الهام مهدیزاده - دوباره نقطه سر خط. بعد از یک سال و چند ماه دوباره برگشتیم به همان روزهای پر استرس کرونازده، به آمار 400 فوت در روز، به نقشه یکدست قرمز رنگ کشور، به پاس کاری مسئولان و برای پیداکردن مقصر اصلی بازگشتمان به همان روزهای اول، به نقطه سر خط و روز از نو با کرونا.مسئولان، مردم و سهل انگاری آنان را اصلی ترین دلیل لجام گسیختگی کرونای وحشی در این روزها می دانند. می گویند مردم عید نوروز همه آنچه را که برای پروتکل های بهداشتی و رعایت آن درنظر گرفته بودند، با سفر و مهمانی و دورهمی برهم زدند.
اما چه کسانی زمینه اصلی اوج گیری کرونا بودند؟ مجلسی ها و افرادی چون حسین علی شهریاری، رئیس کمیسیون بهداشت و درمان، خود ستاد ملی مقابله با کرونا را مقصر اصلی شکل گیری موج چهارم می‌دانند.
آنچه در باره موج های کرونا می توان اشاره کرد، این است که کرونا با موج هایش، فصلی یک بار با سیاست های محدودیت و رفع محدودیت سراغ همه آمد. به عبارتی هر سه ماه، روی موج کرونا و دردسرهایش قرار گرفتیم. فروردین 99 موج نخست، مرداد موج دوم، آبان موج سوم و فروردین 1400 موج چهارم. اگر با همین رویه ثابت و اختلاف سه ماهه پیش رویم، باید اواخر تیر یا هفته اول مرداد، چشم انتظار شیوع کرونا باشیم. شاید این بار و بعد از کرونای انگلیسی، میزبان موج دیگر خاندان کرونا مانند کرونای برزیلی و آفریقایی نیز باشیم.
موج اول با پرواز کرونا به ایران
مقصر موج اول؛ اپیدمی کشوری و پروازهای ماهان
موج اول را با موجی از اخبار عجیب و غریب کرونا شروع کردیم. با سوپ خفاش خوردن چینی ها و دردسر سرفه هایش برای ما. خیلی ها همان روزهای اول، منشأ کرونا و حضورش در کشور را به پروازهای شرکت هواپیمایی ماهان و تبادل مسافر بین ایران و چین ارتباط دادند. کرونا کمی دیرتر از سایر شهرها به مشهد رسید و البته شروع کرونا در مشهد برای هیچ کس دور انتظار نبود. بنابراین برای موج اول، کسی به دنبال مقصر نبود و همه به دنبال راهی برای حذف ویروس وارداتی چینی بودند. روزهای اول فراگیری کرونا در مشهد، همه بسیج شده بودند تا کرونا ریشه کن شود. شست وشوی دست ها و خوردن دم نوش ها و مصرف لیمو اوج گرفت. در موج اول، در و دیوار و آسفالت و بلوکه های شهر هم از همت بلندمان برای حذف کرونا بی نصیب نماند. روزهای اول با خواست مردمی و همراهی شهرداری شست وشوی خیابان ها در دستورکار قرار گرفت. با همه این ها، آمارمبتلایان و بستری‌ها در مشهد هر روز بیشتر از قبل می شد. تعداد بستری ها و مبتلایان افزایش یافت. الکل و ماسک در مشهد مثل همه شهرهای دیگر نایاب شد. همان روزها مدام خبر پر شدن بیمارستان های مشهد به نقل یکی از مسئولان علوم پزشکی مطرح می شد.
موجی از استرس همراه با موج اول کرونا شکل گرفت. برای کاهش استرس مردم و به دلیل نبود تخت بیمارستانی در مشهد، سپاه وارد گود شد و معاون بهداشت و امداد سپاه امام رضا(ع) 23 اسفند98، از آمادگی برای پرپایی بیمارستان صحرایی با ظرفیت 1100 تخت خبر داد.
هفته آخر اسفند 98 مسئولان دانشگاه علوم پزشکی مشهد ، همه مبتلایان به کرونا در مجموعه دانشگاه علوم پزشکی مشهد را 408 نفر اعلام کردند. با این حال برای مشهد وضعیت قرمز اعلام شد. در این شرایط مدیران شهری تصمیم به تعطیلی ناوگان حمل ونقل عمومی گرفتند. این تصمیم در شرایطی گرفته شد که همان هفته آخر اسفند، خلیل‌ا..کاظمی، معاون شهردار مشهد، از کاهش 40 تا 50 درصدی تعداد مسافران حمل ونقل عمومی در بخش اتوبوس رانی و مترو خبر داده بود. با این حال شورای پنجم با همراهی شهرداری تصمیم به تعطیلی حمل ونقل عمومی مشهد در تعطیلات عید نوروز گرفت. اوج گیری اول کرونا در مشهد همانند سایر مناطق کشور به هفته اول فروردین اختصاص داشت و رسانه ها 5 فروردین99 را با اعلام 1762 مورد ابتلا در کشور به عنوان روز رکوردشکنی کرونا ثبت کردند.
حذف محدودیت ها بین موج های اول تا دوم
اوضاع کرونا در اردیبهشت 99 نه خوب بود نه بد. میزان بستری شدگان و مبتلایان، روند ثابت رو به کاهش به خود گرفت. همین روند از عطش مردم و مسئولان برای پیگیری اخبار کرونا و وضع قوانین کاست. در این شرایط پیش بینی های خوش بینانه ای درباره اینکه کرونا تاب و تحمل گرما ندارد، مطرح شد. کنار هم قرار گرفتن این موارد با تصمیم برای حذف مرحله به مرحله محدودیت ها همراه شد. محدودیت های حمل ونقل عمومی در مشهد کم و کمتر شد. در نهایت از 7 خرداد 99 و پس از 75 روز تعطیلی، خطوط مترو مشهد دوباره فعال شد، البته با قید «استفاده اجباری از ماسک».
کرونا از اوایل خرداد، جایگاه خاص و راهبردی خود را در میان تیتر یک روزنامه ها و سایت های خبری از دست داد و نهایت حضورش در اخبار، به همان رفع محدودیت ها محدود شد.
3 خرداد99 نیز خبر بازگشایی تالارهای پذیرایی پس از عید فطر اعلام شد؛ خبری که مُهر تأیید ستاد مقابله با کرونا را نیز داشت. در مشهد نیز تالارها فرایند پذیرایی و جذب مهمان را از نیمه خرداد از سر گرفتند تا باوجود کرونا حال وهوای وضعیت سفید به خود بگیرد. خرداد و تیر 99 و فرارسیدن اعیاد غدیر و قربان و فطر، فرصتی برای برپایی جشن های بلاتکلیف ماه های گذشته بود.
توفان پس از آرامش و رشد 300 درصدی کرونا در مشهد
مقصران موج دوم مشهد؛ عروس و دامادها و مسافران
یک ماه از بازگشایی مکان ها با شیب آرام برای عادی شدن شرایط نگذشته بود که مسئولان علوم پزشکی با کرونا و اخبارش به میان رسانه ها آمدند؛ اخباری که گویای وضعیت بحرانی کرونا در بیمارستان های مشهد بود. مسئولان رعایت نشدن پروتکل ها ازسوی مردم به دلیل بازگشایی مراکز گوناگون را مقصراصلی اوج گرفتن کرونا در مشهد ذکر کردند. هم زمان با مشهد، اوضاع کشور رو به یکدست قرمز شدن گذاشت و کرونا در بیشتر شهرها یکه تاز میدان شد. شرایط بحرانی کرونا به نحوی شد که مسئولان کشوری، استفاده اجباری از ماسک را از 15 تیرماه مصوب کردند.
اما موج دوم کرونا از هفته پایانی تیرماه سراغ مشهد آمد. فاصله حذف محدودیت ها تا اوج گیری در مشهد حدود دوماه و نیم بود. وضعیت مشهد از اواخر تیر فوق بحرانی شد؛ تا جایی که پای معاون وزیر بهداشت را به مشهد کشاند. ایرج حریرچی سری به بیمارستان های مشهد زد و پس از مشاهده وضعیت بخش های کرونایی بیمارستان ها، وضعیت موج دوم کرونا را این چنین برآورد کرد: تعداد بستری و ابتلا در مشهد روند صعودی به خود گرفته است و شاهد رشد 300 درصدی دراین زمینه هستیم.
او همان زمان به این نکته نیز اشاره کرد که 20 درصد افراد بستری شده در بیمارستان های مشهد، غیر بومی و مسافر هستند.
حسن جعفری، معاون استاندار، مهم ترین عامل افزایش 300 درصدی ابتلا و بستری بیماران کرونایی را در خراسان رضوی، رعایت نشدن پروتکل های بهداشتی فردی و اجتماعی و اطمینان کاذب شهروندان دانست.
خبرنگاران رسانه ها از جمله صداوسیما نیز در پیگیری های خود برای مقصریابی، سراغ بیماران کرونایی بستری در آی سی یو، نظیر عروس و دامادها و مهمان هایی که در مجالس عروسی به کرونا مبتلا شده بودند، رفتند.
بین موج دوم تا سوم؛ دغدغه مدرسه رفتن یا نرفتن
از اواخر مرداد کرونا اندکی عقب کشید و آمار ابتلا در مشهد همانند دیگر شهرهای کشور روند نزولی به خود گرفت. از همان زمان، موضوع دوری بچه ها از مدرسه، مشکلات غیرحضوری بودن کلاس ها و مشکل ارائه آموزش های اجتماعی کودکان به دلیل حاضر نشدن آن ها در مدرسه جان گرفت و صاحب نظران و رسانه های مختلف از این مشکلات گفتند. هم زمان، موضوع بازگشایی تالارها و ورشکستگی و تعطیلی برخی از اصناف مطرح شد. این بار سالن های ورزشی و استخرها نیز توانستند از فهرست محدودیت های کرونا خارج شوند و با شرایطی متفاوت با قبل، نظیر کم کردن ظرفیت، فعالیت خود را شروع کنند. مدرسه ها نیز از نیمه شهریور بازگشایی شد تا سیاست یک بام و دو هوای محدودیت و حذف برای دومین بار اجرایی شود. همه چیز عادی عادی بود.
هفته آخر مهر ماه کرونا با موج هایش از شهرهای جنوب غربی، خوزستان و اصفهان قد علم کرد و در مدت یک هفته همه کشور را دربرگرفت.
6 آبان 99؛ دو هفته از شروع موج سوم در کشور گذشته بود و مسئولان دانشگاه علوم پزشکی مشهد، درباره شروع موج سوم کرونا در این کلان شهر هشدار دادند؛ هشدارهایی که نتوانست مانع از بروز موج سوم در مشهد شود و از آخرین هفته آبان، آمار بستری ها و موارد ابتلا در مشهد روند صعودی شایان توجهی به خود گرفت. آمار تعداد بستری و ابتلا در مشهد هر روز رکورد روز قبل خود را می شکست. البته این رکوردزنی محدود به مشهد نبود. در هفته های پایانی آبان و اوایل آذر، کرونا در ایران 30بار رکورد ابتلا و تعداد بستری میزبانان خود را شکست و عبارت «رکورد زنی کرونا» در ایران، کلیدواژه تکراری آن روزها شد. کرونا در موج سوم تعداد زیادی از بیماران را به کام مرگ کشاند. در مشهد و براساس اعلام دانشگاه علوم پزشکی، بعضی روزها آمار فوتی ها دو رقمی شد. در کشور نیز به عنوان نمونه فقط در 12 آبان، تعداد 440 بیمار کرونا فوت شدند. خیلی ها موج سوم را به بازگشایی مدارس ارتباط دادند. وزارت بهداشت البته همچنان مردم و سهل انگاری آنان را در ردیف اول مقصران اوج گیری کرونا می دانست، هرچند این بار به سردی هوا و هم زیستی سرماخوردگی های فصلی با کرونا نیز اشاره می کرد. 22آذر99 با کاهش تعداد بیماران در بیمارستان های مشهد، مسئولان خبر از خروج موج سوم از مشهد دادند.
بین موج سوم و چهارم؛ صف مرغ و جان آدمیزاد!
اما پیش بینی برای موج چهارم از همان ابتدا بر سهمگینی آن استوار بود. مسئولان دانشگاه علوم پزشکی مشهد همراه با دیگر مسئولان حوزه بهداشت بعد از سابقه نزدیک به یک ساله حضور کرونا در ایران و مشهد، سعی کردند قبل از اتفاق، هشدار دهند. آن ها هشدارهای خود را با توصیفاتی نظیر «موجی سهمگین» از روزهای نخست زمستان 99 شروع کردند. این پیش بینی بر اساس برآورد کلی وزارت بهداشت و درمان مبنی بر شروع فصل آنفلوآنزا و سرماخوردگی و ادغام این دو بیماری با کرونا
مطرح می شد.
مهدی قلیان، معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد بهمن ماه و پس از آنکه چند کلان شهر در شرایط پیک(اوج) و افزایش تعداد بیمار قرار گرفت، این هشدار را این طور بیان کرد: پس از اهواز، ساری و اصفهان، اکنون مشهد در نوبت خیز چهارم کووید ۱۹ است. او معتقد بود که موج های کرونا در مشهد دو تا سه هفته عقب تر از سایر کلان شهر های کشور است. البته پیش بینی های مسئولان برای کولاک کرونا در زمستان، با آنچه ثبت شد، فاصله داشت. مشهد زمستان کرونایی را آبی پشت سر گذاشت.
اوضاع آبی بهمن ماه مشهد با مشکل کشوری کمبود مرغ و روغن همراه شد. مردم برای خرید مرغ و روغن در صف ایستادند. صف های مرغ و جان آدمیزاد با فاصله های حذف شده...
کولاک در بهار
مقصران موج چهارم؛ مهمانی، صف مرغ و نژاد انگلیسی
تا سه روز مانده به پایان شروع سال جدید، مسئولان و مردم سر دو راهی رفتن به سفر یا در خانه ماندن بودند. در نهایت با مشخص شدن آخرین رنگ بندی ها، به مردم برای سفر به شهرهایی که قرمز و نارنجی نبودند، اجازه داده شد. جعفری، معاون زیارت استاندار خراسان رضوی، به ورود 5/1 میلیون مسافر به مشهد در اولین روز فروردین اذعان کرد.
از هفتمین روز فروردین، ساعت محدودیت آمدوشد شبانه یک ساعت افزایش یافت. مسئولان ستاد مقابله با کرونا هم به مهار کرونا اشاره کردند. 10 روز بعد، کرونا وحشی تر از قبل اوج گرفت. موج چهارم با عبور تعداد مبتلایان از 20هزار نفر و فوتی ها از 400 نفر شروع شد.
اکنون ماییم و موج دوباره کرونا و محدودیت ها و گلایه هایی از جنس رعایت نکردن پروتکل ها از سوی مردم، و دوباره نقطه سر خط.