از شناخته‌شده‌ترین آثار تاریخی مشهد مجموعه هارونیه است. این مجموعه که بیشتر به‌عنوان بقعه هارونیه از آن یاد می‌شود و شامل ۶بخش مجزاست، در حدود یک کیلومتری باغ آرامگاه فردوسی در توس قرار دارد.

بخش اصلی این مجموعه که همان بقعه هارونیه است، ۱۵دی۱۳۱۰ به‌شماره۱۷۳ در فهرست آثار تاریخی ایران ثبت شده است و بخش دیگری از آن که سنگ یادبود امام محمد غزالی است هم سال۱۳۸۲ با عنوان آرامگاه منسوب به امام محمد غزالی به‌شماره۸۹۴۴ به فهرست آثار ملی ایران اضافه شد.

اما این مجموعه بخش‌های دیگری چون مقبره دکتر حسین خدیوجم، معروف‌ترین غزالی‌شناس معاصر، نمایشگاه سنگ قبور مناطق مختلف خراسان در اطراف بنای بقعه، فروشگاه صنایع‌دستی و البته مسجد تاریخی و درحال اکتشاف دوران سلجوقی دارد که در بخش شمالی مجموعه و درست روبه‌روی بقعه هارونیه است. درباره کاربری و تاریخ ساخت بقعه هارونیه داستان‌های بسیاری نقل شده و آن را به یکی از افسانه‌ای‌ترین بناهای تاریخی خراسان بزرگ تبدیل کرده است.

یکی از این افسانه‌ها، بقعه را زندان هارون‌الرشید عباسی و محل شهادت تعدادی از سادات معرفی و افسانه دیگر آن را محل زندانی‌شدن امام‌موسی‌کاظم(ع) معرفی می‌کند. برپایه این ۲افسانه است که برخی مردم قدیم مشهد این بنا را زندان هارون می‌نامند. اما تعدادی دیگر از مردم و محققان این بنا را خانقاه و مدرسه و محل دفن امام محمد غزالی می‌دانسنتد که با کشف مدفن غزالی در بخش دیگر توس، این افسانه رد شد.

برخی دیگر از داستان‌های مرتبط با این بنا، هارونیه را بنایی پیش از اسلامی و یک قصر یا آتشکده کهن معرفی می‌کند که البته هنوز دلیل مستحکمی برای صحت آن پیدا نشده است. سرانجام برخی دیگر از افسانه‌ها این محل را با عنوان نقاره‌خانه و همچنین مأمونیه معرفی کرده‌اند، اما به‌طورکلی هیچ‌یک از این افسانه‌‌ها نتوانسته است کلاف سردرگم واقعیت این بنا را باز کند. از این موارد که بگذریم، هارونيه بنایی تمام‌آجري است و هيچ‌گونه تزيين كاشي در آن استفاده نشده است.

اين بنا به‌‌صورت چهارضلعي است كه ابعاد آن در اضلاع مختلف به‌علت وجود قناسي نابرابر است. ابعاد آن به‌ترتيب ضلع شمالي ۱۹/۵متر، ضلع جنوبي ۲۰متر، ضلع شرقي ۲۸متر و ضلع غربي ‏۲۹متر است. ارتفاع گنبد از كف بنا ۲۶متر، ارتفاع ايوان ۲۱متر، ارتفاع گنبد كوچك قسمت ‏شمالي ۱۱متر، طول و عرض گنبدخانه ۱۲در۱۲متر و ارتفاع كمرپوش بنا از كف ‏۹متر است.

این بنا يك ورودي در سمت جنوب با سردر بسيار بلند بدون تزيينات كاشي و به‌طور كامل آجري و نيز گنبدخانه‏اي دارد كه در سطح وسيعي پوشيده است. ۴پلكان مارپيچ در گوشه‌‏ها و ۳اطاق فرعي در ضلع شمالي قرار دارد و درون گنبد ساده است. مقرنس‌‌كاري‌هايي مربوط به دوره تيموري در رواق وسطي پشت ضلع شمالي گنبدخانه ديده مي‌‏شود. بقعه هارونيه به‌دلیل اندازه و حجم جمع‌و‌جورش بنايي بسيار جالب است و آرامگاه سلطان سنجر در مرو و تاحدی هم مقبره بابالقمان در سرخس را به‌ياد مي‌‏آورد.