الهام مهدیزاده
روزنامه نگار
مرگ بر اثر بیماری ساده . جان دادن در نخستین لحظه های تولد برای نوزاد و مادر باردار. این فقط یک روی سکه اوضاعمان در 44سال پیش بود. ناتوانایی هایمان در حوزه پزشکی چشمگیرتر از این چیزها بود. سال1357 مجموع پزشکان کشور 14هزار نفر بود که از این تعداد 6هزار نفرشان بنگلادشی، فیلیپینی، پاکستانی و... بودند. آنتونی پارسونز، سفیر سابق انگلستان در ایران، در بخشی از خاطراتش درباره اوضاع نامطلوب بهداشتی و کمبود پزشک این طور می گوید: «در این تاریخ (حوالی سال1346) ایران فقط 11هزار پزشک داشت، در حالی که به چهل هزار تا پنجاه هزار پزشک نیاز بود.»در آماری دیگر، روایت ها روی تیره تری از اوضاع چهار دهه قبل پیش رویمان می گذارد: سال1346 به علت نبود امکانات و تجهیزات درمانی لازم، از هر هزار کودک یک روزه تا یک ساله، 160نفر تلف می شدند.ثریا اسفندیاری، همسر دوم محمدرضا پهلوی، نیز در خاطراتش می گوید: «سال1333 در تهران فقط یک بیمارستان دولتی وجود دارد که آن هم فاقد اتاق عمل است. یک بیمارستان هم برای مادران فقیر و فرزندانشان پیش بینی شده است که از پنج سال پیش تا حالا، فقط شالوده آن را ریخته اند.»اما وضعیت خراسان در 44سال پیش؛ نکته نخست این است که پهنه وسیع خراسان تا پیش از تقسیم به سه استان (اوایل دهه1380) وسیع ترین پهنه تقسیمات کشوری بود. با این حال، از نظر امکانات درمانی در وضعیت حداقلی بود. تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی 23خانه بهداشت و 54پایگاه بهداشتی در خراسان فعال بود. همچنین شاخص پوشش واکسیناسیون 43درصد بود، اما امروز این شاخص به 100درصد رسیده است.
مشهد؛ قطب سلامت کشور
شکل گیری دانشکده پزشکی مشهد به سال۱۳۲۸ برمی گردد. در این راستا دانشکده پزشکی در محل دبستان شش کلاسه ای به نام دبستان همت تأسیس شد. در این سال دانشکده کارش را با ۶۱دانشجو، یک دانشیار و هفت معلم حق التدریس آغاز کرد.
اکنون و پس از گذشت بیش از چهار دهه، مشهد در حوزه ناباروری و پیوند اعضا، به عنوان یکی از قطب های برتر سلامت کشور یاد می شود. بر این اساس مشهد در کنار خدمات به شهروندان توانسته است مقصد گردشگران سلامت اتباع دیگرکشورها باشد.
آن طور که مدیر گردشگری سلامت دانشگاه علوم پزشکی مشهد می گوید، مشهد اکنون میزبان اتباع هفتاد کشور برای درمان و ارائه خدمات پزشکی است. داوود خوش شکن رشد کشورهایی را که اتباعشان برای امور درمانی به مشهد مراجعه کرده اند، نیز درخور توجه می داند. به گفته او در 9ماه نخست پارسال اتباع 59کشور به مراکز درمانی مشهد مراجعه کرده اند. این در حالی است که تنوع حضور اتباع کشورهای مختلف در مشهد در 9ماه نخست امسال به هفتاد کشور افزایش یافت.
پیوندهای موفق
پیوند اعضا بخشی دیگر از دستاوردهای انقلاب اسلامی است. کشورمان تا پیش از انقلاب اسلامی در حوزه درمان های ابتدایی و سطحی و حتی تأمین پزشکان مورد نیاز با مشکلاتی اساسی روبه رو بود. در این وضعیت صحبت از جراحی های خاص، بی شک حرفی عبث و آرزویی دست نیافتنی بود. اکنون در گذر سال ها و با وجود همه تحریم ها، پزشکان در حوزه های مختلف جراحی های پیشرفته، موفقیت هایی‌کسب کرده اند. جراحی های پیچیده سرطان و تومورهای مغزی، جراحی های پیوند اعضا و درمان حوزه هسته ای ازجمله پیشرفت های حوزه پزشکی است. اکنون بیمارستان منتصریه مشهد یکی از سه مرکز پیوند اعضا در کشور است و پیوندهای بسیاری در این بیمارستان انجام می شود.
در میان عمل های پیچیده و گران کشور می توان به کاشت حلزون اشاره کرد. بر اساس آماری که مسئولان علوم پزشکی داده اند، در کشور قیمت هر حلزون رقمی معادل ۱۰هزار دلار است. با این حال، این عمل برای کودکان نیازمند در دانشگاه علوم پزشکی مشهد رایگان انجام می شود. نکته مهم کاشت حلزون، موفقیت آن است. مسئولان علوم پزشکی مشهد می گویند که درصد موفقیت کاشت حلزون در مشهد 91درصد است. این در حالی است که درصد موفقیت کاشت حلزون در آمریکا 6/90 است.
مشهد؛ میزبان 20 هزار گردشگر سلامت طی ۹ ماه
خوش شکن می گوید گردشگران کشورهای همسایه بیشترین سهم گردشگران سلامت را به خود اختصاص داده اند. به گفته او، در 9ماهی که امسال پشت سر گذاشته ایم، عراقی ها بیشترین سهم را میان گردشگران سلامت داشتند. در 9سال قبل بیش از 10هزار گردشگر سلامت عراقی وارد مشهد شدند. این رقم امسال تا مرز 20هزار گردشگر در 9ماه رسید. این خود نشانه ای از اقبال عراقی ها برای استفاده از خدمات پزشکی مشهد است.
به گفته خوش شکن، افغانستانی ها پس از عراقی ها در جایگاه دوم قرار دارند. مقایسه آماری از تعداد و حضور گردشگران دیگرکشورهای همسایه نیز مبین روند صعودی حضور این گردشگران در مشهد است. به عنوان مصداق و نمونه می توان به افزایش حضور گردشگران حوزه سلامت کشور بحرین در مشهد اشاره کرد. در 9ماه ابتدایی پارسال 157گردشگر سلامت به مراکز درمانی مشهد مراجعه کرده بودند. این در حالی است که در 9ماه ابتدایی امسال 1008گردشگر سلامت بحرینی وارد مشهد شدند.
درآمدهای گردشگری سلامت
درآمدهای گردشگری سلامت در مشهد نیز رشد درخورتوجهی داشته است. از ابتدای فروردین تا پایان آذر امسال، بیمارستان های مشهد توانستند در حوزه گردشگری سلامت 247میلیارد تومان درآمد کسب کنند. این رقم از محل گردشگری سلامت درحالی برای مشهد ثبت شد که پارسال و در همین مدت سهم گردشگری سلامت از محل درآمدها 206میلیاردتومان بود.
بیشتر درآمد بخش گردشگری سلامت در سبد درآمدی بیمارستان های خصوصی قرار می گیرد. براساس آمار، امسال 191میلیارد تومان درآمد بیمارستان های خصوصی از محل مراجعه گردشگران سلامت به این بیمارستان ها محقق شد.
بیمارستان های دولتی نیز با وجود همه مشکلات بودجه ای از امکانات مناسب برای پذیرش گردشگران سلامت هستند تا جایی که امسال و در مدت 9ماه 13هزارو384گردشگر سلامت از امکانات و ظرفیت های بیمارستان های دولتی مشهد استفاده کردند.
صدور مجوز آی پی دی برای پنج بیمارستان دکتر شیخ، عباس ناظران، جوادالائمه(ع) طبرسی، 22بهمن و حضرت زهرا(س) شهرستان فریمان به همت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، برقراری پرواز مستقیم مسقط-مشهد و برعکس برای تسهیل ورود گردشگران سلامت از کشور عمان، راه اندازی بخش آی پی دی در شهرستان درگز با حضور سفیر و سرکنسول کشور ترکمنستان ازجمله اقداماتی است که خوش شکن به عنوان اقدامات شاخص در حوزه گردشگری سلامت و توسعه آن در مشهد ذکر می کند.
خوش شکن به توسعه مراکز درمانی گردشگری سلامت نیز اشاره می کند. او در این باره می گوید: «افزایش ظرفیت حوزه رسمی ارائه خدمات به زائران خارجی سلامت مانند افزایش تعداد شرکت های رسمی گردشگری سلامت(127دفتر) و همچنین افزایش صدور مجوز مراکز ارائه خدمات درمانی دارای مجوز آی پی دی(درمان زائران خارجی) در بخش دولتی و خصوصی (38 مرکز) از دیگر اقدامات دانشگاه علوم پزشکی در حوزه گردشگری سلامت است.