مروری بر شرح زندگی و تلاش‌های علمی علامه محمدتقی جعفری | نزدیک‌ترین دانشمند عصر جدید ایران

به گزارش شهرآرانیوز؛ مادر و پدرش معروف و مشهور نبودند. نه نام و نشان خاصی داشتند و نه ثروت و مکنتی که از آن‌ها بماند. مادر مثل همه مادر‌ها مهربان بود و البته باسواد؛ سیده‌ای متدین و اهل قرآن و ادبیات. پدر نیز مثل همه پدر‌ها به فکر روزی حلال و البته دستش خالی بود. مادر حواسش به محمدتقی بود. همان سال‌های نوپایی از مادر خواندن و نوشتن و اشعار بزرگان و آیات قرآن را یادگرفته بود. همین هم شد دلیل اینکه ورودش به مدرسه در شش سالگی از پایه چهارم شروع شود.

در مدرسه اعتماد تبریز کلاس چهارم و پنجم ابتدایی را خواند و به مدرسه دینی طالبیه رفت. آن زمان هم باید درس می‌خواند و هم برای تأمین هزینه هایش کار می‌کرد.

این شروع رویش علامه جعفری است؛ مردی که در بیست وسه سالگی به مقام اجتهاد رسید، در عرفان و فلسفه اسلامی به مقام استادی رسید و در مدت زندگی هفتادوشش ساله اش مفسر نهج البلاغه، فقیه، عارف، فیلسوف و مولوی شناس بزرگ ایران زمین بود.

بشوی اوراق اگر هم درس مایی

دروس مقدماتی حوزه و ادبیات را در مدرسه طالبیه خوانده بود، ولی هنوز مطمئن بود دلش با درس و بحث است. همین شد که به تهران رفت و مکاسب و بقیه متن رسائل را در تهران خواند و پس از سه سال به قم رفت و روزى نامه اى از برادرش رسید که مادر مریض است و بیا و او را ببین. وقتى استاد جعفرى خود را به تبریز رساند، متوجه شد مادر ده روز پیش از رسیدن نامه از دنیا رفته است. مرگ مادر سخت بود و محمدتقی جعفری مدتی در تبریز ماند و سپس به اصرار آیت ا... میرزا فتاح شهیدى (در سال ۱۳۲۰) راهی نجف شد. خود استاد دراین باره مى گوید: «عمده محرک من براى رفتن به نجف مرحوم شهیدى شد. یادم مى آید مقدارى از وسایل راه را هم ایشان فراهم کرد.»

در نجف استاد علامه جعفرى به مدرسه صدر رفت و بار دیگر جلد دوم کفایه آخوند خراسانى را مطالعه و بحث مى کرد و در درس هاى خارج آیات عظام شیخ محمدکاظم شیرازى، آیت ا... خویى، آیت ا... سیدمحمود شاهرودى، آیت ا... حکیم، آیت ا... سیدجمال گلپایگانى، آیت ا... سیدعبدالهادى شیرازى و آیت ا... میلانى شرکت مى کرد و هم زمان با شرکت در درس هاى خارج، اصول و فقه، در محضر استادان بزرگى مانند آقاشیخ صدرا قفقازى و آقاشیخ مرتضى طالقانى به فراگیرى دروس فلسفى و عرفانى مشغول شد.

مجتهد جوان

پس از سه سال تحصیل در نجف اشرف، در سن بیست وسه سالگى موفق به دریافت درجه اجتهاد از سوى آیت ا... شیخ کاظم شیرازى شد. در طول هفده سال زندگی در نجف و گذراندن دوره‌های مختلف و تدریس خارج فقه و اصول و دروس فلسفه و معارف و نگارش کتاب به ایران برگشت. پس از بازگشت به ایران، در قم به خدمت آیت ا... بروجردى رفت و سپس عازم مشهد شد. پس از یک سال اقامت در مشهد، به تهران برگشت و پس از یک سفر دیگر به نجف، به توصیه استادان بزرگوارش دوباره به ایران برگشت و پس از بررسى نیازهاى موجود علمى و فکرى و فرهنگى جامعه، به جاى تدریس فقه و اصول و... به کار پاسخگویى به شبهات جوانان و تحقیق و تألیف پرداخت.

تفسیر نهج البلاغه

استاد جعفری ترجمه و تفسیر نهج البلاغه را در کنار همه پژوهش‌های ادبی و هستی شناسی و حقوق بشر و فلسفه و عرفان، تا پایان عمرش انجام داد و ۲۷ جلد ترجمه و تفسیر از او منتشر شد. علامه جعفری با همه صلاحیت‌هایی که در شناخت هستی و جهان بینی‌های شرقی و غربی داشت، تلاش کرد کلام امیرالمؤمنین (ع) را به درستی بشناسد و به بهترین شکل بشناساند. در این راه، او مکاتب گوناگون و نظریه‌های مختلف را به میدان طلبید و با قدرت استدلال نشان داد که نهج البلاغه کلام خالق نیست، اما برتر از کلام هر مخلوقی است و مطالب آن اگر درست و کامل روشن شود، سراسر حقیقت و درستی است و در آن هیچ کژی و اشتباهی راه ندارد.

آثار استاد علامه جعفری

بیش از هشتاد اثر از آثار استاد به چاپ رسیده است. در دوازده سال کامل‌ترین کشف الابیات مثنوی مولوی در چهار جلد رحلی با عنوان «از دریا به دریا» منتشر شده است. از آثار برجسته ایشان شرح و تفسیر بر نهج البلاغه است که ۲۷ جلد آن به زبان فارسی چاپ و منتشر شده است. دیگر اثر نفیس استاد جعفری در زمینه بررسی و مقایسه افکار مولانا با فلسفه‌ها و جهان بینی‌های شرق و غرب است که با عنوان «مولوی و جهان بینی ها» چاپ شده است. در زمینه حقوق بشر و مقایسه آن با حقوق بشر در اسلام، کتاب مفصل و مشروحی منتشر شده که نظریات جدید آن در کنفرانس اسلامی طرح و استفاده شده و به زبان انگلیسی و ژاپنی نیز ترجمه و چاپ شده است.

در زبان دیگران

خانم پروفسور هیسائه ناکانیشی، استاد دانشگاه ناگویا، درباره علامه جعفری می‌گوید: «جوانب گوناگون عظمت استاد جعفری بی شمارند. با این حال، بیش از هر چیز می‌توانم به دانش گسترده وی درباره تمدن‌های اسلامی، نیز دیگر تمدن ها، حکمت و بینش عمیقش اشاره کنم که امکان ایجاد آثاری این چنین دل سوزانه را درباره انسان‌های معاصر او و آینده به وجود آورد. در دیدار و گفتگو با ایشان کاملا دریافتم که گرمای ذهن و قلب و عظمت نفس او باعث شده است که این اندازه به ایجاد دنیای پر از صلح و هم زیستی مسالمت آمیز اهمیت دهد و چنین میراث بزرگی برای ما باقی بگذارد.

دنیا دچار تغییرات چشم گیری شده و به سوی وضع خطرناکی پیش رفته است. ارزش‌ها و مفاهیم بزرگی مانند شرافت و کرامت انسانی و میراث بشری با بی اعتنایی و حتی انکار روبه رو شده اند. برای احیای این مفاهیم حیاتی انسانی، باید به آثار استاد جعفری توجه کرد و سعی شود فلسفه ایشان دوباره تفسیر شود تا بتوان از نو، جهانی ایمن‌تر و صلح آمیزتر ساخت.»