علت کاهش کیفیت آثار نمایشی در گفتگو با اهالی تئاتر مشهد

شکیبا افخمی‌راد | شهرآرانیوز؛ کاهش کیفیت نمایش‌های روی صحنه در مشهد، یکی از موضوعاتی است که این روز‌ها در محافل مختلف تئاتر مطرح می‌شود؛ اتفاقی که موجب نگرانی بسیاری از هنرمندان شده و ترس از بین رفتن اعتماد مخاطب پرشور مشهدی را به دنبال داشته است. از همین رو روز گذشته در صفحه هنر شهرآرا، دلایل این اتفاق را در گفتگو با هنرمندان مشهدی، واکاوی و راه‌های برون رفت از این چالش را بررسی کردیم. در ادامه گزارش روز گذشته، امروز به سراغ سه هنرمند تئاتری دیگر رفته ایم؛ هنرمندانی که ورود تعداد زیادی هنرجو به حوزه تئاتر را یکی از دلایل کاهش کیفیت آثار می‌دانند، ولی بر این باورند که باید به این افراد فرصت داده شود تا خودشان را ثابت کنند.

تأثیر تغییر ذائقه مردم بر کیفیت آثار

فرشید تمری، پیشکسوت تئاتر بر این باور است که کیفیت نمایش‌ها نسبت به سال‌های گذشته، کم‌شده‌است. او مهم‌ترین دلیل این اتفاق را حضور تعداد زیادی از هنرجویان نسل جوان بر روی صحنه تئاتر می‌داند. افرادی که وقتی به پختگی لازم برسند، کار‌های متفاوتی ارائه خواهند کرد.

وی تاکید می‌کند: البته به استفاده از هنرجو‌ها در نمایش‌ها باید مثبت هم نگاه کرد؛ چون به هرحال باید به جوان تر‌ها میدان داد تا آنچه در قالب مبانی تئوری می‌آموزند، روی صحنه و در قالب اجرایی تجربه کنند.
این هنرمند یکی از تنها راه‌های موثر در روی صحنه رفتن آثار باکیفیت را تشکیل شورای فنی در سالن‌های تئاتر می‌داند؛ البته به نظر او انجمن نمایش و متولیان اصلی تئاتر هم باید برای این شورا، قواعد و ساختاری را تعریف کنند.

او با اشاره به تأثیر تغییر ذائقه مردم بر کیفیت آثار تولیدی بیان می‌کند: در ماه‌های قبل، تئاتری در مشهد روی صحنه رفت که اندیشه محور نبود و صرفا کاری برای سرگرمی محسوب می‌شد. اما این نمایش، فروش بسیار خوبی داشت؛ اتفاقی که بی شک برای بقیه اهالی تئاتر مشهد پیام دارد و باید به صورت جدی به این موضوع پرداخته شود.

رفع مشکلات سخت افزاری

تمری از آسیب دیدن اعتماد مخاطب به دلیل روی صحنه رفتن آثار ضعیف، ابراز نگرانی می‌کند و می‌گوید: ما نباید زحمت‌هایی را که در طول این سال‌ها برای جذب مخاطب کشیده شده است، از بین ببریم.
او همچنین تاکید می‌کند: متولیان تئاتر ویژه انجمن هنر‌های نمایشی، نباید تنها به رفع امور در قالب بروکراسی اداری بسنده کنند. آن‌ها باید برنامه ریزی و ساختاری را برای تئاتر تعریف کنند.

به نظر این هنرمند، گروه‌های جوان که درحال کسب تجربه هستند، باید سالن و مکان خاصی برای اجرا داشته باشند تا نه از فعالیت در تئاتر عقب بمانند و نه به اعتماد تماشاگر آسیب بزنند؛ البته او این نکته را نیز یادآوری می‌کند که برخی آثار هنرجویان، شاید مفهومی‌تر و بهتر از برخی نمایش‌های پیشکسوتان باشد. تمری همچنین پیشنهاد می‌دهد: تعیین سالن نباید فقط مخصوص جوان تر‌ها باشد. ما می‌توانیم برای آثاری که صرفا با انگیزه درآمد و پول تولید می‌شوند، سالنی مخصوص درنظر بگیریم تا شاهد این ازهم گسیختگی و آشفتگی سالن‌های تئاترمان نباشیم. البته لازمه این کار، رفع مشکلات سخت افزاری تئاتر مشهد است.

او یادآوری می‌کند: ما هیچ فضای رقابتی برای سالن‌های تئاترمان ایجاد نکرده ایم، درحالی که می‌توانیم جشنواره‌ای برای تولیدات تماشاخانه‌ها برگزار کنیم. این اتفاق در پایتخت هم رخ داده و نتیجه خیلی خوبی به همراه داشته است.
به نظر این کارگردان، برگزاری جشنواره حتی شورا‌های فنی سالن‌های مختلف را به رقابت سالم و درست با یکدیگر ترغیب می‌کند تا آثار خوبی را انتخاب کنند.

نمایی از تئاتر «بیست‌وهفت سالگی» که از آثار باکیفیت تئاتر امسال مشهد به شمار می‌آید

افزایش آثار کارگاهی

محمد نیازی، کارگردان تئاتر، نیز درباره زیاد شدن آثاری که هنرجو‌ها در دوران پساکرونا تولید می‌کنند، می‌گوید: در دوران شیوع کرونا، بسیاری از هنرمندان که شغل اصلی شان تئاتر بود، دچار مشکل شدند و به آموزش تئاتر در آموزشگاه‌ها روی آوردند؛ اتفاقی که خروجی آموزشگاه‌ها را دوچندان کرد. او ادامه می‌دهد: این نیروها، نیاز به مکانی برای اجرا و بروز آنچه آموزش دیده بودند، داشتند. همچنین بنا به قولی که به آن‌ها داده شده بود، باید در کار‌های کارگاهی حضور پیدا می‌کردند، بنابراین ما در دوران پساکرونا شاهد آثار کارگاهی زیادی هستیم که وارد بستر اصلی اجرا‌های عمومی و حرفه‌ای تئاتر مشهد شده اند.

نیازی با اشاره افزایش قیمت‌ها در دو سال اخیر، بیان می‌کند: تورم، هزینه تولید نمایش‌های حرفه‌ای را افزایش داده و چرخه اقتصادی تئاتر را با مشکل روبه رو کرده است. درواقع در دوران پیش از کرونا، اگر نمایشی با هزینه و قیمت بلیت مشخص تولید می‌شد و در گیشه موفق عمل می‌کرد، سودی نسبی برای تولیدکننده به همراه داشت. اما بعد از کرونا این اتفاق بسیار سخت شده است؛ چون هزینه‌های تولید یک نمایش تا ده برابر افزایش پیدا کرده، درحالی که نرخ بلیت تئاتر، نهایتا دو تا سه برابر شده است.

به گفته این کارگردان، شاید دیگر برای هنرمندان تئاتر نمی‌صرفد که با آن کیفیت قبل از کرونا کار کنند، بنابراین کیفیت نمایش هایشان افت محسوسی پیدا کرده است.
او یادآوری می‌کند: حضور هنرجو‌ها در نمایش‌ها نیز باعث کمتر شدن هزینه‌های تولید می‌شود، از این رو کارگردانان به تولید آثار کارگاهی علاقه بیشتری پیدا کرده اند. اما به هرحال این آثار، چون هیچ عنصر حرفه‌ای دیگری غیر از کارگردان و نویسنده ندارند، اثری هنرجویی محسوب می‌شوند که شاید سطح کیفی پایین تری داشته باشند.

نگرانی برای ریزش مخاطب

نیازی از فضای مجازی به عنوان تنها بستر دردسترس برای تبلیغات تئاتر نام می‌برد و بیان می‌کند: رشد فزاینده حضور مردم در فضای مجازی در دوران شیوع کرونا، اطلاع رسانی اجرا‌های یک نمایش را آسان‌تر کرده است؛ اتفاقی که افزایش نسبی تعداد مخاطبان را به همراه داشته است.
به گفته او ما مخاطب بیشتری داریم، ولی کیفیت نمایش هایمان کاهش پیدا کرده است. این اتفاق می‌تواند به اعتماد تماشاگر ضربه بزند و باعث ریزش تعداد مخاطب شود.

نیازی ادامه می‌دهد: جلب دوباره اعتماد مخاطب باتوجه به شرایط اقتصادی کنونی، کار بسیار سختی است و اگر موفق به انجام این کار نشویم، ریزش سنگینی رخ خواهد داد.
وی همچنین با اشاره به کمبود سالن‌های تئاتر در مشهد تاکید می‌کند: پیش از کرونا، تعداد سالن‌ها تقریبا با تعداد نمایش ها، هم خوانی داشت. اما الان با افزایش فعالان حوزه تئاتر، با کمبود زیرساخت و سالن روبه رو هستیم.

کارگردان تئاتر کشورمان یادآوری می‌کند: ازآنجایی که کارگردانان، سالن‌ها را برای زمان محدودی دراختیار دارند، به سمت تولید آثار تجاری رفته اند؛ چون در طول سال، شاید یک بار بیشتر نتوانند سالنی را دراختیار بگیرند. در این وضعیت، نقش مسئولان فرهنگی تعیین کننده است؛ اینکه اجازه دهند هنرمند کارش را پیش ببرد و خودشان زیرساخت‌های لازم را فراهم کنند.

وضعیت، اسفناک نیست

حسین اکبرپور، از کارگردانان تئاتر مشهد، نیز کیفیت آثار روی صحنه را متفاوت می‌داند و می‌گوید: به نظر من، وضعیت نمایش‌های روی صحنه بد و اسفناک نیست، ولی قبول دارم که کیفیت آثار افت کرده است؛ اتفاقی طبیعی که به علت شیوع کرونا رخ داده است. اما این روز‌ها تئاتر پاگرفته و تماشاگران به سالن‌ها آمده اند که نوید روز‌های خوبی را برای تئاتر می‌دهد.

او با اشاره به تعطیلی دوساله تئاتر و نمایش‌های زیادی که در صف اجرا مانده اند، بیان می‌کند: هر سال ما ورودی‌های جدیدی به حوزه تئاتر داشتیم که آثار مختلفی را روی صحنه می‌بردند، اما ازآنجایی که جریان تئاتر سیال و رو به جلو بود، خیلی به چشم نمی‌آمدند. الان با باز شدن دوباره سالن ها، ما با حجم زیادی از هنرمندان جوانی روبه رو شده ایم که در ایام کرونا فرصت کار پیدا نکرده اند و می‌خواهند خودی نشان دهند. شاید به دلیل این حجم از ورود جوان هاست که فکر می‌کنیم کیفیت آثار افت کرده است.

این کارگردان یادآوری می‌کند: افراد حرفه ای‌تر با وسواس خاصی به تولید تئاتر ورود می‌کنند؛ وسواسی که در طول این دو سال هم بیشتر شده و فضا را برای کار کردن آن‌ها سخت‌تر کرده است. به نظرم ما باید صبر کنیم و ببینیم حداقل تا پایان سال چه اتفاقی رخ می‌دهد و بعد پرونده یک ساله تئاتر مشهد را بررسی کنیم؛ چون همیشه آثار خوب و بد یا باکیفیت و بی کیفیت تولید می‌شود، اما در برخی اوقات، چربش آثار خوب بیشتر است و در برخی مواقع، چربش آثار ضعیف.

وضعیت نامشخص انجمن نمایش

اکبرپور همچنین بر این باور است که برخی آثار به دلیل داشتن پشتیبان و حامی مالی با افت کیفیت روبه رو شده اند؛ چون عوامل تولیدکننده احساس می‌کنند خلأ مالی پر شده است و انگیزه‌ای برای آفرینش اتفاقی هنری ندارند.
او هم به زیاد شدن خروجی آموزشگاه‌ها در طول دو سال تعطیلی کرونا اشاره می‌کند؛ افرادی که به گفته این هنرمند، نیاز به حضور و تجربه کردن دارند.

کارگردان تئاتر شهرمان ادامه می‌دهد: هر اتفاق بد و خوبی، تبعاتی دارد، ولی من بعید می‌دانم تبعات عجیب وغریبی گریبان گیر تئاتر مشهد شود؛ به دلیل اینکه تئاتر این شهر نیاز به هوای تازه و نسل تازه دارد. نسل تازه هم برای اینکه خودش را ثابت کند، نیاز به زمان دارد. من احساس می‌کنم باید به آن‌ها فرصت دهیم تا راه خودشان را پیدا کنند.

اکبرپور شرایط انجمن نمایش و تغییروتحولات در اداره کل فرهنگ وارشاد اسلامی استان را در وضعیت این روز‌های تئاتر مشهد بی تأثیر نمی‌داند و بیان می‌کند: اعضای شورای نظارت جدید، تازه سر کار آمده اند و باید منتظر بمانیم تا خروجی یک ساله آن‌ها را ببینیم. از طرف دیگر ما به صورت رسمی دیگر انجمن نمایش نداریم که فعالیتی کند و پیگیری‌های لازم را انجام دهد؛ اتفاقی که بی شک بر اجرای نمایش‌های ضعیف تأثیرگذار بوده است.

به نظر او کسب دانش می‌تواند به جریان تئاتر مشهد کمک کند. اکبرپور در این باره می‌گوید: ما الان در شرایطی نیستیم که بگوییم با کسب تجربه، کارمان را در زمینه‌های مختلف هنر‌های نمایشی مانند کارگردانی و بازیگری و... پیش می‌بریم، بلکه باید علمش را بیاموزیم.

بیشتر بخوانید:

«بی کیفیتی» زنگ خطر تئاتر مشهد

بازار داغ تئاتر کمدی در روزگار پس از کرونا