بازار روغن چرب می‌شود؟

ملیحه فلاح | شهرآرانیوز؛ لطفا فقط به اندازه نیازتان روغن بخرید و نگران نباشید. هر وقت که زمینه یک محصول در بازار کم می‌شود، نحوه عملکرد مسئولان برای تنظیم بازار و تامین کالا‌های اساسی را که کنار بگذاریم، در کنارکمبود خود محصول، دو دسته از افراد تنش را در بازار تشدید می‌کنند؛ اول، اندک کسبه‌ای که چه در سطح کلی فروشی و چه در سطح خرده فروشی دست به احتکار می‌زنند یا با سودجویی در زمان کمبود عرضه، قیمت‌ها را افزایش می‌دهند یا درکنار فروش کالای کمیاب شده، مشتری را مجبور به خرید کالا‌های کم فروش و مانده در مغازه می‌کنند و به هر شکلی خود را به گروه «مطففین» می‌رسانند. دسته دیگر، اندک مشتری‌هایی هستند که خودخواهانه بیش از نیاز خود کالا می‌خرند و در خانه احتکار می‌کنند.

زخم قدیمی کمبود روغن در بازار، یک ماهی می‌شود که دوباره سر باز کرده و این روز‌ها پا به سطح خرده فروشی‌ها گذاشته است. علت ایجاد این مشکل قدیمی، همان دلایل قدیمی است. نیمه دوم سال ۱۳۹۹ بود که هم زمان با تشکیل صف‌های طولانی برای خرید روغن، شهرآرا در گزارش‌های بی شماری این موضوع را بررسی کرد. یکی از دلایل مهم ایجاد تنش در بازار روغن خوراکی، این است که روغن خام استحصال شده از دانه‌های روغنی داخلی، فقط حدود ۱۵درصد از نیاز کشور را تامین می‌کند؛ یعنی بیش از ۸۵درصد صنعت روغن خوراکی، وابسته به واردات روغن خام یا دانه‌های روغنی است، بنابراین ایجاد مشکل در تخصیص ارز به سرعت گریبان این صنعت را می‌گیرد و درنهایت با کاهش تولید روغن مواجه می‌شویم.

حالا اگر از خان تامین ارز و واردات روغن خام بگذریم، مشکل اساسی بعدی، نحوه توزیع این روغن در کارخانه‌های کشور است. همان موقع هم نوشته بودیم که با وجود چهار کارخانه تولید روغن خوراکی در خراسان رضوی، بخش بزرگی از سهمیه روغن خام ما به کارخانه‌های خارج از استان داده می‌شود تا برای ما روغن خوراکی تولید کنند، در حالی که به گفته فعالان این حوزه و به اذعان مسئولان، ظرفیت اسمی کارخانه‌های استان به اندازه‌ای است که می‌توانند حتی بیش از نیاز داخلی ما روغن تولید کنند.
کنترل تولید کارخانه‌های خارج از استان و نحوه توزیع روغن‌های خوراکی مصرف خانوار ازعهده مسئولان استانی خارج است؛ چون آن‌ها فقط می‌توانند بر تولید و توزیع کارخانه‌های داخل استان نظارت کنند و همین موضوع، مشکلاتی را در زمینه انتقال سالم این روغن به داخل استان ایجاد می‌کند.

اما دلیل اصلی که مسئولان برای کمبود کنونی روغن در بازار مطرح می‌کنند، مربوط به تعطیلی کارخانه‌های کشور در نوروز و همچنین نرسیدن سهمیه روغن ماه‌های اسفند و فروردین به کارخانه هاست. این موضوع یکی از محور‌های گفت وگوی مسئولان در جلسه تنظیم بازار این هفته بود که ما نیز درباره آن نوشتیم. محمدرضا اورانی، رئیس سازمان جهادکشاورزی خراسان رضوی، به طور خلاصه در این جلسه از عقب ماندگی ۴۵ روزه تامین روغن خام برای کارخانه‌های تولید روغن خوراکی گفت. حسین جوانبخت، رئیس پلیس امنیت اقتصادی فرماندهی انتظامی خراسان رضوی، نیز به توقیف دو محموله روغن تولیدشده در استان که به مقصد سیستان وبلوچستان در حرکت بودند، اشاره کرد و همچنین یعقوبعلی نظری، استاندار خراسان رضوی، دستور کنترل مبادی خروجی برای جلوگیری از نشت روغن از استان را صادر کرد.

روغن هست، اما گران

برای بررسی وضعیت بازار روغن سری به چهارراه میدان بار می‌زنیم. زمینه روغن در بازار کم است، اما هنوز وضعیت به حالت سال‌های گذشته درنیامده است و آن طور که مسئولان از پیگیری‌های متعدد خود تا لحظه تهیه این گزارش برای جذب سهمیه روغن خام استان خبر داده اند، وضعیت رو به بهبود خواهد رفت، با این حال فعلا روغن زیاد نیست و آن‌هایی هم که انواع روغن را دارند، قیمت‌هایی که می‌گویند، با قیمت روی کالا نمی‌خواند.

وارد یکی از مغازه‌های این خیابان می‌شویم. فروشنده روغن پنج کیلویی ندارد، فقط روغن نیمه جامد ۲ کیلوو ۷۰۰ گرمی از یک برند آشنا با قیمت مصوب ۵۰ هزار تومان دارد که آن را ۶۶ هزار تومان می‌فروشد. روغن مایع یک لیتری با قیمت ۱۴ هزار تومان را هم به قول خودش منصفانه ۱۸ هزار تومان می‌دهد. از او درباره وضعیت بازار و علت این گرانی‌ها می‌پرسیم که می‌گوید: گران فروشی نمی‌کنیم، گران می‌خریم و با سود مجاز به دست مشتری می‌دهیم. الان زمینه روغن در بازار کم شده است.

کلی فروش‌های بازار مصلی یا جنس ندارند یا دارند و نمی‌دهند. اگر هم بفروشند، یا باید در کنار آن کالای دیگر بخریم یا روی قیمت می‌کشند. همان طور که در این خیابان پرسه می‌زنیم، ویترین روغن یک مغازه چشممان را خیره می‌کند. با فروشنده هم کلام می‌شویم و از او درباره اینکه چطور جنس مغازه اش را جور کرده است، سوال می‌کنیم. می‌گوید که این بار را از قبل داشته است. با پرسیدن قیمت ها، سوالات ذهنی مان بیشتر می‌شود؛ اگر این‌ها خرید قبل است، چرا باید روغنی را که روی آن قیمت ۵۵ هزار تومان درج شده است، ۷۵ هزار تومان بفروشد؟

سری به چند مغازه دیگر می‌زنیم. معمولا یا جنسشان جور نیست یا روغن ندارند. آن‌هایی هم که دارند، به قیمت روی کالا نمی‌دهند. بعد از این خیابان به چند مغازه در میدان شهدا هم سر می‌زنیم. فروشنده یکی از مغازه‌ها با پرس وجوی ما که مواجه می‌شود، به تصور اینکه بازرس هستیم، می‌گوید: فعلا روغن در بازار هست. اصلا مثل سال گذشته نیست. ما هم به قیمت روی جلد می‌دهیم.

خیالش که از مامور نبودمان راحت می‌شود، ورق برمی گردد. همان کالایی را که تا چند دقیقه قبل قرار بود به قیمت روی جنس به ما بفروشد، با یک شرط همراه می‌شود؛ خرید حداقل ۳۰۰ هزار تومان جنس دیگر برای دریافت دو بطری روغن به قیمت مصوب. در بین راه سری به چند فروشگاه زنجیره‌ای هم می‌زنیم. یکی روغن ندارد و دیگری هم به هر نفر، چهار بطری روغن یک لیتری آفتابگردان بیشتر نمی‌فروشد. برای بررسی بیشتر وضعیت بازار سری نیز به فاز اول بازار مصلی می‌زنیم و به سراغ یکی از بنکداران عمده روغن می‌رویم. نکویی مثل همیشه به سوال هایمان جواب می‌دهد و می‌گوید: یک ماهی می‌شود که زمینه روغن درحال کم شدن است.

دوباره صبح‌ها جلوی مغازه صف بسته می‌شود و ما هم روغن را به قیمت مصوب به دست خریداران می‌دهیم، اما بسته به سابقه خرید مشتری برای جلوگیری از احتکار به هرکس تعداد مشخصی تحویل می‌دهیم. او ادامه می‌دهد: فعلا کارخانه‌هایی که حتی با آن‌ها قرارداد داشته ایم، به تعهدات خود عمل نمی‌کنند؛ چون روغن خام برای تولید و فروش ندارند، اما هنوز این مشکل (ایجاد صف) مثل سال‌های گذشته آن چنان به بازار خرده فروشی نرسیده است و فکر می‌کنم درصورت پیگیری مسئولان و تامین روغن خام موردنیاز کارخانه ها، به زودی برطرف شود.

روغن‌های اسفند بارگیری شدند؟

هرچند مسئولان استان هنوز این موضوع را تایید یا رد نکرده اند، مدیرعامل یک شرکت تعاونی فرآورده‌های غذایی استان کمی خیالمان را راحت می‌کند. علی رضایی می‌گوید: روغن خام سهمیه اسفند دو روز قبل بارگیری شده و درحال حمل است. سهم کارخانه ما از این بار ۶۵۰ تن است که هر زمان به دستمان برسد، به سرعت آن را به روغن خوراکی تبدیل می‌کنیم. او ادامه می‌دهد: کارخانه‌های خراسان رضوی در صورت دریافت روغن خام، توانایی تامین صددرصد نیاز استان را دارند.

او با تاکید بر اینکه فعلا هیچ افزایش قیمتی برای روغن نداشته ایم، می‌افزاید: هزینه‌های تولید برای ما حدود ۱۵ درصد افزایش داشته است، اما فعلا هیچ افزایش قیمتی در نرخ مصوب روغن نداریم و با همان قیمت قبل، تولید و توزیع می‌کنیم.
ناصر شعربافیان، سرپرست مدیریت نظارت و بازرسی محصولات کشاورزی سازمان جهادکشاورزی خراسان رضوی، نیز با اشاره به سفر دو روز گذشته محمدرضا اورانی، رئیس سازمان جهادکشاورزی خراسان رضوی، به تهران، به شهرآرا می‌گوید: برای جذب روغن خام سهمیه واحد‌های تولیدی، به صورت جدی پیگیری می‌کنیم.