این روزها بیشتر از همیشه شاهد آلودگی هوای مشهد هستیم و هشدار به حدی رسیده است که چند روزی شاهد تعطیلی مدارس بودیم. فضای سبز همانند ریههایی برای شهر عمل میکند و هرجا که فضای سبز وجود داشته باشد، نفسکشیدن نیز برای شهروندان آسان خواهد بود و در مقابل هرجا که فضای سبز کمتری وجود داشته باشد، نفس شهر هم به شماره میافتد؛ درست مانند این روزهای شهر مشهد.
در سالهای گذشته فضای سبز در مشهد توسعه خیلی خوبی پیدا کرده است، اما به موازات آن، برخی از باغهای شهر تخریب شدهاند. باغهای فراوانی که در محدوده شهرداری منطقه یک شهری مشهد واقع شده بود، اکنون جای خود را به ساختمانها و مراکز تجاری داده است. باغهایی که چه بسا نمونههای فراوانی از آن در ابتدای چهارراه خیام واقع شده بود و حال به علتهای مختلف که جای بحث فراوان دارد، نابود شده است و نیازمند بررسیهای بسیار است که چرا و به چه علت باغهایی که زمانی بهعنوان مهمترین فضاهای تصفیه هوا در محدوده منطقه یک شهر مشهد واقع شده بود، هماکنون به آسمانخراشها و مجتمعهای تجاری و اداری و همچنین کاربریهایی غیر از آن چیزی که باید باشد، تبدیل شده است.
شهرداری منطقه یک بهعنوان یک مجموعه در محدودهای قرار گرفته است که به هیچ عنوان زمین و کاربریهای فضای سبز در آن وجود ندارد و بهعبارتی منطقهای است که قابلیت توسعه در آن وجود ندارد. با توجه به این شرایط و قیمتهای بسیار بالای زمینها در محدوده شهرداری منطقه یک، آیا ضرورت داشت که این باغها از بین برود؟ آیا نمیشد این باغها را با ارائه راهکارهایی حفظ کرد؟
با این حال شاهد از بین رفتن چنین فضاهایی هستیم؛ همانطور که باغی در چهارراه خیام تبدیل به یک پروژه تجاری بسیار بزرگ در مجاورت هتل همای شماره ۲ شده است و دقیقا در جهت قرینه هتل نیز همین اتفاق تکرار شده و یک مجموعه دیگر از ششهای طبیعی شهر به یک آسمانخراش تبدیل شده است.
شاید بعدها نیز در ضلع غربی هتل شاهد اتفاقی از این دست باشیم. این موارد نشاندهنده نابودی فضای سبز در شهرداری منطقه یک است و هر انسانی برای از بین رفتن فضای سبز شهر خود افسوس خواهد خورد. اکنون ما با چالشی به نام تخریب فضای سبز روبهرو هستیم. خانههای ویلایی که تخریب شده و به آپارتمانهای مرتفع تبدیل میشوند و باغهای مختلفی که یکی پس از دیگری در شهر تخریب شده و مجتمعهای تجاری جای آنها را میگیرند.
تفاوتی نمیکند؛ چه این باغها قانونی یا غیرقانونی از بین رفته باشند، فضای سبز موجود شهری را از دست دادهایم و اگر به دهههای قبل نگاه کنیم، دیگر آن نشاط و شادابی را نخواهیم دید. البته از حق نباید گذشت؛ در این سالها شهرداری هم اقدامات خوبی برای فضای سبز انجام داده و بوستانهای مختلفی را احداث کرده است، اما این موارد توجیهکننده از بینبردن فضاهای سبز شهری نیستند. فضای سبزی که بتواند هوا را تصفیه کند، درخت است؛ فضاهای دیگر مانند گلبوتهها فقط موجب زیبایی میشوند و نمیتوانند در کاهش آلودگی هوا نقش اساسی داشته باشند. در واقع مشکل اصلی، قطع درختان شهری است که باید بیش از پیش به این موضوع توجه کرد و در شهرسازی آنها را نادیده نگرفت.