لاله سادات کوثری - اینجا زندان است، زندان مرکزی مشهد؛ جایی که حتی اگر برای انجام امور روزانه هم به حوالی آن گذرتان بیفتد، نگاه کردن به دیوارهای بلندش دلتان را تنگ می کند. دیوارهای بلند سیمانی به همراه سیم خاردارهایی پیچ درپیچ و درهم تنیده که به سبب شرایط زندان بر در و دیوارش نقش بسته این روزها دل خانواده های زندانیان را هم گریان کرده است. هریک عزیزی از خانواده خود را که حالا در قانون مجرم نام گرفته است در زندان دارند. این موضوع باعث می شود که روزهای ملاقاتی سر از پا نشناسند و از راه دور و نزدیک انتهای بولوار شهید قانع را به عنوان مقصد انتخاب کنند و خود را به زندان برسانند. در بازدید میدانی این هفته ساعاتی را در میان اهالی و ساکنان بولوار شهید قانع و اتفاقا صف انتظار ملاقات خانواده های زندانیان گذراندیم؛ جایی که هرکدام از خانواده ها قصه پرغصه زندانی شدن نزدیکانشان را بارهاوبارها برای هم تکرار می کنند و چاره ای جز تسلیم در برابر قانون ندارند.
ساعت 7:30، ورودی زندان
به میدان تربیت که می رسیم، بسیاری از خودروهای شخصی میدان را دور می زنند و مسافران خود را در همین حوالی پیاده می کنند. به گفته یکی از کسبه بولوار معلم، چند وقتی است که خودروها دیگر نمی توانند از میدان تربیت به ادامه بولوار شهید قانع در نزدیکی های زندان وارد شوند. کمی جلوتر که درهای متعدد زندان قرار دارد کاملا مسدود شده است اما در سمت چپ بولوار یک لاین ویژه برای تردد خودروها تعبیه شده است که البته آن هم با پارک متعدد و پشت سرهم خودروها عملا مسدود است. فرازی یکی از شهروندان ساکن در خیابان شهید قانع 20 است. این شهروند با بیان اینکه مشکلات زندان تمام شدنی نیست، می گوید: کوچه های قانع 18 تا 22 دقیقا روبه روی زندان قرار دارند و اخیرا از سوی شهرداری همه این کوچه ها «عبور ممنوع» شده اند. این شهروند بیان می کند: هر یک از ما وقتی می خواهیم به کوچه خودمان برویم، باید از دانشگاه پیام نور و چهارراه ستاری وارد کوچه شویم و یک دور کامل بزنیم. او ادامه می دهد: علاوه بر این بسیاری از خانواده های زندانیان نیز به این دلیل که به درِ ورودی زندان نزدیک تر باشند، ماشین های خود را به داخل کوچه های منتهی به زندان پارک می کنند.
درِ دانشگاه، دقیقا روبه روی زندان
فاطمی یکی از دانشجویان دانشگاه پیام نور مشهد است. این شهروند نیز با بیان اینکه درِ این دانشگاه درست مقابل زندان قرار گرفته است، می گوید: بسیاری از روزها خانواده هایی را می بینیم که از صبح زود مقابل زندان هستند و گریه و زاری می کنند. این موضوع به ویژه برای زندانیانی که حکم قصاص دارند بدتر است. او ادامه می دهد: بسیاری از خانواده ها چون شرایط روحی مساعدی ندارند، سرِ جای پارک و مسائل مختلف با هم درگیر می شوند. قرار بود زندان مشهد به مکان دیگری منتقل شود اما خبری نشد.
صف ملاقات از ساعت 5 صبح
کردستانی یکی از خانواده های زندانیان است که فرزندش به دلیل اخفای مال مسروقه محکوم به یک سال حبس است. این شهروند با بیان اینکه زندان مشهد خیلی دیربه دیر ملاقات عمومی و حضوری را برای خانواده ها فراهم می کند، بیان می کند: هر 45 روز یک بار می توانیم ملاقات حضوری داشته باشیم . این شهروند می گوید: برای اینکه زیاد علاف نشویم، روزهای ملاقات از ساعت 5 صبح به زندان می آییم تا در صف نوبت اول باشیم؛ بااین حال فرایند وارد شدن به داخل باز هم پنج تا شش ساعت زمان می برد.
کانکس انتظار تعبیه کنند
فلاحتی نیز شهروند دیگری است که برای ملاقات همسرش به زندان مرکزی مشهد آمده است. او با بیان اینکه باید زندان مرکزی مشهد برای خانواده های زندانیان کانکس یا جایگاهی برای انتظار تعبیه کند، می افزاید: خیلی از خانواده ها که از شهرستان های اطراف برای ملاقات می آیند، باید ساعت ها منتظر بمانند تا درهای زندان باز شود. تازه بعد از بازگشایی زندان باید ساعت ها در صف انتظار برای نوبت گرفتن باشند.
فرایند تحویل لباس به زندانی
این شهروند با بیان اینکه برای زندانی خود از منزل لباس گرم آورده ام، ادامه می دهد: فرایندی طولانی برای بازرسی لباس ها، نحوه نوبت گیری و ارسال لباس به بند زندان وجود داشت و کلا از دادن لباس به بند منصرف شدم. این شهروند با بیان اینکه قیمت اجناسی که در داخل زندان فروخته می شوند چندبرابر بیرون است، ادامه می دهد: زندانی من یک گرمکن خیلی ساده و معمولی را از داخل زندان 195 هزار تومان خرید. خوراکی ها و انواع تنقلات هم خریدش در داخل زندان برای زندانی چندبرابر قیمت بیرون است.
ملاقات کابینی 3 ساعت زمان می برد
شهروند دیگری با اشاره به اینکه روزهای سه شنبه هر دو هفته یک بار ملاقات کابینی برای زندانیان فراهم است، ادامه می دهد: در ملاقات از پشت شیشه نیز باید از ساعت 7 صبح به زندان بیایم. تازه ساعت 9 صبح متصدی فراخوان قرار گرفتن در جایگاه را اعلام می کند. بعد از گرفتن نوبت باید تا ساعت 11:30 منتظر بمانیم که شرایط دیدار از پشت شیشه با گوشی مهیا شود. این همسر زندانی با بیان اینکه قبلا قانونی وجود داشت که زندانیان بار اولی یا آن ها که جرم کمتری داشتند مشمول قانون استفاده از پابند الکترونیکی می شدند، ادامه می دهد: همسر من بیماری قلبی حاد دارد. بارها درخواست کرده ام امکان پابند الکترونیکی برای حضور زندانی در خانه فراهم شود اما جواب درستی نگرفته ام.
سالن ملاقات، یک ساعت زودتر در اختیار مراجعان
به دنبال پیگیری این درخواست های شهروندان، مدیر روابط عمومی زندان های خراسان رضوی می گوید: زندان مرکزی مشهد همانند سایر ادارات دولتی استان، تابع دستور العمل های صادره از سوی استانداری درباره ساعات کاری در ایام سال است. طی سه بخش نامه اخیر، ساعات کاری این مجموعه در پاییز و زمستان امسال از 8 صبح آغاز می شود. حسین خاکسار ادامه می دهد: کارکنان سالن ملاقات این زندان نیز در همان ساعت به محل کار خود مراجعه می کنند و مشغول به کار می شوند اما برای رفاه حال خانواده زندانیان که برای ملاقات مراجعه می کنند، فضای سالن انتظار ملاقات حداقل یک ساعت زودتر در اختیار مراجعان قرار می گیرد و قطعا ساعت ۵ صبح در زندان هم مانند سایر ادارات امکان خدمات رسانی نیست. او با بیان اینکه مراجعه شهروندان قبل از شروع ساعت کار اداری تأثیری در فرایند دریافت خدمات ندارد، می افزاید: خانواده زندانیان برای دریافت ملاقات بر اساس برنامه قبلی باید در ساعت اداری مراجعه کنند. مدیر روابط عمومی زندان های خراسان رضوی ادامه می دهد: سالن انتظار ملاقات زندان نیز با تمام امکانات رفاهی در اختیار مراجعان است تا هنگام شروع ملاقات در این مکان حضور داشته باشند؛ بنابراین استقرار کانکس مورد درخواست همشهریان توجیه و کاربردی ندارد.
ملاقات کابینی و تلفنی، هر هفته
خاکسار بیان می کند: زندانیان با خانواده خود به چند روش ملاقات می کنند. ملاقات های عمومی (کابینی و تلفنی) هر هفته برای همه زندانیان وجود دارد. طبق برنامه از پیش تعیین شده هر روز یک یا چند اندرزگاه ملاقات کابینی دارند. خانواده درجه اول زندانی در ساعات معین شده با مدارک شناسایی معتبر به سالن ملاقات مراجعه و فرصت ملاقات دریافت می کنند. او اظهار می کند: ملاقات های حضوری و خصوصی زندان مطابق آیین نامه به عنوان یک امتیاز و تشویق در نظر گرفته شده است و مدیر زندان براساس رعایت حسن اخلاق و رفتار زندانیان و شرکت در برنامه های اصلاحی و تربیتی اجازه ملاقات را صادر می کند. خاکسار می گوید: فهرست ملاقات حضوری و خصوصی از سوی رؤسای اندرزگاه ها تنظیم و پس از اخذ مجوزهای لازم، به سالن ملاقات داده می شود تا به خانواده مددجوها در روز موردنظر براساس آیین نامه ملاقات حضوری اعطا شود. وی بیان می کند: فاصله ملاقات حضوری یا خصوصی نیز بر اساس ظرفیت های موجود و میزان تقاضا برنامه ریزی می شود. ملاقات خصوصی زندان به همسر مددجو، با ارائه مدارک کامل زوجیت و شناسایی طرفین و براساس فهرست تنظیمی از سوی اندرزگاه (با همان ترتیب و کیفیت وصف حضوری) هر دو هفته یک بار اعطا می شود.
امکان ملاقات خارج ازنوبت مهیاست
او اظهار می کند: برای خانواده هایی که از برنامه های ملاقات اطلاعی ندارند و از راه های دور و نزدیک به سالن ملاقات مراجعه می کنند، براساس امکان، ملاقات های کابینی، حضوری یا خصوصی خارج از برنامه اعطا می شود. مدیر روابط عمومی زندان های خراسان رضوی درباره قیمت اجناس ارائه شده در فروشگاه سالن ملاقات خاطرنشان می کند که این بخش توسط بنیاد تعاون زندانیان اداره می شود و اداره بازرسی زندان نیز به فعالیت های فروشگاه ها نظارت کامل دارد. خاکسار ادامه می دهد: قیمت اجناس برابر قیمت درج شده روی کالاهاست و همواره کیفیت، تاریخ مصرف و قیمت ها توسط نهادهای یادشده بررسی می شود. چنانچه همشهریان دراین باره مصداقی دارند، می توانند برای بررسی به اداره بازرسی زندان مراجعه کنند.
استفاده 700 زندانی از شرایط پابند الکترونیک
اما خبر خوش مدیرکل زندان های خراسان رضوی برای برخی خانواده ها درباره نحوه استفاده برخی زندانیان با شرایط خاص از شرایط پابند الکترونیکی این است که در راستای سامان دهی و کاهش جمعیت کیفری زندان های استان اکنون هفتصد نفر از زندانیان تحت مراقبت مرکز کنترل و نظارت الکترونیکی قرار دارند.
سعید سرباز جانفدا با بیان اینکه تعداد زندانیان مورد پذیرش در مرکز مراقبت الکترونیکی استان در هفت ماه اول امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۱۲ درصد رشد داشته است، ادامه می دهد: زندانیان حائز شرایط قانونی توانسته اند با استفاده از پابند الکترونیک در محدوده مشخص خارج از زندان دوران تحمل حبس خود را سپری کنند.گفتنی است فرایند اجرای پابند الکترونیکی در شرایط خاص با نظر مراجع و قضات و متولیان زندان مشهد در حال اجراست که به موجب آن برخی از زندانیان که حائز شرایط قانونی باشند، می توانند از شرایط حبس در محدوده مشخص (مانند خانه) به روش الکترونیکی با رعایت مسافت تأیید شده استفاده کنند. در جرائم تعزیری از درجه 5 تا درجه 8، دادگاه می تواند درصورت وجود شرایط مقرر محکوم به حبس را با رضایت وی در محدوده مکانی مشخص (مانند خانه فرد) تحت نظارت سامانه سیستم های الکترونیکی قرار دهد.