غلامرضا آذری‌خاکستر - در هیاهوی انقلاب مشروطه، شاهد دوران پرتلاطمی در تاریخ مشهد هستیم. برخی از رجال و شخصیت‌ها به فراخور نقش اجتماعی‌شان، اقدامات شایان‌توجهی انجام داده‌اند. در تحقیقات و پژوهش‌های اخیر، محمدحسنمیرزا منتصرالملک را به‌عنوان اولین رئیس بلدیه مشهد معرفی کرده‌اند و به‌این‌ترتیب حلقه مفقوده‌ای از تاریخ شهر مشهد نمایان شده است. وی علاوه‌بر وقف اموالش به‌منظور تأسیس بیمارستانی در مشهد، کفالت ایالت خراسان را نیز برعهده داشته است. در این نوشتار به اقدامات منتصرالملک پرداخته می‌شود. محمدحسنمیرزا منتصرالملک، فرزند جعفر‌قلى‌میرزا قاجار، از ملاکین بزرگ و اشخاص برجسته شهر مشهد در اواخر دوره قاجاریه به حساب مى‌آید. غلامحسین‌خان افضل‌الملک در سفرنامه‌اش، نظری به املاک و دارایی‌های منتصرالملک داشته و درباره آن نوشته است: «در سر سه‌فرسخى قلعۀ حسن‌خان که ملک شاهزاده منتصرالملک باشد و در مشهد ساکن و املاک بسیار دارد. او نزدیک قلعۀ خود رباط بسیار خوبى ساخته تمام صحرا تا شوره حصار سبز و النک است.» .
اولین رئیس بلدیه مشهد
دوره ریاست منتصرالملک بر بلدیه طولانی نبود، زیرا با به‌‌توپ‌بندی مجلس شورای ملی در جمادی‌الاول1326هجری‌قمری دوره استبداد صغیر شروع شد و رکن‌الدوله به حکومت خراسان دست یافت؛ هرچند نام منتصرالملک به‌عنوان اولین رئیس بلدیه به فراموشی سپرده شده است. اما او در دوران استبداد صغیر، براى مدتى کفالت ایالت خراسان را عهده‌دار بود. در این ایام، مشهد دستخوش هرج‌و‌مرج بود و غالب روزها بین مشروطه‌‌خواهان و مستبدان نزاع وجود داشت. هنگام درگیری‌های مشهد در ماه صفر1327 به بعد، مشیرالسلطنه در مقام صدر‌‌اعظمی بود و سخت نگران اوضاع خراسان؛ بنابراین رکن‌الدوله را که عهده‌دار حکومت خراسان بود، عزل و نیرالدوله را به حکومت خراسان منصوب کرد. اما رکن‌الدوله به تلگراف‌های مشیرالسلطنه توجه نکرد. مشیرالسلطنه چون دید تلگرافات و تهدیدات او در رکن‌الدوله بی‌اثر است، به شاهزاده منتصرالملک نایب‌الایاله خراسان متوسل شد و با تلگرافی از او خواست که علما و بزرگان مشهد را دعوت کند و جلو آشوب را بگیرد تا نیرالدوله وارد مشهد شود. در بخشی از این تلگراف آمده است: «جناب منتصرالملک نایب‌الایاله... روزنامه از پستخانه رسیده که دیشب به خانه عبدا...خان، رئیس قزاقخانه مبارکه آنجا، بومب انداخته‌اند. و بعضی هرزه‌کاری دیگر شده. پس شما آنجا چه می‌کنید، این همه استعداد و پولیس چه می‌کنند؟... 15صفر1327.» منتصرالملک اول محرم سال۱۳۳۱قمری در مشهد درگذشت و در حرم مطهر امام‌رضا(ع) در پایین پاى مبارک به خاک سپرده شد.
بیمارستان منتصریه
محمدحسنمیرزا منتصرالملک هنگام حیات خود، کاروان‌سراى جدیدالبنایى را در کوچه عباسقلى‌خان وقف بر آستان قدس رضوى و مقرر کرد عواید آن موقوفه، صرف روضه‌خوانى در مسجد گوهرشاد، حقوق طلاب مدرسه عباسقلى‌خان، زوار فقیر، حقوق حفاظ مقبره واقف و پدرش، جعفر‌قلى‌میرزا، و همچنین روشنایى و تعمیرات جزئى مسجد واقف در محله معروف به «پاچنار» شود. در شهر مشهد پس از دارالشفاء آستان قدس، دومین مؤسسه درمانی وقف‌شده، بیمارستان منتصریه است. این مرکز درمانی از سال1297خورشیدی(1339قمری) از محل درآمد املاک موقوفه‌ای مزارعی همچون سنگ‌سیاه، سالارآباد، شاه نو، تک‌سفید و... دایر شد. بیمارستان منتصریه در یک قطعه زمین به مساحت تقریبا 3500ذرع مربع در حاشیه خیابان جنت واقع شده است. رابعه‌خانم احترام‌السلطنه، از فروش قسمتی از املاک واگذاری مرحوم منتصرالملک، بیمارستان منتصریه را تأسیس کرد. مرحوم حاج‌محمدحسن میرزا‌منتصرالملک در زمان حیات، چند پارچه املاک خود را در کاشمر و مه‌ولات تربت‌حیدریه به همسرش رابعه‌خانم واگذار و شرط کرد که مریضخانه‌ای در مشهد تأسیس کند. در سال1297خورشیدی با اجازه دکتر امیراعلم، رئیس صحیّه وقت، بیمارستان منتصریه افتتاح شد. در آن موقع صدور پروانه برای مؤسسات بهداشتی معمول نبود. دکتر حسین‌خان طاهرنیا مدتی مدیر بیمارستان منتصریه بود و دکتر حسن افراسیابی، پزشکیار بیمارستان و دکتر حسن عاملی، از دیگر پزشکان بیمارستان منتصریه در سال1328ش بوده‌اند. در سال 1329خورشیدی دکتر بوتارو، رئیس بیمارستان شاهرضا، بر این مؤسسه درمانی نظارت داشت. در اوایل فعالیت بیمارستان، یک جراح مهاجر روسی به نام «اکاپیوف»، بخش جراحی آن را تأسیس کرد. پس از رفتن دکتر اکاپیوف، دکتر شیخ حسن‌خان عاملی به‌عنوان جراح و دکتر حسن شهیدی، پزشک داخلی، و با درگذشت دکتر فاضل، دکتر احمد شاهین‌فر به مسئولیت بخش گوش، حلق و بینی انتخاب شد. سپس دکتر حسین طاهرنیا به‌عنوان رئیس و طبیب داخلی و دکتر حسن‌خان فاضل به‌عنوان چشم‌پزشک انتخاب شدند. پس از درگذشت دکتر طاهرنیا، دکتر محمدولی قهرمان، به ریاست بیمارستان منصوب شد و چون ساختمان قدیمی و فرسوده شده بود، مدتی تعطیل و تجدید بنا شد. پس از او دکتر حسین قهرمان به ریاست آنجا انتخاب شد. بانو دکتر درمپس، پزشک مقیم بیمارستان منتصریه در 1329خورشیدی بوده است. وی از سال1327 در بیمارستان شاهرضا مشغول فعالیت‌های پزشکی می‌شود. دکتر درمپس مدتی را هم از‌طرف آستان قدس به سرخس منتقل شد و به‌عنوان مدیر بهداری املاک سرخس فعالیت کرده است. احترام‌السلطنه اواخر دی‌ماه 1327ش فوت کرد و از آن تاریخ، بیمارستان منتصریه زیر‌نظر آستان قدس اداره می‌شود. این بیمارستان در سال1334خورشیدی گنجایش 40تخت را داشت. بعد از مدتی با‌توجه‌به اینکه ساختمان بیمارستان قدیمی و فرسوده شده بود، برچیده شد و به‌جای آن، ساختمان جدیدی در خرداد1343 و زمان نیابت تولیت امیر عزیزی افتتاح شد.
منابع: سفرنامه خراسان و کرمان. غلامحسین افضل‌الملک. جلد یک/ روزنامه خورشید. سال اول، شماره122/ روزشمار وقایع شهرداری مشهد. علی نجف‌زاده/ مجله یاد. تابستان 1386. شماره 84/ پیش‌نویس فهرست موقوفات آستان قدس رضوی. عبدالحمید مولوی. جلد یک/ راهنما یا تاریخ آستان قدس رضوی. علی موتمن/ تاریخ آستان قدس رضوی. عزیزا... عطاردی. جلد2/ اسناد مرکز اسناد آستان قدس رضوی.