گزارشی درباره سهم پروژه‌های کاهنده آلودگی هوا در بودجه ۹۹

مسعود سلطانی - نفس کشیدن هم سخت شده است. البته این برنامه هرساله ساکنان کلان‌شهر‌ها در فصل زمستان است، فصلی که در آن وارونگی دما بلای جان می‌شود و باید چشم به آسمان بدوزیم و منتظر بارش باشیم تا هوا کمی تحمل‌پذیر شود. دقیقا در روز‌هایی که آلودگی هوا گریبان خیلی‌هایمان را گرفته است، بد نیست نگاهی به سرفصل بودجه کاهش آلودگی‌ها در قانون برنامه و بودجه سال ۹۹ بیندازیم. همان‌طور که محیط زیست، آبخیزداری و جنگل‌داری به رسم هرساله در بودجه مهجور است، برنامه‌های کاهش آلودگی نیز مهجور مانده است. جمع اعتبار در‌نظر‌گرفته‌شده برای فصل کاهش آلودگی در لایحه قانون برنامه و بودجه سال ۹۹ تنها ۳۷ میلیارد و ۸۰۵ میلیون تومان است.
البته درکنار اعتبارات ریالی، در ۲ بخش جداگانه اعتبارات ارزی برای پروژه‌هایی تعیین شده است که با موضوع آلودگی هوا ارتباط دارد. در قالب تبصره ۴ بودجه که به مقابله با اثرات مخرب ریزگرد‌ها و تأثیر بر شبکه‌های برق مربوط می‌شود ۱۰۰ میلیون یورو اختصاص یافته است که معادل ریالی آن ۱۴۰۰ میلیارد تومان می‌شود. در تبصره ۳ بودجه نیز ۲ میلیارد دلار برای تضمین اصل و سود تسهیلات مالی خارجی برای ساخت و بهره‌برداری از خطوط قطار‌شهری و طرح‌های کاهش آلودگی هوا پیش‌بینی شده است که معادل ریالی آن ۲۲ هزار میلیارد تومان می‌شود. بدین ترتیب مجموع اعتبار ریالی پیش‌بینی‌شده در قانون برنامه و بودجه سال ۹۹ برای پروژه‌هایی که روی کاهش آلودگی هوا مؤثرند به بیش از ۲۴ هزار میلیارد تومان می‌رسد.
بااین‌حال جای نگرانی است که بودجه مستقیم برای کاهش آلودگی در سال آینده بیش از ۴۳ درصد کاهش دارد و از ۶۷ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان امسال به ۳۷ میلیارد و ۸۰۵ میلیون تومان در سال ۹۹ رسیده است.

خسارت اقتصادی آلودگی هوا
درحالی بودجه مقابله با آلودگی هوا در سال آینده کاهش یافته است که خسارات وارده از طریق آلودگی هوا به صورت‌های مستقیم و غیرمستقیم بر اقتصاد فردی، محلی و ملی تأثیر می‌گذارد. چندی پیش عباس شاهسونی، رئیس اداره سلامت هوای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، به ایرنا گفته بود تحقیقی که در ۲۵شهر بزرگ کشور درباره عوارض آلودگی هوا انجام دادیم، نشان داد فقط مرگ‌های زودرس ناشی از آلودگی هوا در این شهر‌ها سالانه ۵.۷میلیارد دلار خسارت به کشور تحمیل می‌کند که باید به این هزینه سنگین، هزینه تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها و ضعف عملکرد و ناتوانی انسان‌هایی را که در هوای آلوده مجبور به تردد و فعالیت هستند هم اضافه کرد. همچنین بر اساس گزارش فارس، علیرضا کاظمی، مدیرکل وقت آموزش‌وپرورش خراسان‌رضوی، در آذر ۹۶ گفته بود که در هر روز تعطیلی مدارس نزدیک به ۱۰ میلیارد تومان به آموزش در مشهد خسارت وارد می‌شود.
اما سهم عوامل مختلف در ایجاد آلودگی هوای مشهد و ایجاد خساراتی از این دست چقدر است؟ محمد عرفانی، معاون پایش و نظارت اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست استان، آذرماه امسال در گفتگو با شهرآرا با اشاره به وجود یک‌میلیون و ۴۰۰هزار وسیله نقلیه در مشهد، گفته بود که وضعیت منابع متحرک آلودگی هوا در این شهر مناسب نیست و در شرایط موجود ۸۰درصد مینی‌بوس‌ها، ۶۰درصد اتوبوس‌ها، ۶۰درصد موتورسیکلت‌ها و ۴۰درصد کامیون و کامیونت‌ها فرسوده‌اند و نقش مهمی در آلودگی هوا دارند. به گفته وی، منابع ثابت آلودگی شهر مشهد شامل نیروگاه‌ها، صنایع، پمپ‌بنزین‌ها، مصارف خانگی، تجاری و اداری و پایانه‌های حمل‌ونقل شامل فرودگاه، راه‌آهن و پایانه‌های مسافربری است.
مرور این موضوع‌ها نشان می‌دهد که افزایش بودجه برای مقابله با آلودگی هوا ضروری است، اما در عمل از این مبحث در بودجه ۹۹ غفلت شده است.

نگاه سیاست‌مداران به بودجه
بررسی نگاه سیاست‌مداران و تنظیم‌کنندگان بودجه در سالیان گذشته نشان می‌دهد که پروژه‌های عمرانی بزرگ که ساخت آن‌ها سر وصدای بیشتر به پا می‌کند همواره مورد توجه بوده است. محمد درویش، مدیر‌کل سابق دفتر مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت از محیط زیست، چندی پیش در روزنامه آرمان، در‌این‌باره نوشت: «دولت همواره نشان داده است به پروژه‌هایی که علاقه دارد، پول و بودجه کافی را اختصاص می‌دهد، اختصاص بودجه ۲۰هزارمیلیارد تومانی برای انتقال آب خزر به سمنان و ۶۰ هزار میلیارد تومانی برای انتقال آب دریای عمان به مشهد، از جمله این هزینه‌هاست، اما برای مرگ سالانه ۳۵ هزار نفر در کشور و ۵۰۰۰ نفر در تهران به علت آلودگی هوا هنوز تدبیری اندیشیده نشده است.»