بی‌شک معروف‌ترین خانه تاریخی کنونی مشهد، خانه موسوم به «داروغه» است که در فرعی داروغه، راسته کوچه کهن حوض مسگران شهر واقع شده و بهترین دسترسی آن برای زائران از کوچه نواب صفوی۶ است.

این اثر در اواخر دوره قاجار به‌دستور یوسف‌خان هراتی، آخرین داروغه و البته نخستین رئیس نظمیه مشهد، در مساحت حدود ۱۱۰۰مترمربع احداث شد. وی ابتدا از آن به‌عنوان محل برگزاری پذیرایی‌های رسمی خود استفاده می‌‌کرد اما پس‌ از وی تا حدود ۳دهه پیش، ورثه‌ یوسف‌خان هراتی در آن ساکن بودند. آنان این خانه را سال۱۳۶۶ به هیئتی مذهبی از شهرستان میبد فروختند که این هیئت هم از آن به‌عنوان زائرسرا و محل اقامت هیئت‌های مذهبی استفاده می‌‌کرد.

ثبت این بنا در ۷مهر۱۳۸۱ با شماره۶۳۵۷ در فهرست آثار ملی ایران موانعی را برای فعالیت آزاد مالکان خانه ایجاد کرد و آنان سرانجام بنا را سال۱۳۹۱ به شهرداری و شرکت عمران و مسکن‌سازان ثامن فروختند. پس از آن خانه داروغه با نظارت میراث فرهنگی به‌نحوی بازسازی شد که ۱۱شهریور۱۳۹۵، این بنا در فهرست ۱۳برنده جایزه میراث فرهنگی یونسکو در منطقه آسیا و اقیانوسیه قرار گرفت.

خانه داروغه به‌لحاظ فرم به‌شیوه مرسوم خانه‌‌های تاریخی ایران، یعنی ۳طرف ساخت، شامل ۲ضلع نشیمن و یک ضلع غلام‌رو بنا شده است که فقط یک ضلع آن بر دیوار همسایه تکیه دارد. البته معماری آن ترکیبی از سبک روسی و ایرانی است. در بخش زمستان‌نشین، مطبخ همراه با همه وسایل گرماساز در زیرزمین خانه ساخته شده است تا دمای خانه حفظ شود. همچنین در این بخش پنجره‌های دوجداره و بخاری دیواری وجود دارد.

در بخش تابستان‌نشین نیز اتاق‌‌های بادگیر و حوض آب سنتی قرار دارد تا خنکای آب و باد بهتر در اختیار اهل منزل باشد. مهندسی منحصربه‌‌فرد این ۲قسمت و سبک معماری خاص آن نشان می‌دهد که چگونه می‌توان با انرژی‌های طبیعی چون آب، باد و آفتاب نیازهای اساسی خانه‌‌ای به بزرگی خانه‌ داروغه را بدون هزینه‌ای گزاف تأمین کرد.

خانه داروغه همچنین میزبان برخی از نخستین‌های مشهد چون نخستین شومینه‌ و نخستین حمام خصوصی است. ناگفته نماند که برخی عناصر معماری روسی چون تراسی با پله‌‌های دوطرفه و تزیینات آن، تزیینات چوبی زیر سقف‌‌ها و تندیس‌های قالبی گچی شبیه سر انسان، شیر و فرشته‌های بالدار نیز در این بنا دیده می‌شود. نمای بیرونی و داخلی این خانه آجرچین است. همچنین حیاط زیبای آن ۴باغچه در اطراف و حوضی بزرگ در وسط دارد.
امکانات متعددی در خانه تاریخی داروغه برای بازدیدکنندگان فراهم شده است که از آن جمله می‌توان به عکاسخانه و قهوه‌خانه سنتی اشاره کرد.

همچنین از مدتی پیش بخشی از این خانه به موزه حکام خراسان اختصاص پیدا کرده است که در آن والیان و استانداران خراسان از عصر مشروطه به این سو معرفی می‌شوند. در همین حال، شهرداری مشهد برای رفاه حال بیشتر بازدیدکنندگان از این خانه، کوچه داروغه را با ایجاد موزه مشاغل قدیم مشهد به گذری تاریخی تبدیل کرده است تا بازدیدکنندگان این خانه زیبا، هنگام ورود به آن در حال‌وهوای کامل مشهد دوران قاجار قرار گیرند.