عوارض خطرناک بیماری باکتریایی که شبیه سرماخوردگی است از حرم تا کوهسنگی، مشهد نقطه تلاقی زیارت و گردشگری | گزارشی از وضعیت صنعت توریسم در مشهدالرضا (ع) دستگیری یک متخلف محیط زیست در تایباد | خسارت ۱۰۰ میلیون ریالی به محیط زیست خراسان رضوی ناشی از نگهداری اجزای حیوانات خانم‌های باردار نیازی به «غذای دو نفره» ندارند صدور حکم حبس و اعدام برای اعضای شبکه چهار نفره موساد کارایی واکسن آنفولانزا بین ۴۰ تا ۶۰ درصد است حفر چاه چه زمانی جرم محسوب می‌شود و مجازات آن چیست؟ با منافذ باز پوست چه کنیم؟ | این منافذ به طور قطعی درمان می‌شوند؟ معاون وزیر راه و شهرسازی: پروژه قطار حومه‌ای مشهد - گلبهار مسیر سفر را بیش از یک ساعت کوتاه می‌کند هوای امروز مشهد باز هم «ناسالم برای گروه‌های حساس» (شنبه، ۵ مهر ۱۴۰۴) چگونگی توزیع شیر در مدارس | مناطق محروم در اولویت دریافت شیر مدرسه اسامی محصولات آرایشی غیر مجاز منتشر شد (۵ مهر ۱۴۰۴) آتش‌سوزی کنترل‌شده در فرودگاه مشهد تا ساعاتی دیگر | مردم نگران مشاهده دود نباشند (۵ مهر ۱۴۰۴) فاش شد: قتل خونین پیرزن سبزواری به دست داماد سنگدل طمعکار تله‌های مخفی اعتیاد در خوابگاه‌های دانشجویی هشدار نماینده وزیر بهداشت در شورای عالی سازمان نظام پرستاری: تربیت پرستاران در مراکز غیر استاندارد به سلامت مردم آسیب می‌زند تصادف مرگبار پراید با تریلی ترک در کمربندی سبزوار + تصاویر سازمان دامپزشکی کشور: گوشت‌های آلوده وارداتی از مغولستان وارد بازار نشده است رئیس قوه‌قضائیه دستورالعمل پیگیری پرونده‌های کثیرالشاکی ملی را صادر کرد تلف شدن ۲ قلاده خرس قهوه‌ای بر اثر اصابت گلوله در آمل بلاگر وکیل‌نما بازداشت شد (۴ مهر ۱۴۰۴) تردد در آزادراه تهران- شمال و محور چالوس ممنوع شد (۴ مهر ۱۴۰۴) حرکت قطار‌ها از مشهد با تاخیر انجام می‌شود (۳ مهر ۱۴۰۴) مهار آتش سوزی در بازارچه مرزی دوغارون خراسان رضوی (۳ مهر ۱۴۰۴) وزیر نیرو: پاییز بسیار سختی را از نظر شرایط آبی در پیش خواهیم داشت چگونه با هوس شیرینی مقابله کنیم؟ آیا میل زیاد به شیرینی خطرناک است؟ خوراکی ناسالم در زنگ تفریح ممنوع سخنگوی پلیس: بیش از ۳۶ هزار و ۶۴۸ دستگاه ماینر غیرمجاز کشف شد رعایت بهداشت دهان و تغذیه سالم، کلید پیشگیری از پوسیدگی دندان کودکان
سرخط خبرها

گذری بر تاریخ جشن امرداد در ایران باستان

  • کد خبر: ۱۱۹۰۰۷
  • ۰۹ مرداد ۱۴۰۱ - ۱۱:۲۲
گذری بر تاریخ جشن امرداد در ایران باستان
مهم ترین جشن پنجمین ماه سال در تقویم ایران، جشن باستانی امردادگان است.

هادی دقیق | شهرآرانیوز؛ داشته‌های فرهنگی بازمانده از فلات ایران کم نیستند. آیین مردادگان یکی از رسوم باستانی فلات ایران است که برای بزرگداشت گیاهان زمین، نگهداری از آن‌ها و سرسبز و بارورنگهداشتن زمین برپا می‌شده است. اما گره خوردن همه این آداب با رسوم دینی زمانه، پشتوانه‌ای برای ماندگاری آن‌ها شده و به فسلفه شکل گیری شان عمق بخشیده است.

امرداد به چه معناست؟

ذیل تعریف واژه «امرداد» در لغت نامه دهخدا آمده است: «در اوستا امرتات است ... بخش اول آن از دو جزء ساخته شده است. نخست «اَ» که از ادوات نفی است، یعنی نه. برای این جزء در فارسی «نا» یا «بی» آورده می‌شود. جزء دوم، مرت است، یعنی مردنی و درگذشتنی و نیست شدنی؛ بنابراین امرداد یعنی بی مرگ و آسیب ندیدنی یا جاودانی و باید امرداد با ادات نفی «اَ» باشد، نه مرداد که معنی برخلاف آن را می‌دهد....»
در فرهنگ معین نیز در دنباله واژه امرداد می‌خوانیم: «بی مرگی نام یکی از هفت امشاسپند (فرشته‌های آیین دینی ایران باستان) نماد جاودانی اهورامزدا، نام هفتمین روز از هر ماه خورشیدی و نیز نام ماه پنجم از هر سال خورشیدی است.»

با این همه، در سراسر این متن، مرداد را بدون الف ابتدای واژه به کار می‌بریم، زیرا تا جایی که تاریخ گواهی می‌دهد، بیش از هزار سال است که ایرانیان ماه پنجم سال را مرداد تلفظ می‌کنند که «نوروزنامه» خیام و «آثارالباقیه» ابوریحان بیرونی جزو قدیمی‌ترین آن هاست.
بیرونی در همین کتاب می‌گوید: «مردادماه که روز هفتم آن مردادروز است و آن روز را به انگیزه پیش آمدن دو نام با هم، جشن می‌گرفتند.» همچنین، پافشاری بر ادای درست این واژه براساس آنچه از لغت نامه دهخدا آمد، پای واژگان بسیاری را به میان می‌کشد که بر ادای درستشان پافشاری نشده است.

اوج گیرد در مه مرداد روز

در آیین زرتشت، خرداد و مرداد، امشاسپندان کمال و دوام در جهان مینوی و پرستاران آب و گیاه در جهان خاکی، همواره در کنار هم جا دارند. هدف از بازگوکردن این مطلب، اهمیت آب و گیاه از روزگاران قدیم در چله تابستان است که پیام‌های تاریخی ارزنده‌ای دارد.

اما در گات ها، کهن‌ترین بخش اوستا، و چیزی که در دست ماست، فقط یک بار مستقیم به این واژه‌ها اشاره شده است. براین اساس، برخی پژوهشگران بر این عقیده اند که نیایش‌های مربوط به این دو امشاسپند بلندمرتبه از مجموع هفت امشاسپند، از بین رفته است. چه اینکه از بقیه امشاسپندان و اهمیتشان اطلاعات به نسبت خوبی به دست ما رسیده است.

متأسفانه دانش ما درباره مردادگان بسیار ناچیز است. گردیزی در «زین الاخبار» فقط به آوردن نام دو جشن خردادگان و مردادگان بسنده کرده است و بیرونی نیز در «آثارالباقیه» آورده است: «مردادماه، روز هفتم آن روز مرداد است و آن روز را عید می‌گیرند و به واسطه توافق دو نام، مردادگان گویند. معنای مرداد آن است که مرگ و نیستی نداشته باشد و مرداد فرشته‌ای است که به حفظ گیتی و اقامه دوا‌ها و غذا‌هایی که اصل آن‌ها نبات است موکول شده است.» مرداد فصل جمع آوری غلات است و روز‌های بلند و آفتاب داغ چله تابستانش زبانزد ماه‌های سال است.

ز مرداد باش از بر و بوم شاد

از این گفته‌ها برمی آید که جشنی در روز هفتم مرداد برپا بوده است. ریشه واژه «جشن» در زبان اوستایی به «یسنه» برمی گردد که در دوره‌های بعد به یسن و جشن می‌رسد. در ایران باستان جشن‌های فراوانی برپا می‌شده است که در پیوند دیرینه با طبیعت و فراطبیعت، نمود‌های فرهنگی ما را نشان می‌دهند. چه اینکه ردپای رخداد‌های تاریخی و آرمان‌های آن مردم را می‌توان درون ریزه کاری‌های جشن‌ها ردیابی کرد. مردادگان نیز یکی از جشن‌های دوازده گانه سالانه در روز هم نام شدن روز و ماه بوده است. هر یک از این جشن‌های دوازده گانه نیز گل ویژه‌ای دارد که گل مرداد، زنبق است.

جشن خرمن در خراسان

در کتاب «جشن‌های فراموش شده ایران باستان» نیز آمده است که چند روز بعد از مردادگان، یعنی ۱۰ مرداد، جشنی به نام چله تابستان برپا می‌شد که بیشتر در روستا‌های جنوب خراسان امروزی رواج داشته است.
جشن چله تابستان یا جشن خرمن در میانه فصل تابستان در منطقه خراسان به نوعی تداوم مردادگان است که مردم و کشاورزان برگزار می‌کنند. این جشن که جشن شادمانی و نشاط بی مرگی است، بیشتر در کنار چشمه سار‌ها و باغ‌ها و مزرعه‌های خرم در دامن طبیعت برپا می‌شده است.

جشن چله تابستان در یکی از جمعه‌های میانه مردادماه به نشانه پایان سال زراعی برگزار می‌شود و مردم همه مراحل کاشت و داشت و برداشت غلات تا خرمن کوبیدن را جشن می‌گیرند، آن هم در روز‌های بلند سال و زمانی که آفتاب داغ تابستان عمود بر سرزمینمان می‌تابد.

منابع:
جشن‌ها و آیین‌های ایران از دیروز تا امروز، منصوره میرفتاح.
جشن‌های ایران باستان، حسین محمدی.
جشن‌های ایرانی، پرویز رجبی.
جشن‌های فراموش شده ایران باستان، بهروز بیگوند.

گزارش خطا
ارسال نظرات
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
پربازدید
آخرین اخبار پربازدیدها چند رسانه ای عکس
{*Start Google Analytics Code*} <-- End Google Analytics Code -->