ثروت، عامل گره‌گشایی از محرومان باشد

میلاد عالم آل‌محمد، آقا علی‌بن‌موسی‌الرضا (ع)، را به شما گرامیان تبریک عرض می‌کنم و به پرتویی از آفات ثروت‌اندوزی و انباشت ثروت تکاثری که در سخنان ارزشمند و سیره حضرت‌رضا (ع) آمده است، اشاره می‌کنم.

مال و ثروت دوبعدی است؛ از جهتی می‌توان آن را ناپسند دانست و از جهت دیگر می‌توان آن را خوب و پسندیده شمرد. ثروت اگر وسیله باشد برای استفاده هم‌نوعان، پرکردن خلأ‌های اقتصادی، مرهم‌نهادن بر زخم‌های جان‌کاه محرومان و وسیله‌ای برای ترقی و تعالی معنوی و دستیابی به مقام عالی قرب و معنویت و انسانیت بسیار مطلوب و ممدوح است.

اگر مال و ثروت هدف و مقصد بوده باشد و به‌وسیله آن گره‌های کور اقتصادی نیازمندان گشوده نشود و در راه خشنودی پروردگار هزینه نشود، بی‌گمان وسیله تنزل و افول خواهد بود و منشأ فخرفروشی، تکبر، غرور، خودبرتربینی و تصور تافته جدا بافته بودن و... می‌شود. خلاصه آنکه مال و ثروت خوب است، به‌شرط آنکه وسیله باشد نه هدف، انسان را اسیر خود نسازد، بلکه انسان امیر بر آن باشد و از طریق مشروع به‌دست آمده باشد. علاقه به چنین مالی نه‌تن‌ها دنیاپرستی نیست، بلکه دلیلی بر علاقه‌مندی به آخرت است.

در آموزه‌های دینی نمونه‌هایی وجود دارد که به برخی از آن بسنده می‌شود:

۱. حضرت‌رضا (ع) درباره چرایی ثروت‌اندوزی و بی‌توجهی به نیاز‌های جامعه محرومان فرمودند که ثروت انباشته نمی‌شود، مگر به‌سبب پنج چیز: بخل شدید، آرزوی طولانی، حرص زیاد، قطع رحم و انتخاب دنیا بر آخرت.

یعنی انسان نباید اسیر مال و بنده ثروت شود. بخل صفت ناپسندی است که مانع بذل و بخشش می‌شود، آرزو‌های دورودراز انسان را در عالم غیرواقعی می‌برد. حرص و آز هم سبب می‌شود انسان از داشته‌هایش هزینه نکند. قطع رحم و گسستن از بستگان، خیرات و کمک‌های انسان را از آنان می‌کاهد. ترجیح دنیا بر آخرت نیز عامل غفلت از جهان ابدی می‌شود.

۲. برخی مسلمانان در رفتار با یکدیگر تبعیض روا می‌داشتند. پس از اینکه حضرت‌رضا (ع) در جریان این رفتار‌ها قرار گرفتند، فرمودند: کسی که به مسلمان تهی‌دستی سلام کند، برخلاف آن‌گونه که به ثروتمندان سلام می‌کند، درحالی خداوند را در روز قیامت ملاقات خواهد کرد که خدا بر او خشمگین است.

۳. یکی از شیعیان حضرت‌رضا (ع) که تاجر دینداری بود و وضعیت مالی بسیار خوبی داشت، در فارس زندگی می‌کرد و همواره خودش را شیعه وفادار به اهل‌بیت (ع) معرفی می‌کرد. البته گفتارش با عملش چندان مطابق نبود و از دادن خمس طفره می‌رفت. وی نامه‌ای به امام‌رضا (ع) نوشت و از حضرتش درخواست کرد که خمس مالش را نپردازد. حضرت‌رضا (ع) نامه او را خواندند و بدین شرح پاسخ فرمودند: بسم‌ا... الرحمن الرحیم؛ بدان که خداوند وسعت‌دهنده و کریم است و درباره عمل و کار ضامن است.

هیچ مال حلالی نیست، مگر از راهی که خدا آن را حلال کرده است. پرداخت خمس کمک به ما اهل‌بیت (ع) است برای نشر دین و همچنین تأمین نیازمندان خاندان و پیروان ما. پس خمس را از ما دریغ نورزید و تا می‌توانید خود را از دعای ما محروم نکنید، زیرا پرداخت خمس کلید روزی شما و باعث پاک‌شدن گناهان شماست و چیزی است که برای روز بیچارگی خود آماده می‌کنید و مسلمان کسی است که به عهدش با خدا وفا کند. مسلمان آن نیست که با زبان بپذیرد و با دل مخالفت کند. والسلام.

۴. یکی از یاران امام‌صادق (ع) به حضرت گفت: چه کار کنم؟ من دنیا را دوست دارم و به آن علاقه‌مند هستم، می‌ترسم دنیاپرست باشم. حضرت فرمودند: با ثروت دنیا چه می‌خواهی انجام بدهی؟ عرض کرد: برای مخارج خود و خاندانم از آن استفاده کنم، به خویشاوندانم کمک کنم، در راه خدا انفاق کنم و حج و عمره به‌جا آورم. حضرت‌صادق (ع) فرمودند: این دنیاطلبی نیست، بلکه طلب آخرت است.