نشست تخصصی «بررسی رابطه طراحی شهری و هویت زیارتی شهر مشهد» برگزار شد

به گزارش شهرآرانیوز، در این نشست تخصصی که در ادامه سلسله نشست‌های تخصصی زیارت و گردشگری پژوهشکده زیارت و گردشگری دانشگاه فردوسی مشهد و با حضور «ایمان قلندریان» عضو هیئت علمی گروه شهرسازی دانشگاه فردوسی مشهد و «حجت فرقانی» مدیرکل طرح ها و مطالعات شهری شهرداری مشهد برگزار شد، ضمن بیان برخی از مباحث نظری در حوزه طراحی شهری و هویت، برخی از الزامات و بایدها و نبایدهای طرح تفصیلی جدید شهر مشهد نیز مورد نقد و بررسی قرار گرفت.

طراحی شهری هویت گرا

در ابتدای این نشست، «ایمان قلندریان» عضو هیئت علمی گروه شهرسازی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: در یک تعریف ساده، «طراحی شهری» را می توان از منظر «طراحی شهری سیاستگزار» و «طراحی شهری طرح ریز» مورد بررسی قرار داد. از سوی دیگر، هویت هم آن چیزی است که افراد خودشان را با آن می شناسند و موجب تمایز یک فرد از فرد دیگر می شود.

وی افزود: از سوی دیگر، ما وقتی از «هویت» صحبت می کنیم، باید متوجه تاثیر متقابل «مردم» و «مکان» باشیم و بدانیم هر دوی آنها تجسمی از دنیای بیرونی هستند. هویت افراد به بخشی از شخصیت آنها مربوط می شود. در حالی که هویت مکان، شخصیت آن مکان است.

قلندریان خاطرنشان کرد: البته باید در نظر داشت که هویت افراد نیز تحت عناوین «هویت فردی» و «هویت جمعی» تعریف می شود و در بخش های شکل ظاهری، سیستم عصبی، گرایش ها، نگرش ها و رفتار، خود را نمایان می کند و هویت مکان هم در شکل فیزیکی، شکل نمودی و شکل سازمانی خود را نمایان می کند. بر این اساس، می توان دوگانه «هویت مردم» و «هویت مکان» را ناظر بر نگرش های درونی و بیرونی تعریف کرد.

وی در ادامه گفت: انتظار ما این است که انسان و مکان، هم راستا شوند و شکل های ظاهری و رفتارهای فردی، با ادراکات فردی و اجتماعی در یک راستا قرارا بگیرند و یکدیگر را تقویت کنند. اما پرسش این است که آیا ساختار کالبدی، معنایی و عملکردی ما در یک راستا قرار دارد و آن ادراک فردی و جمعی مد نظر ما آن را تقویت می کنند یا نه؟

قلندریان تاکید کرد: مسئله اصلی این است که ما در حوزه انسان، تلاش هایی می کنیم تا انسان معنوی را تقویت کنند. اما بعضا «مکان» ما را به این موضوع نمی رساند و ممکن است ما طراحی شهری مصرف گرا و مادی گرا داشته باشیم. 

نکته مورد توجه این است که این طراحی شهری با شهر زیارتی، شهر دانشگاهی و شهر تفریحی می تواند یک طراحی شهری هویت گرا را ایجاد کند که با برنامه ریزی شهری هویت گرا و اقتصاد شهری هویت گرا، ما را به تحقق شهر با هویت می رساند.

ساختار بخش مرکزی مشهد بر مبنای هویت رضوی مورد توجه قرار گرفته است

در ادامه این نشست، «حجت فرقانی» مدیرکل طرح ها و مطالعات شهری شهرداری مشهد با اشاره به این که هویت، رشد و توسعه شهر مشهد، برگرفته از وجود امام رضا (ع) است خاطرنشان کرد: در گذشته و در اطراف حرم مطهر، راسته های فعالیتی، نحوه سکونت و رفت و آمد ها بر همین مبنا شکل گرفت. اما اتفاقات چند دهه گذشته متاسفانه بیانگر چیز دیگری است و خلاف این جهت در برخی موارد رفتار شده است.

وی افزود: ساختار شهر مشهد در ابتدای شکل گیری،ساختاری دایره ای و حول محور رضوی بوده است. اما بر اساس توسعه های شکل گرفته در دهه های ۴۰ و ۵۰، توسعه به سمت غرب و شمال غرب مشهد شکل گرفته و آن توسعه دایره ای به یک توسعه خطی تبدیل شده است.

فرقانی خاطرنشان کرد: طرح های گذشته توسعه اطراف حرم هم موجب شد جمعیت از اطراف حرم مطهر فراری شود و حوزه فعالیت های خرد سابق که مکمل زیارت هم بوده، کمرنگ شود. وی در ادامه گفت: طی یک دهه گذشته شهرداری مشهد تلاش کرد آن هویت از دست رفته و کمرنگ شده را بازآفرینی کند که از جمله آن می توان به بازیابی بازار سرشور، محور نوغان و محور خیابان امام رضا (ع) و خیابان شیرازی اشاره کرد. اما کارکردن در این نقاط به صورت نقطه ای و محوری، تاثیر چندانی در حفظ و بازگرداندن هویت اصلی شهر نکرد.

فرقانی افزود: در طرح های تفصیلی جدید که به تازگی ابلاغ شده است، وارد هویت اصلی شهر مشهد شدیم و ساختار شهر مشهد را به ویژه در بخش مرکزی و پیرامونی حرم مطهر، بر مبنای هویت رضوی بستیم. به این شکل که تمام راسته های فعالیت گذشته حفظ شدند و بر مبنای حضور زائران و حضور شهروندان در این منطقه شکل گرفت.

طرحی برای افق ۱۴۱۲

مدیرکل طرح ها و مطالعات شهری شهرداری مشهد تاکید کرد: در طرح تفصیلی جدید، خبری از برج های بلند و تجمیع املاک به منظور ساخت واحدهای اقامتی بزرگ مقیاس نیست و همه چیز به شکل گذشته خود و برای مثال، واحدهای اقامتی کوچکتر دیده شده تا مردمی که ساختار هویتی مشهد قدیم را حفظ کرده بودند، برگردند و بتوانیم پاسخگویی کالبدی هم به آنها داشته باشیم.

وی افزود: در این طرح، راسته های اصلی گذر تشرف طراحی شده است که قرار است در افق ۱۴۱۲ پروژه های تعریف شده در این راستا اجرا شوند.