خاطـــره‌ای فراتر از یک قرن
محمد شبگیرپور
کارشناس اداری باغ وکیل‌آباد
نیم قرن گذشت؛ نیم قرن از هدیه‌ای بزرگ توسط مردی سخاوتمند.
۵۰ سال پیش بود که حاج حسین آقای ملک از بزرگ‌ترین واقفان تاریخ ایران، محبوب‌ترین و شاید چشمگیرترین ملکش «باغ بزرگ وکیل‌آباد مشهد» را وقف کرد.
هم او بود که در دهه‌های گذشته بیشتر املاک و دارایی‌هایش را به پیشگاه آستان مقدس امام رضا (ع) و با درنظر گرفتن مصارف فرهنگی و بهداشتی برای عایدات آن‌ها وقف کرده بود. موقوفاتی شامل کتابخانه غنی ملک در تهران و اراضی وسیعی در تربت‌جام، فریمان و چناران با وسعتی بیش از ۶۰ هزار هکتار. همچنین هدیه زمین به فرهنگیان و کارمندان پست، دارایی و مخابرات مشهد، واگذاری باغ ملی، اعطای زمین برای ساخت زندان وکیل‌آباد و چندین و چند مورد دیگر که ذکر آن‌ها در این مقال نمی‌گنجد. درکنار این‌ها و در آذرماه سال ۱۳۴۸ شمسی طبق نیتی که سالیان سال به‌منظور واگذاری باغ وکیل‌آباد برای امور عام‌المنفعه در باور آقای ملک نقش بسته بود، وقف‌نامه آن تنظیم و ثبت شد. وقفی عام مشتمل بر درختان، جوی‌ها، قنات، استخر‌ها و ساختمان‌های واقع در این مکان با تولیت شهردار مشهد. البته این تاریخ نقطه آغاز حضور و بهره‌مندی مردم از این تفرجگاه خاطره‌انگیز نبود. برای به دست‌آوردن اطلاعات بیشتری در این زمینه ذکر پیشینه مختصری از وکیل‌آباد و باغ معروف آن خالی از لطف نیست.
مرحوم ملک حدود سال ۱۲۸۴ شمسی از طرف پدرش، حاج محمدکاظم ملک‌التجار، برای سرپرستی املاکشان در خراسان در مشهد سکنی گزید. املاکی که ابتدا توسط پدرش و برای تسویه بدهی یکی از تجار بنام، به دستور ناصرالدین شاه، خریداری و به‌مرور برآن اضافه شد. حاج حسین آقا نیز طی مدت زمان حضورش در مشهد (که سرشار از اتفاقات شنیدنی است) بر این مایملک افزود. از جمله اراضی تحت عنوان وکیل‌آباد که در همان چندسال اول حضور وی در مشهد و از افراد مختلف خریداری شد. وی در انتهای این اراضی و در پایین دست بند گلستان اقدام به آبادی باغی کرد که عاشقانه دوستش می‌داشت و در آبادانی و سرسبزی آن کوششی فراوان کرد. براساس شنیده‌ها از همان سال‌های آغازین پاگرفتن این باغ (حدود اوایل قرن اخیر) در‌های نداشته آن همواره به روی مردم باز بوده است. شاهد این مدعا نامه‌ای است از والی خراسان در سال ۱۳۱۵ شمسی که در آن وکیل‌آباد را تفریحگاهی عمومی اطلاق می‌کند.
همچنین در سال‌های میانی دهه ۳۰ و طبق تمایلات فرهنگی مرحوم ملک بخش وسیعی از انتهای باغ برای برگزاری اردو‌های تفریحی و آموزشی دانش‌آموزان خراسان به اداره فرهنگ شهر اختصاص می‌یابد. اردو‌هایی که با گذشت بیش از ۶ دهه، البته باحال و هوایی دیگر، هنوز در این مکان پابرجاست. در سال‌های پس از آن نیز در کتاب‌های راهنمای شهر مشهد و در مطبوعات همواره از جمعیت پرشمار مردم در تعطیلات آخر هفته ایام گرم سال در باغ وکیل‌آباد یاد شده است. حضوری که چندین سال قبل از وقف نیز سبب شده بود شهرداری مشهد برای انجام خدمات بهداشتی و نظافتی به این مکان نیرو اعزام کند. با این اوصاف و با اطلاع شهرداری مشهد از تمایل حاج حسین آقای ملک برای واگذاری باغ وکیل‌آباد که آن زمان موسوم به «طراز وکیل آباد» بود، و موافقت انجمن شهر، این مکان برای عموم مردم به یادگارگذاشته شد. با شرح مختصری که رفت، این تفرجگاه سالیان متمادی است با درختان کهنسال و فضای سبز کم‌نظیرش با رودخانه فصلی و آب جاری از قنات و با پرندگان گوناگونش خاطره‌ساز اهالی شهر و زائران بارگاه منور رضوی است.
۵۰ سال پیش بود که حاج حسین آقای ملک از بزرگ‌ترین واقفان تاریخ ایران، محبوب‌ترین و شاید چشمگیرترین ملکش «باغ بزرگ وکیل‌آباد مشهد» را وقف کرد.
هم او بود که در دهه‌های گذشته بیشتر املاک و دارایی‌هایش را به پیشگاه آستان مقدس امام رضا (ع) و با درنظر گرفتن مصارف فرهنگی و بهداشتی برای عایدات آن‌ها وقف کرده بود. موقوفاتی شامل کتابخانه غنی ملک در تهران و اراضی وسیعی در تربت‌جام، فریمان و چناران با وسعتی بیش از ۶۰ هزار هکتار. همچنین هدیه زمین به فرهنگیان و کارمندان پست، دارایی و مخابرات مشهد، واگذاری باغ ملی، اعطای زمین برای ساخت زندان وکیل‌آباد و چندین و چند مورد دیگر که ذکر آن‌ها در این مقال نمی‌گنجد. درکنار این‌ها و در آذرماه سال ۱۳۴۸ شمسی طبق نیتی که سالیان سال به‌منظور واگذاری باغ وکیل‌آباد برای امور عام‌المنفعه در باور آقای ملک نقش بسته بود، وقف‌نامه آن تنظیم و ثبت شد. وقفی عام مشتمل بر درختان، جوی‌ها، قنات، استخر‌ها و ساختمان‌های واقع در این مکان با تولیت شهردار مشهد. البته این تاریخ نقطه آغاز حضور و بهره‌مندی مردم از این تفرجگاه خاطره‌انگیز نبود. برای به دست‌آوردن اطلاعات بیشتری در این زمینه ذکر پیشینه مختصری از وکیل‌آباد و باغ معروف آن خالی از لطف نیست.
مرحوم ملک حدود سال ۱۲۸۴ شمسی از طرف پدرش، حاج محمدکاظم ملک‌التجار، برای سرپرستی املاکشان در خراسان در مشهد سکنی گزید. املاکی که ابتدا توسط پدرش و برای تسویه بدهی یکی از تجار بنام، به دستور ناصرالدین شاه، خریداری و به‌مرور برآن اضافه شد. حاج حسین آقا نیز طی مدت زمان حضورش در مشهد (که سرشار از اتفاقات شنیدنی است) بر این مایملک افزود. از جمله اراضی تحت عنوان وکیل‌آباد که در همان چندسال اول حضور وی در مشهد و از افراد مختلف خریداری شد. وی در انتهای این اراضی و در پایین دست بند گلستان اقدام به آبادی باغی کرد که عاشقانه دوستش می‌داشت و در آبادانی و سرسبزی آن کوششی فراوان کرد. براساس شنیده‌ها از همان سال‌های آغازین پاگرفتن این باغ (حدود اوایل قرن اخیر) در‌های نداشته آن همواره به روی مردم باز بوده است. شاهد این مدعا نامه‌ای است از والی خراسان در سال ۱۳۱۵ شمسی که در آن وکیل‌آباد را تفریحگاهی عمومی اطلاق می‌کند.
همچنین در سال‌های میانی دهه ۳۰ و طبق تمایلات فرهنگی مرحوم ملک بخش وسیعی از انتهای باغ برای برگزاری اردو‌های تفریحی و آموزشی دانش‌آموزان خراسان به اداره فرهنگ شهر اختصاص می‌یابد. اردو‌هایی که با گذشت بیش از ۶ دهه، البته باحال و هوایی دیگر، هنوز در این مکان پابرجاست. در سال‌های پس از آن نیز در کتاب‌های راهنمای شهر مشهد و در مطبوعات همواره از جمعیت پرشمار مردم در تعطیلات آخر هفته ایام گرم سال در باغ وکیل‌آباد یاد شده است. حضوری که چندین سال قبل از وقف نیز سبب شده بود شهرداری مشهد برای انجام خدمات بهداشتی و نظافتی به این مکان نیرو اعزام کند. با این اوصاف و با اطلاع شهرداری مشهد از تمایل حاج حسین آقای ملک برای واگذاری باغ وکیل‌آباد که آن زمان موسوم به «طراز وکیل آباد» بود، و موافقت انجمن شهر، این مکان برای عموم مردم به یادگارگذاشته شد. با شرح مختصری که رفت، این تفرجگاه سالیان متمادی است با درختان کهنسال و فضای سبز کم‌نظیرش با رودخانه فصلی و آب جاری از قنات و با پرندگان گوناگونش خاطره‌ساز اهالی شهر و زائران بارگاه منور رضوی است.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
