دردشناسی و درمان‌دهی

تفاوت فردوسی با شاعران دیگر در چند موضوع است: متفکربودن، هدف‌دار بودن و جهان‌بینی خاص. نشانه اندیشه‌وری فردوسی در انسجام داستان‌های گذشته ایران است که به‌صورت شبه‌تاریخ در شاهنامه روایت شده است و فردوسی در روایت منسجم و سازمان‌یافته این داستان‌ها کاملاً موفق است. فردوسی هدفی دارد و آن هدف ایران‌دوستی است؛ با این امتیاز که تعصب‌های نژادپرستانه در شاهنامه نیست، بلکه فردوسی یک مسلمان معتقد ایرانی است. درباره جهان‌بینی فردوسی نیز می‌توان گفت که جلوه جهان آرمانی فردوسی در شاهنامه بازتاب یافته است؛ جهانی که اصول جوانمردی در آن اجرا شود و این اصول در نمود‌هایی همچون پیـمان‌داری، خردورزی، آزادگی، آزادی، دادگری، راستی، پیمان‌داری و امثال این‌ها پایدار باشد.

امروز باید شاهنامه را به میان عموم مردم ببریم و از هر وسیله‌ای برای ترویج فرهنگ شاهنامه در میان مردم استفاده کنیم. البته شاهنامه‌خوانی به‌تن‌هایی کافی نیست، بلکه توضیح و تفسیر و تأویل شاهنامه برای عموم مردم لازم است. مخاطبان امروز شاهنامه باید بدانند که شاهنامه تنها اسطوره یا حماسه نیست، بلکه یک فرهنگ همه‌جانبه در قالب داستان‌های اساطیری و حماسی و تاریخی در آن روایت
شده است.

مخاطب امروز باید بتواند رویداد‌های شاهنامه را با جامعه امروز و دیگر جوامع تاریخی تطبیق دهد و در این تطبیق جامعه‌شناسانه، بتواند درک درستی از وضعیت اجتماعی امروز و دیروز خود داشته باشد.
شاهنامه فردوسی ارزش دانستن دارد، نه فقط خواندن. آثار ماندگار زاده اندیشه مردان آگاهی است که از فرهنگ وسیعی برخوردار هستند و قدرت بازشناسی رویداد‌ها و حل مشکلات مختلف را دارند؛ به‌علاوه فضایل اخلاقی و انسانی که باید در وجودشان باشد. شاهنامه زاده استعداد کسی است که این فضایل در وجودش هست.

علاوه بر این‌ها، فردوسی یک منتقد آگاه است. او هم دردشناسی و هم درمان‌دهی کرده است؛ یعنی هم درد جامعه را به‌خوبی شناسانده و هم درمان را نشان داده است. او به‌خوبی دریافته است که مردم ایران دچار خودکم‌بینی و خـودبیـگانگی هستنـد. او راه درمان را نیز نشان می‌دهد و خطاب به «انسان» می‌گوید که «هدف آفرینش تو هستی، بنابراین خود را کوچک تصور نکن و خویشتن‌شناس باش!» او به ما نشان می‌دهد که باید به گذشته خود نگاه کنیم و ببینیم که چه شخصیتی داریم.

فردوسی در شاهنامه انسانی آرمانی را به‌عنوان الگو معرفی می‌کند و در نهایت به‌دنبال آن است که ما آدم‌های درستی باشیم.

این‌هاست که اهمیت فردوسی و ماندگاری شاهنامه را در همه دوره‌های تاریخی تضمین کرده و به‌همین دلایل است که فردوسی فراتر از دیگر شاعران و شاهنامه مهم‌تر از دیگر آثار است.