حرم مطهر

حرم امام‌رضا(ع) یا حرم رضوی، محل دفن علی‌بن‌موسی‌الرضا(ع)، امام هشتم شیعیان است. این مکان نزد مسلمانان دارای تقدس است و در شهر مشهد، مرکز استان خراسان رضوی، واقع شده است. حرم رضوی مجموعه‌ای از رواق‌ها، صحن‌ها، آرامستان‌ها، مساجد، کتابخانه‌ها، موزه‌ها و... است و اینک وسعت آن به یک‌میلیون مترمربع می‌رسد و از بزرگ‌ترین اماکن مذهبی جهان محسوب می‌شود.

بازسازی اولیه این بنا در دوره تیموریان انجام شد و قدمت بازسازی وسیع و گسترده این مجموعه به زمان صفویان بازمی‌گردد.
علی‌بن‌موسی‌الرضا(ع) به‌گفته شیخ صدوق در روز جمعه ۲۱رمضان۲۰۳ به‌دست مأمون و با خوراندن سم به شهادت رسید.

پیش از شهادت این حضرت، هارون‌الرشید، پدر مأمون و از خلفای عباسی، در این مکان دفن شده بود. کاشی‌کاری معرق بالای ضریح نیز به این موضوع اشاره دارد و در ترجمه بیتی از دعبل خزایی آمده است: «در طوس دو قبر قرار دارد، قبر بهترین مردم و قبر بدترین آنان؛ این است از عبرت‌های روزگار، نه ناپاک از نزدیکی به فرد پاک سودی می‌برد و نه شخص پاک از نزدیکی به شخص ناپاک ضرری.» پس از شهادت حضرت‌رضا(ع) رفته‌رفته مردم به زیارت محل دفن ایشان آمدند و این مکان را «مشهد الرضا(ع)» به‌معنی محل شهادت رضا(ع) نامیدند.

محل دفن علی‌بن‌موسی‌الرضا(ع) قدیمی‌ترین بخش از حرم رضوی است و درست در زیر گنبد اصلی قرار دارد. این بخش از مجموعه را با نام روضه منوره، به‌معنای گلزار نورانی، می‌شناسند. کتیبه‌های تاریخی در گوشه‌وکنار حرم رضوی روایتگر تاریخ این مجموعه‌اند که ازجمله مهم‌ترین آن‌ها، ۳کتیبه موجود بر نخستین سنگ مدفن حضرت است. روی این سنگ علاوه بر نقش محراب، کلماتی شبیه خط کوفی دیده می‌شود که از لحاظ قدمت و اهمیت خط کوفی آن، بسیار ارزش دارد. نخستین ضریح حرم رضوی نیز در دوره صفویان بر روی محل دفن حضرت قرار گرفت.

این ضریح از جنس چوب، طلا و نقره ساخته شد و بر روی آن کتیبه‌ای موجود است که به دستور شاه‌طهماسب برای نصب ضریح اشاره می‌کند. درمجموع ۵ضریح تاکنون در این محل نصب شده است. سرداب، محل اصلی دفن علی‌بن‌موسی‌الرضا(ع) است و حدود ۳متر با ضریح اصلی اختلاف سطح دارد.

گنبد، مناره‌ها، مسجد گوهرشاد، صحن‌ها، رواق‌ها، نقاره‌خانه، ایوان‌ها، دارالشفا، مهمان‌سرا، کتابخانه‌ها، موزه و... از دیگر بناهای داخل این مجموعه محسوب می‌شوند. علاوه‌براین، مقبره شیخ حرعاملی، حسن‌علی اصفهانی، معروف به حسن‌علی نخودکی؛ ابونصر عبدالله‌بن‌علی سراج طوسی، معروف به پیر پالان‌دوز؛ شیخ طبرسی و شیخ بهایی، از عارفان و اندیشمندان تاریخ اسلام؛ نیز در حرم رضوی واقع شده است.

در خردادماه۱۳۷۳ و بر اثر حمله تروریستی در حرم علی‌بن‌موسی‌الرضا(ع) در روز عاشورا، ۲۶زائر کشته و ۳۰۰تن دیگر زخمی شدند. در این بمب‌گذاری بخشی از کاشی‌کاری‌ها و آینه‌کاری‌های قدیمی بنا آسیب دید. پس از این حادثه، خدام در ورودی حرم زائران را بازرسی می‌کنند. پیش از این و در سال‌های ۹۷۷، ۱۰۸۴ و ۱۳۳۰قمری بر اثر حمله دشمنان و زلزله، آسیب‌هایی به این مکان تاریخی و مقدس وارد شد.