه های ناعادلانه ممیزی و دریافت مالیات در خراسان رضوی در بهار 1401 معادل 7.44 است. (هرقدر این عدد به 10 نزدیک تر باشد، یعنی شرایط در این شاخص بدتر است.) این عدد نسبت به زمستان 1400 حدود 18درصد افزایش داشته است که نشان از بدتر شدن شرایط نسبت به فصل گذشته در خراسان رضوی و مشهد دارد.
روایت اول؛ 19 میلیارد تومان برای ابزار فروش
فکرش را بکنید یک روز یک برگه تشخیص مالیاتی به دستتان برسد که رقمش با کل دارایی های خودتان و خانواده تان جور در نمی آید. علی عرفانی یک روز کرکره مغازه ابزار فروشی اش را بالا زد و برگه تشخیص مالیات 19میلیارد تومانی به دستش رسید و از آن روز کل زندگی اش تحت الشعاع یک اشتباه قرار گرفته است. همان موقع هم ابتدا به شهرآرا آمد و ما خلاصه ای از حال و روزش را نوشتیم. دو هفته قبل، دوباره با کیفی پر از اسناد و مدارک به دفتر روزنامه آمد تا از سرنوشت این دوندگی های اجباری و حال و روز این روزهایش برایمان بگوید. آن طور که او تعریف می کند، بالاخره بعد از سه سال دوندگی مشخص شد که مالیات واقعی او حدود یک میلیون و 500 هزار تومان بوده و مسدودی حساب هایش بر طرف شده است. حالا یک حرف حساب دارد و آن اینکه چه کسی جواب گوی 300میلیون تومان هزینه ای است که برای رفع این مشکل پرداخته است؛ دوندگی ها و اعصاب خردی ها و مشکلاتی مثل ممنوع الخروجی و... هم به کنار. از او پرسیدیم برای احقاق حقی که مدعی آن است، چه اقداماتی انجام داده است. او ریز و درشت پیگیری هایش از مسئولان سازمان مالیاتی خراسان رضوی را برای ما ردیف کرد و نتیجه ای که از آن ها گرفته بود، یک جمله بود؛ راهی برای جبران خسارت و شکایت وجود ندارد و در نهایت باید از مأمور مالیاتی شکایت کند.
عرفانی می گوید حالا هم به ازای هر سالی که بعد از این اتفاق، اظهارنامه مالیاتی پر نکرده، یک میلیون و 800 هزار تومان جریمه شده است. او در جواب این سؤال که چرا اظهار نامه پر نکرده است، پاسخ می دهد: ازآنجاکه برآورد مالیات هر سال بر اساس رقمی است که سال قبل محاسبه شده است، مجبور بودم تا تعیین تکلیف این ماجرا صبر کنم.
ملاقات بی اثر
با پیگیری های شهرآرا از طریق روابط عمومی اداره کل امور مالیاتی استان، یک وقت ملاقات با احمد مدبرنیا، مدیرکل این سازمان، تنظیم کردیم و خودمان نیز با عرفانی همراه شدیم. او در پاسخ به توضیحات عرفانی می گوید: باید شورای مالیاتی بررسی کند. اگر این شورا تعیین کند که ما باید خسارت بدهیم، من برای اجرا رأی می دهم. شما اول باید از دادستانی شکایت کنید. عرفانی ادعا دارد که همه این مراحل را گذرانده و به نتیجه نرسیده است و از همه بدتر اینکه در یکی از رفت وآمدهای پرونده به تهران، محتویات آن بازنگشته است. مدبرنیا در پاسخ می گوید که پرونده را مطالعه نکرده است و باید برای حل مشکل به بخش های دیگر اداره متبوعش مراجعه کنیم و از مسئول دفترش می خواهد که خارج از دفترش بیشتر راهنماییمان کند.او نیز همان حرف ها را تکرار می کند و می گوید: نمی دانم اصلا سازمان، بودجه ای برای پرداخت این نوع خسارت ها دارد یا نه.
روایت دوم؛ مالیات برای خانه ای که ندارم
«اطلاعیه: به اطلاع شما مالک محترم می رساند ملک شما از طرف وزارت راه و شهرسازی به عنوان واحد مسکونی خالی به سازمان امور مالیاتی کشور اعلام شده است.» این بخشی از متن پیامکی است که بینش پژوه چند هفته قبل، از سوی سازمان امور مالیاتی کشور دریافت کرد و بلافاصله برای بررسی موضوع روی لینک اعلام شده در پیامک کلیک کرد. او می گوید: در این سایت مشخص شد که من مالک خانه ای خالی در خراسان شمالی و شهر بجنورد هستم و باید برای آن 6میلیون تومان جریمه پرداخت کنم.
بینش پژوه ادامه می دهد: تا پایان مرداد وقت اعتراض داشتم؛ به سایت مراجعه و اعتراض خودم را ثبت کردم، اما هیچ جایی برای اعتراض حضوری وجود ندارد. نمی دانم بر چه اساسی، اداره مالیات من را جریمه کرده است. به اداره کل امور مالیاتی خراسان رضوی هم مراجعه کردم. گویا تعداد کسانی که این مشکل را داشتند، کم نبود. حالا اگر اعتراض من به جایی نرسد و این مبلغ با زور از حساب های من کسر شود، سال دیگر را چه کنم؟
روایت سوم؛ از خانه فقط مالیاتش به ما رسید
نجفی یکی دیگر از شهروندان مشهدی است. او هم از پیامکی می گوید که حدود 20روز پیش، از سازمان امور مالیاتی کشور دریافت کرده و متوجه شده است که برای یک ملک در شهر زاهدان که بیش از سه ماه خالی بوده، حدود 20 میلیون تومان جریمه شده است، درحالی که اصلا نه زاهدانی است و نه تا به حال به آن شهر رفت وآمد داشته است.
او برای پیگیری به اداره کل امور مالیاتی خراسان رضوی رفته است. نجفی می گوید: آنجا هم کسی درست و حسابی جواب نداد و بعد از پاس کاری چندباره، تنها راهی که جلو پا من گذاشتند، این بود که اعتراض و شکایت ثبت کنم تا دوباره بررسی شود. آنجا گفتند که احتمال اینکه یک شماره در کد ملی صاحب آن خانه در زاهدان جا به جا شده و خانه به نام من ثبت شده باشد، وجود دارد.
او ادامه می دهد: از حدود دو هفته پیش که اعتراض کردم تا امروز جوابی نیامده است، درحالی که باید چهارروز دیگر، مالیات را پرداخت کنم، وگرنه مشمول جریمه می شوم و احتمال بسته شدن حساب هایم وجود دارد.
راهکار اداره مالیات به این شهروند مشهدی، این است: اگر جواب اعتراض نیامد، آن مالیات را پرداخت کنید؛ اگر خانه متعلق به شما نبود، بعد از پروسه اداری پول را برمی گردانیم.
سؤال های بی جواب
در همان ملاقات مردمی، از مدیرکل امور مالیاتی استان پرسیدیم که آیا از این دست اشتباهات زیاد اتفاق می افتد؟ پاسخش «نمی دانم» و «شما بهتر می دانید» بود.
سعی کردیم ازطریق روابط عمومی، فهرست سؤال ها و انتقاداتمان را به گوش مسئولان این اداره کل برسانیم. مدیر دادرسی اداره کل امور مالیاتی استان به شهرآرا می گوید: اگر مؤدی اعتراضی داشته باشد، اداره کل، اعتراض او را برای ما ارسال می کند و ما در هیئت ها پس از بررسی، رأی را صادر می کنیم و به اداره کل باز می گردانیم.
قانون مشخص کرده است اگر مؤدی مالیاتی پرداخت کرده باشد و معلوم شود که اشتباه بوده است، سازمان امور مالیاتی موظف است برای هر ماه 2 درصد خسارت پرداخت کند، اما اگر برای پیگیری های مالیاتی هزینه ای کرده باشد، مثلا به تهران یا شهر دیگری و... برود، این دست هزینه ها مثل ایاب و ذهاب برگردانده نمی شود.
بگذارید در آخر کار به این سؤال مهم که «آیا هزینه ای که با یک اشتباه به مال، وقت و اعصاب شهروندان وارد می شود، جبران شدنی است یا خیر؟» پاسخ دهیم؛ جواب خیر است. اگر درگیر این موضوع شدید، وقتتان که در پیچ وخم های اداره کل امور مالیاتی می گذرد و اعصابتان که خرد می شود هیچ، باید بی خیال هزینه هایی که کردید، هم بشوید؛ چون برای جبران خسارت مالی هیچ بند و تبصره ای و به قول مسئولان، هیچ ردیف بودجه ای وجود ندارد و شکایت های جبران ضرر مالی به نتیجه نمی رسد.