فصل چهارم «زخم کاری» چگونه به پایان می‌رسد؟ + فیلم جعفر یاحقی: استاد باقرزاده نماد پیوند فرهنگ و ادب خراسان بود رئیس سازمان تبلیغات اسلامی کشور: حمایت از مظلومان غزه و لبنان گامی در مسیر تحقق عدالت الهی است پژوهشگر و نویسنده مطرح کشور: اسناد تاریخی مایملک شخصی هیچ مسئولی نیستند حضور «دنیل کریگ» در فیلم ابرقهرمانی «گروهبان راک» پخش «من محمد حسن را دوست دارم» از شبکه مستند سیما (یکم آذر ۱۴۰۳) + فیلم گفتگو با دکتر رسول جعفریان درباره غفلت از قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات در ایران گزارشی از نمایشگاه خوش نویسی «انعکاس» در نگارخانه رضوان مشهد گفتگو با «علی عامل‌هاشمی»، نویسنده، کارگردان و بازیگر مشهدی، به بهانه اجرای تئاتر «دوجان» مروری بر تازه‌ترین اخبار و اتفاقات چهل‌وسومین جشنواره فیلم فجر، فیلم‌ها و چهره‌های برتر یک تن از پنج تن قائمه ادبیات خراسان | از چاپ تازه دیوان غلامرضا قدسی‌ رونمایی شد حضور «رابرت پتینسون» در فیلم جدید کریستوفر نولان فصل جدید «عصر خانواده» با اجرای «محیا اسناوندی» در شبکه دو + زمان پخش صفحه نخست روزنامه‌های کشور - پنجشنبه ۱ آذر ۱۴۰۳ فیلم‌های سینمایی آخر هفته تلویزیون (یکم و دوم آذر ۱۴۰۳) + زمان پخش حسام خلیل‌نژاد: دلیل حضورم در «بی‌پایان» اسم «شهید طهرانی‌مقدم» بود نوید محمدزاده «هیوشیما» را روی صحنه می‌برد
سرخط خبرها

«آباد» فسیل اساطیری | اجداد ما برای نام گذاری قلعه ها، قاعده داشته اند

  • کد خبر: ۱۲۴۹۰۹
  • ۱۹ شهريور ۱۴۰۱ - ۱۲:۳۲
«آباد» فسیل اساطیری | اجداد ما برای نام گذاری قلعه ها، قاعده داشته اند
حسن احمدی‌فرد - روزنامه نگار

واژه ها، سنگ‌هایی را می‌مانند که در مسیر خروشان رودخانه ها، پیوسته در جریان هستند. جریان مداوم، سنگ‌ها را می‌ساید و از شکلی به شکل دیگر بدل می‌کند.» این جمله را که در شماره پیشین همین ستون نوشته بودم، دوباره نوشتم تا مدخلی باشد بر جست وجوی واژه‌هایی که احتمالا مرده اند و تنها کالبدی از آن‌ها به ویژه در برخی نام واژه‌ها باقی مانده است.

همچنان که پیش از این نوشتم، نام واژه ها، احتمالا جای مناسبی برای پیدا کردن کلمات باستانی هستند. بررسی نام واژه‌ها به ویژه آنجایی که مسما (یعنی آن چیزی که نام گذاری شده) تاریخی و قدمت‌مند باشد، می‌تواند ما را به کشف واژه‌هایی برساند که احتمالا مرده اند و تنها کالبدی از آن‌ها در آن نام باقی مانده است. در این میان یکی از مهم‌ترین گستره‌ها که جست وجو در میان نام واژه‌های آن گستره، می‌تواند ما را به یافته‌هایی جالب توجه برساند، نام روستا‌ها و آبادی هاست.

در هر شهر و دیاری، روستا‌های فراوانی هستند که نامشان به نظر بی معنا یا عجیب و غریب است و چه فراوان داستان‌ها که سر هم شده تا مثلا بتواند برای نام روستایی، معنایی یا فلسفه‌ای بتراشد. دراین میان، این نکته مهم، از نظر‌ها دور مانده که شاید این نام، یک فسیل باستانی باشد؛ کالبدی از واژه‌ای که مرده است.

اما صرفا نام‌های عجیب و غریب نیست که احتمالا شکلی باستانی از یک واژه را در خود پنهان کرده اند، همین نام‌های متداول در میان روستا‌ها مثل «محمدآباد» و «علی آباد» و «احمدآباد» هم نشان از فسیلی چندین هزارساله دارند.

«آباد»‌ای که در این واژه‌ها به کار رفته، لزوما به معنی آباد کردن نیست. این «آباد» تغییریافته یک واژه باستانی و اساطیری است که شکل متأخر آن «آپات» است و اشاره به مراقبت دائمی و نگهبانی دادن دارد. درواقع اگر پدران و مادران ما در هزاره‌های پیشین می‌توانستند شرایطی را فراهم کنند تا از زیست و زندگی عده‌ای در جایی، به شکل دائمی، مراقبت شود، آنجا را «آپات» می‌دانستند.

این شرایط معمولا با ساخت قلعه (قلعه به معنی جایی که برج و بارو و در و دروازه دارد، و نه لزوما به معنی استحکامات نظامی) فراهم می‌شد و درست از همین منظر، قلعه‌ها با پسوند «آپات» نام گذاری می‌شدند؛ چنان که می‌دانیم «آذربایجان»، تغییریافته «آتور آپات گان» است؛ یعنی محلی که در آنجا از آتش مقدس (آتور یا همان آذر) نگاهداری می‌شود.

پس هر شهر و روستایی که واژه «آباد» را در خود دارد، به طریق اولی، حاوی یک فسیل اساطیری است. اما «آباد» تنها پسوندی نیست که حاصل یک تطور چند هزار باشد؛ پسوند‌های دیگری هم هستند که در ساخت نام واژه برای روستا‌ها به کار می‌رفته اند.

به شرط حیات در شماره بعدی همین ستون، به یکی دیگر از این پسوند‌ها می‌پردازم که به ویژه در آبادی‌های اطراف مشهد، کاربرد دارد.

گزارش خطا
ارسال نظرات
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
پربازدید
{*Start Google Analytics Code*} <-- End Google Analytics Code -->