الهام ظریفیان| در این روزها و شب ها بسیاری از مردم با فشارهای روانی ناشی از جنگ دست و پنجه نرم می کنند، اما گاهی به جای دنبال کردن مدام اخبار که بر استرس و اضطرابمان می افزاید می توانیم تلاش کنیم مهارت های جدیدی در کمک های اولیه یاد بگیریم، تا در صورت لزوم بتوانیم جان خود یا اطرافیانمان را نجات دهیم. ما نمی توانیم آینده را پیش بینی و کنترل کنیم، ولی می توانیم با یادگیری مهارت، تاب آوری خود را در لحظات سخت افزایش دهیم. این مطلب با همین هدف تهیه شده است و قصد دارد به شما مهم ترین اقداماتی را که می توانید برای نجات جان افراد مجروح در حملات هوایی دشمن، پیش از رسیدن خودروها و نیروهای امدادی انجام دهید آموزش دهد. به یاد داشته باشید که گاهی ثانیه ها می توانند نجات بخش باشند، بنابراین خود را برای چنین لحظاتی آماده کنید تا بتوانید پیش از همه خون سردی تان را حفظ کنید.
ارزیابی سریع مصدوم (A.B.C)
اولین اقدام در رویارویی با هر مصدومی ارزیابی علائم اولیه حیاتی است. برای این کار یک فرمول وجود دارد: A.B.C . در این فرمول پس از اطمینان از امنیت کامل خودتان و مصدوم باید بررسی کنید که آیا راه هوایی اش باز است (Air way)، به خوبی نفس می کشد (Breething) و جریان خون به خوبی در رگ هایش جاری است (Circulation) یا نه. برای این کار به نکات زیر دقت کنید:
سعی کنید فقط شانه های بیمار را تکان دهید و مراقبت کنید تا سر و گردن او تکان نخورد چون ممکن است شکستگی گردن در بین باشد.
به عقب افتادن زبان و قرار گرفتن آن در برابر گلو شایع ترین علت انسداد راه هوایی در مصدومان بیهوش است. اجسام خارجی و آسیب به مجاری هوایی نیز می توانند باعث انسداد راه هوایی شوند. در صورت انسداد کامل، هوای تنفسی به گوش نمی رسد و صورت و لب ها کبود است و در انسداد ناقص راه هوایی، صدای غلغل و خرخر به گوش می رسد و ورود و خروج هوا به ریه خوب انجام نمی گیرد .
پس از باز کردن راه هوایی سر خود را نزدیک دهان مصدوم بیاورید و سعی کنید با گوشتان صدای تنفس را بشنوید و با چشم هایتان حرکت قفسه سینه وی را ببینید. اگر تنفس دارد و بیهوش است، او را در وضعیت بهبود قرار دهید یعنی به پهلو، طوری که پای بالایش به سمت جلو و دست زیرش به سمت عقب برود. تا ترشحات طبیعی دهان (یا استفراغ) وی وارد ریه ها نشود. اگر هم تنفس ندارد تنفس به او بدهید.
برای اطمینان از وجود گردش خون و عملکرد طبیعی قلب، نبض گردنی یا نبض کاروتید مصدوم را بررسی کنید. وجود خون ریزی های شدید سبب از دست رفتن خون و نرسیدن خون به اندام های حیاتی مانند مغز و کلیه و سرانجام پدیدار شدن شوک می شود.
زخم های باز
هرگاه در اثر عوامل مختلف قسمتی از پوست بدن تغییر شکل دهد و این تغییر شکل باعث خروج خون از بدن شود ایجاد زخم باز می کند. در این نوع زخم خون ریزی از بدن قابل مشاهده است. زخم هایی مانند زخم های شکاف دار یا بریدگی ها، زخم های پاره پاره، زخم های کنده، خراشیدگی، زخم های سوراخ شده همه نوعی زخم باز هستند.
کمک های اولیه در زخم های باز
در صورتی که محلول های استریل مانند سرم شست وشو یا نرمال سالین یا آب جوشیده ولرم در دسترستان هست، گرد و غبار و آلودگی را از روی زخم بشویید.
زخم های باز را بلافاصله با یک پوشش استریل مانند گاز یا هر گونه پارچه تمیز دیگر بپوشانید.
جسم خارجی عمقی از جمله جسم خارجی نوک تیز مثل میله یا سوزن یا چاقو را هرگز از زخم خارج نکنید به خصوص در قفسه سینه یا شکم ، چون ممکن است سبب آسیب بیشتر به عروق خونی و خون ریزی شود.
در مورد زخم های خون ریزی دهنده، لخته های روی زخم را نباید با کشیدن گاز و ... جدا کنید، چون باعث ایجاد خون ریزی مجدد می شود.
زخم های بسته
زخم بسته عبارت است از صدمه و ضایعه در بافت های داخلی بدن، بدون اینکه راه ارتباطی به بیرون و سطح بدن داشته باشند. این زخم ها معمولا نتیجه تحت فشار قرار گرفتن توسط اشیاء سنگین به وجود می آیند. در این نوع زخم احتمال دارد اعضای داخلی نرم و توخالی پاره شده و یا له شوند و نیز استخوان ها دچار شکستگی شوند بدون اینکه از بیرون قابل دید باشند.
کمک های اولیه در زخم های بسته
کوفتگی شایع ترین نوع زخم بسته است که نیاز به کمک های اولیه سریع ندارد. ولی اگر این کوفتگی در نقاط حساس و حیاتی بدن همچون گردن، شکم و پهلوها باشد نیاز به بررسی بیشتر دارد. زیرا ممکن است اعضای نرم زیر این قسمت ها دچار آسیب و پارگی شده باشند و خطرات بیشتر و مهم تری فرد را تهدید کند. بهترین اقدام برای این گونه افراد انتقال به مرکز درمانی برای معاینه کامل است.
جسم خارجی عمقی از جمله جسم خارجی نوک تیز مثل میله یا سوزن یا چاقو را هرگز از زخم خارج نکنید به خصوص در قفسه سینه یا شکم ، چون ممکن است سبب آسیب بیشتر به عروق خونی و خون ریزی شود.
در مورد زخم های خون ریزی دهنده، لخته های روی زخم را نباید با کشیدن گاز و ... جدا کنید، چون باعث ایجاد خون ریزی مجدد می شود.
کمک های اولیه در خون ریزی خارجی
فشار مستقیم: مؤثرترین روش در کنترل خون ریزی از طریق فشار مستقیم است. برای این کار روی موضع را 10 تا 15 دقیقه بدون برداشتن دست یا کم کردن فشار ادامه دهید، فشار ثابت و محکمی به زخم وارد آورید تا خون ریزی قطع شود. همین که خون ریزی مهار شد، باندی را محکم بر سطح زخم پیچیده و «پانسمان فشاری» ایجاد کنید.
فشار بر نقاط فشار: روش فشار مستقیم ممکن است به دلیل شدت جراحت وارده یا نوع زخم غیرممکن باشد یا به دلیل خون ریزی بیش از حد نتوان خون ریزی را کنترل کند. در این گونه موارد بر روی سرخرگ اصلی در نقطه ای بالاتر از محل خون ریزی، جایی که سرخرگ از روی یک استخوان عبور می کند، فشار وارد کنید تا خون به قسمت زخم نرسد. آن قدر فشار دهید تا خون ریزی قطع شود. البته فشار بر روی سرخرگ نباید بیش از 10 دقیقه طول بکشد.
بالا نگه داشتن عضو: یعنی بالاتر از سطح قلب قرار دادن عضو مجروح که این عمل به ویژه اگر خون ریزی در دست یا ساق پا باشد به راحتی امکان پذیر است و به علت نیروی جاذبه فشار خون ریزی کمتر می شود. البته در صورت وجود شکستگی در عضو، استفاده از این روش محدودیت دارد.
بستن تورنیکه: این روش فقط زمانی انجام می شود که کوشش های قبلی برای کنترل خون ریزی مؤثر واقع نشود یا در مواقعی که اندام قطع شده و نگرانی در مورد از بین رفتن بافت های پایین تر از محل بستن تورنیکه وجود ندارد. به تورنیکه، شریان بند یا رگ بند نیز می گویند. برای این روش پارچه یا دستمالی به پهنای حدود 5 سانتی متر را بالاتر از محل خون ریزی طوری ببندید که خون ریزی قطع شود. پس از آن بیمار باید خیلی سریع به بیمارستان برسد.
کمک های اولیه در خون ریزی داخلی
بیمار را به حالت راحت و بدون حرکت بخوابانید. مجروحانی که از ناحیه ستون فقرات و گردن آسیب دیده اند باید تحت مراقبت بیشتری قرار گیرند تا صدمات این نواحی تشدید نشوند.
از راه دهان هیچ چیز به مصدوم نخورانید. زیرا ممکن است مجروح استفراغ کند و با وارد شدن محتویات استفراغ به ریه، مشکلات تنفسی جدیدی برای وی ایجاد شود.
هرگونه خون ریزی خارجی را مهار کنید. لباس هایی را که در ناحیه گردن و کمر ایجاد فشار می کنند، آزاد کنید.
چنانچه احساس سرما می کند، او را گرم نگهدارید.
در مورد خون ریزی داخلی مهم ترین کار رساندن بیمار به بیمارستان است. زیرا در این قبیل موارد در محل حادثه نمی توان برای بیمار کار مؤثری انجام داد.
به یاد داشته باشید مجروحانی که دچار خون ریزی در نواحی قفسه سینه یا شکم شده اند در اولویت درمان و انتقال قرار دارند.