آشنایی با «ماستودون» Mastodon، رقیب توئیتر + راهنمای کامل استفاده و ساخت اکانت

به گزارش شهرآرانیوز - برنامه Mastodon روشی برای بهره‌مندی از امکانات شبکه اجتماعی غیر متمرکز ماستودون است که برای سیستم عامل‌های مختلف از جمله iOS، اندروید، ویندوز، لینوکس و مک اواس در دسترس قرار دارد. اپلیکیشن موبایل ماستودون به آسانی قابلیت اتصال به سرور‌های مختلف را برای کاربران گوشی‌های هوشمند فراهم می‌‌کند.

ماستودون چیست؟

نرم افزار ماستودون یک عنوان متن باز و رایگان به شمار می‌رود که امکان راه‌اندازی سرور‌هایی جهت توسعه و گسترش یک شبکه اجتماعی خود میزبان را فراهم کرده است. این پلتفرم خدمات مرتبط با میکروبلاگینگ را درون خود جای داده است که شباهت بسیاری با توییتر دارد. البته داده‌های آن برخلاف توییتر، به صورت متمرکز و انحصاری در اختیار یک شرکت یا مجموعه سرور قرار ندارد و در میان گره‌های (Nodes) خدمات‌رسان پخش شده است.

میکروبلاکینگ چیست؟

«میکروبلاکینگ» یا «بلاگ‌نویسی کوچک» (Microblogging) نوعی وبلاگ‌نویسی است که به کاربران امکان نوشتن متن‌های کوتاه و منتشر کردن آن را می‌دهد. در واقع تعداد کاراکتر‌ها در این نوع محدود است، اما در عوض مخاطب باید مطلب را به‌صورت مستقیم و خلاسه به مخاطب انتقال دهد. اپلیکیشن‌های توئیتر، تامبلر و ماستودون براساس میکروبلاگینگ کار می‌کنند.

کاربران در این‌ شبکه‌ها علاوه‌بر متن، عناصر کوچکی مثل فایل‌های کم‌حجم، ویدئو‌های کوتاه و… را هم به اشتراک می‌گذارند. به این پست‌های کوچک و کوتاه که در میکروبلاگ به اشتراک گذاشته می‌شود، میکروپست می‌گویند. پس مهم‌ترین نکته در میکروبلاکینگ اختصارگویی است.

ماستودون چگونه شکل گرفت؟

ماستودون را سال ۲۰۱۶ اوژن روچکو (Eugen Rochko) با هدف ساخت «جایگزینی مناسب برای توییتر» راه‌اندازی کرد. نام این پلتفرم از یک گونه منقرض‌شده نزدیک به ماموت‌ها و فیل‌ها گرفته شده است.

نرم‌افزار این شبکه اجتماعی توسط ماستودون gGmbH، خیریه‌ای آلمانی و تحت رهبری روچکو، ارائه شده است. این شرکت هنوز به درخواست اظهارنظر در این باره پاسخی نداده است.

متن‌باز بودن ماستودون به چه معناست؟

ماهیت متن‌باز ماستودون به این معناست که کد اصلی آن در اختیار عموم قرار دارد و هر کسی امکان تغییر و انتشار نسخه خاص خود را دارد. در نتیجه توسعه‌دهندگان به صورت داوطلبانه با رفع مشکلات، به تقویت کد ماستودون کمک می‌کنند و گاهی قابلیت‌های جدیدی به آن اضافه یا آن را به زبان‌های مختلف ترجمه می‌کنند

هر کسی می‌تواند نسخه خاص خود از ماستودون را منتشر کند و قوانین و مقرراتی را که تنها برای آن نسخه صدق می‌کنند برایش در نظر بگیرد. این قوانین و مقررات سپس برای تمامی کاربران آن نسخه اعمال می‌شود

نحوه فعالیت ماستودون مشکلاتی در پی داشته است. شبکه‌های اجتماعی Gab و تروث‌ سوشال منتسب به طیف راست سیاسی از کد ماستودون استفاده می‌کنند و خیریه آلمانی با این کار مخالف است. با این حال ماستودون اذعان دارد که با توجه به ماهیت رایگان و متن‌باز این نرم‌افزار، گزینش کاربران امکان‌پذیر نیست.

این شبکه اجتماعی از طریق مرورگر یا اپلیکیشن آیفون و اندروید قابل استفاده و حداقل ۲۰ اپلیکیشن شخص ثالث نیز برای دسترسی به ماستودون طراحی شده‌اند.

سرورهای ماستودون

سرور‌های عضو در ماستودون می‌توانند مقررات داخلی و قوانین مرتبط با حریم شخصی متفاوتی داشته باشند و هر کاربر قادر خواهد بود با توجه به این موارد در کنار علایق خود، عضو سرور دلخواه شود. البته در نهایت اعضای تمامی سرور‌ها می‌توانند با هم به صورت یکپارچه تعامل و ارتباط داشته باشند و استقلال سرور‌ها خللی در یکپارچگی شبکه اجتماعی مذکور ایجاد نکرده است.

سرور‌های قابل انتخاب در برنامه Mastodon داخل دسته‌های گوناگونی قرار می‌گیرند و از تنوع مطلوبی برخوردار هستند. برخی سرور‌ها هم به صورت منطقه‌ای طبقه‌بندی شده‌اند و با تمرکز روی کاربران یک ناحیه خاص یا یک زبان مشترک فعالیت می‌کنند. در پایین عنوان هر سرور می‌توانید توضیح کوتاه مرتبط با آن در کنار حجم جامعه کاربری و زبان اصلی را مشاهده کنید. با انتخاب سرور مورد نظر و لمس کلید Next به صفحه قوانین و مقررات آن سرور خاص منتقل خواهید شد. بعضی سرور‌های ماستودون از آیین‌نامه مجزایی برخوردار نیستند و همان قواعد شبکه مادر را دنبال می‌کنند؛ درحالی که برخی دیگر از سرور‌ها دارای محدودیت‌ها و اصول مختص به خود هستند.

کدام سرور‌های ماستودون بهتر است؟

طبق برآورد fediverse.party، حدود چهار هزار سرور مستقل در این شبکه اجتماعی وجود دارد و نام سرور معمولاً به موضوع و اجتماع آن اشاره دارد. بعلاوه اپلیکیشن‌های مختلفی هم از کد متن‌باز ماستودون استفاده می‌کنند که در تصویر زیر معروف‌ترین آن‌ها را مشاهده می‌کنید

برای انتخاب بهترین سرور بهتر است موضوع مد نظر خود را در بخش سرور‌ها جستجو کنید. از جمله بهترین سرور‌های ماستودون از نگاه کاربران و به تفکیک موضوع می‌توان به سرور‌های زیر اشاره کرد:

mastodon.online (General)
mas.to (General)
mstdn.social (General)
mastodon.green (Regional)
fosstodon.org (Technology)
climatejustice.social (Activism)
ravenation.club (Music)
gensokyo.social (Gaming)
mastodon.art (Art)
hostux.social (Food)
meow.social (Furry)

محبوب‌ترین برنامه‌ها برای استفاده از ماستودون

• دسکتاپ: Mstdn (ویندوز، مک، گنو/لینوکس)، Whalebird (ویندوز، مک، گنو/لینوکس)، Tootle (گنو/لینوکس)

• موبایل: Fedilab (اندروید)، Tusky (اندروید)، Amaroq (اپل)، Pawoo (اپل)

مهم‌ترین تفاوت ماستودون و توئیتر

ماستودون برخلاف توییتر پست‌ها را نه بر اساس الگوریتم، بلکه به ترتیب تاریخ نمایش می‌دهد. خبری هم از تبلیغات نیست و بودجه را جامعه تامین می‌کند. هزینه اکثر سرور‌ها به وسیله کاربرانش تامین می‌شود. بودجه سرور‌های تحت نظارت ماستودون (ماستودون سوشال و ماستودون آنلاین) از طریق پلتفرم پتریان (Patreon) تامین می‌شود. پتریان یک پلتفرم خرید اشتراک و عضویت معروف در بین تولیدکنندگان محتواست.

با اینکه ماستودون ظاهری شبیه به توییتر دارد، اما در عمل شبیه دیسکورد است و هر سرور قوانین و فرهنگ خاص خود را دارد. اما ماستودون برخلاف دیکسورد و توییتر قدرتی در مقابل کاربران یا سازندگان سرور‌ها ندارد. در نتیجه خبری از نظارت بر محتوا یا قانون‌گذاری درمورد پست‌ها نیست.

رویکرد فدرالی ماستودون معایبی هم دارد؛ برخلاف توییتر یا فیس بوک که مانند یک شهر منظم به صورت مرکزی اداره می‌شوند، پیدا کردن افراد برای دنبال کردن در پراکندگی بی‌نظم ماستودون دشوارتر است. اما گروه رو به رشد طرفداران ماستودون می‌گویند مزایای معماری این پلت‌فرم از معایب آن بیشتر است.

جالب است بدانید کاربران ماستودون، بعد از اینکه ایلان ماسک در ۲۷ اکتبر توئیتر را خرید، به شدت افزایش پیدا کرده است. 

نصب و ساخت حساب کاربری در ماستودون

اولین قدم برای استفاده از ماستودون مراجعه به سایت آن است. اپلیکیشن موبایل این شبکه اجتماعی هم می‌تواند نقطه خوبی برای شروع باشد. علاوه بر خود برنامه ماستودون می‌توان از برنامه‌هایی که پیشتر نام بردیم هم استفاده کرد. پس از نصب برنامه Mastodon و در اولین ورود به آن، با لیستی از سرور‌های مختلف مواجه خواهید شد که امکان ساخت حساب کاربری روی آن‌ها را خواهید داشت. 

پس از موافقت با قوانین داخلی سرور انتخاب شده، باید یک نام نمایشی در کنار آی‌دی برای حساب کاربری خود تعریف کنید. در ادامه آی‌دی هر کاربر آدرس اینترنتی سرور ثبت شده هم درج می‌شود. همچنین وارد کردن ایمیل و رمز عبور برای اکانت هم در این مرحله ضروری است؛ ولی انتخاب تصویر پروفایل به صورت اختیاری خواهد بود. با طی کردن مراحل گفته شده، یک ایمیل فعال‌سازی برای کاربر ارسال می‌شود که لینک موجود در آن برای ادامه کار و بهره‌مندی از امکانات شبکه اجتماعی مذکور ضروری است.

در اولین ورود به صفحه اصلی برنامه Mastodon متوجه شباهت بسیار زیاد آن به محیط اپلیکیشن موبایل توییتر خواهید شد؛ در نتیجه اگر تجربه استفاده از توییتر روی گوشی‌های هوشمند را داشته باشید، به آسانی قادر خواهید بود تا از ویژگی‌های ماستودون هم استفاده نمایید. مطابق اغلب شبکه‌های اجتماعی، در تایم لاین، پست‌های منتشر شده از سوی اکانت‌هایی که دنبال می‌کنید، قابل مشاهده خواهند بود. در پایین هر پست هم گزینه‌هایی برای ثبت نظر، بازنشر، لایک و اشتراک‌گذاری در نظر گرفته شده است. همچنین با لمس آیکن سه نقطه در گوشه سمت راست بالایی پست‌ها، گزینه‌هایی برای بلاک کردن کاربر یا سرور، غیرفعال کردن نوتیفیکیشن‌ها، گزارش محتوا و باز کردن پست در داخل مرورگر دستگاه قرار دارد.

ارسال پست در اپلیکیشن ماستودون

فرایند ارسال پست در داخل اپلیکیشن ماستودون هم تقریبا مشابه با توییتر است. برای انجام این کار تنها کافی است تا روی آیکن مداد در گوشه پایینی سمت چپ صفحه بزنید تا به صفحه نگارش پست دسترسی داشته باشید. در صفحه گفته شده می‌توانید المان‌های مختلفی مثل تصویر، نظرسنجی، آیکن‌های گرافیکی سرویس‌های محبوب و اخطار درباره محتوا را به پست خود اضافه کنید. همچنین گزینه اختصاصی برای نحوه نمایش پست‌ها وجود دارد که روی سه حالت نمایش عمومی، نمایش تنها برای دنبال‌کنندگان و نمایش برای افراد منشن شده قابل تنظیم است. محدودیت ۵۰۰ کاراکتر برای متن هر پست نیز باید رعایت شود. در نهایت برای منتشر کردن پست باید کلید Publish در گوشه بالایی صفحه را لمس کنید.

یکی دیگر از قسمت‌های اصلی برنامه Mastodon، تب جستجو است که در آن می‌توان به گشت و گذار میان حساب‌های کاربری، هشتگ‌ها و پست‌ها پرداخت. با جستجوی هر هشتگ می‌توان به میزان استفاده فعلی آن در کنار یک نمودار کوچک دست پیدا نمود. پنل نوتیفیکیشن‌ها هم پذیرای آخرین پیام‌ها و اعلان‌ها است که باز هم مشابه توییتر طراحی شده است.

در نهایت آخرین تب مرتبط با صفحه پروفایل هر کاربر است که در آن می‌توان تصویر پروفایل در کنار هدر و نام نمایش را تغییر داد. مانند بسیاری از پلتفرم‌های مشابه، امکان تغییر آی‌دی در این قسمت وجود ندارد. در بخش About هم توضیحات مختصری درباره فرد یا صفحه در کنار تاریخ عضویت نمایش داده می‌شود. همچنین می‌توان با نگه داشتن انگشت روی تصویر پروفایل در نوار ابزار پایینی، حساب کاربری جدیدی را به اپلیکیشن اضافه نمود یا میان حساب‌های کاربری مختلف جابه‌جا شد.

منابع: دیجیاتو، پیوست به نقل از نیویورک‌تایمز، ویکی‌کتاب