خوب و بد فیلم فجر مشهد!

جشنواره فیلم فجر همواره از برجسته‌ترین و جذاب‌ترین رویداد‌های هنری پس از انقلاب اسلامی بوده است. برگزاری این جشنواره در بازه‌ای مشخص و متمرکز، نمایش مجموعه‌ای از تازه‌ترین آثار سینمایی ساخته شده، حضور هنرمندان و عوامل فیلم‌ها در کنار مردم، ایجاد فرصت گفتگو و تحلیل و موارد گوناگونی از این دست، باعث اهمیت یافتن این رویداد نسبت به دیگر جشنواره‌های همانند خودش شده است. ضمن اینکه باید گفت جشنواره فیلم فجر انقلاب اسلامی، نشانه‌ای مهم از سینمای ایران به حساب می‌آید و برگزاری پیوسته و باشکوه آن در طول این سال‌ها به نمادی از استواری سینمای ایران بدل شده است.

از میانه‌های راه برگزاری جشنواره فیلم فجر در پایتخت، مسئله برگزاری هم زمان این رویداد و نمایش فیلم‌ها در دیگر مراکز استان‌ها به تدریج عملیاتی شد تا شعار عدالت توزیعی انقلاب برای تمرکززدایی از تهران و امکان بهره بردن مردم دیگر نقاط کشور از تماشای آثار سینمایی هنوزاکران نشده در قالب جشنواره فجر محقق شود.

بهمن ماه امسال بیستمین جشنواره فیلم فجر مشهد مقدس برگزار شد. مهم‌ترین ویژگی کلی این دوره جشنواره این بود که درپی ناآرامی‌های چندماه گذشته کشور و بروز رفتار‌های غیرفرهنگی و گاه احساسی از سوی برخی هنرمندان که به ژرفای مسائل توجه نمی‌کردند، حاشیه‌هایی مبنی بر تحریم جشنواره به وسیله هنرمندان و برگزارنشدن آن مطرح شد. این وضعیت روانی ایجادشده پیش از برگزاری جشنواره در تهران، به طور طبیعی برای مسئولان و بسیاری از هنرمندان علاقه‌مند به سینما و کشور، فضایی سخت برای کار ایجاد کرده بود. به گونه‌ای که می‌توان ادعا کرد برنامه ریزی و برگزاری این دوره از جشنواره باوجود سم پاشی گسترده دستگاه رسانه‌ای معاند، کاری سخت‌تر از دوره‌های گذشته بود.

آشکار است که جشنواره‌هایی مثل فیلم‌های فجر استانی به طور روشن به جشنواره مرکزی مادر که در پایتخت برگزار می‌شود، وابسته هستند. درنتیجه هر دگرگونی و چالشی در جشنواره اصلی بر جشنواره‌های استانی اثر خواهد گذاشت. جشنواره فیلم فجر مشهد هم قطعا با این مسئله روبه رو بوده است. ولی با مرور اکران‌های جشنواره بیستم مشهد، به نظر می‌رسد با مدیریت مسئولان، جشنواره روند طبیعی خودش را طی کرده و نسبت به سال‌های پیش نیز خللی به برگزاری آن وارد نشده است. این مسئله از نقاط قوت جشنواره فجر چهل ویکم و فجر بیستم مشهد است که با همه کارشکنی‌ها به بهترین شکل ممکن و در ترازی قابل قبول نسبت به دوره‌های پیشین برگزار شد.

مرور جشنواره بیستم فجر مشهد از دیدگاه انتقادی با هدف پیشرفت دوره‌های بعدی برگزاری در مشهد می‌تواند مناسب باشد. به طورکلی از دو جنبه می‌توان به جشنواره فجر مشهد نگریست؛ یکی کیفیت و ویژگی آثار سینمایی به نمایش درآمده و دیگری شیوه و چگونگی برگزاری رویداد. روشن است که نکته اول به برگزارکنندگان استانی ربط ندارد و به طور طبیعی برآیندی از وضعیت کلی سینمای ایران و سیاست گذاران آن است، ولی نکته دوم به نحوه عملکرد کارگزاران استانی بازمی گردد.

آنچه در دوره گذشته جشنواره فیلم فجر شاهد بودیم، نویدبخش ظرفیت زاینده و روبه جلو سینمای ایران است. در سال‌های گذشته جریانی از میان فیلم سازان با ادعای رواج سینمای اجتماعی، موجی از سیاه نمایی و عادی سازی رفتار‌های نابهنجار اجتماعی را در پیش گرفته بود، ولی در این دوره شاهد حضور فیلم‌هایی بودیم که از لحاظ موضوعی به مضامین انقلاب اسلامی وفادارتر بودند. آثاری که به مسائلی مانند دفاع مقدس، تاریخ انقلاب اسلامی، مناسک دینی و آیینی و عدالت می‌پرداختند.

آثاری مثل «سرهنگ ثریا»، «هوک» و «هایپاور» نمونه‌هایی از این دست هستند. نکته مهم دیگر در این زمینه، حضور کارگردان اولی‌هایی بود که بسیاری از آن برای نقد استفاده کردند. این درحالی است که به اعتقاد نگارنده، حضور هرچه بیشتر فیلم سازان اول در جشنواره‌هایی مثل فجر نویدبخش مسیر روبه پیشرفت سینمای ایران است. مروری بر دوره‌های گذشته جشنواره نشان می‌دهد که حضور فیلم اولی‌ها غافل گیرکننده بوده است.

چنان که بخواهیم به چگونگی برگزاری جشنواره فیلم فجر مشهد بپردازیم، ضمن قدردانی از کوشش همه دست اندرکاران می‌توان گفت همچنان ضعف در اطلاع رسانی و فضاسازی عمومی به بهانه جشنواره یکی از نقاط آسیب جشنواره در مشهد است. در این دوره انتظار این بود به دلیل جوسازی رسانه‌ای علیه جشنواره، از ظرفیت فضاسازی شهری و برجسته نشان دادن آن استفاده شود که به خوبی شکل نگرفت. نمادسازی جشنواره و توزیع شهری، به تدریج زمینه مردمی شدن هنر را فراهم می‌آورد.

در دوره بیستم برخلاف دوره پیشین، حضور رسانه‌های استانی بسیار کم رنگ بود؛ مروری بر صفحات خبرگزاری‌ها و روزنامه‌ها و ویژه نامه‌ها نشان می‌دهد که این حضور چندان مطلوب نبوده است. یکی از کارکرد‌های مهم جشنواره فجر استانی ایجاد گفتگو میان مردم، هنرمندان و هردو این هاست که این امر نیازمند رویدادسازی است و همچنان دراین باره مشکل اساسی داریم. یکی از الزامات برگزاری جشنواره استانی، توجه به زیست بوم و هماهنگی رویداد‌ها با بافت فرهنگی است.

درواقع در رویدادسازی هیچ تنوع و ابتکاری به خرج نمی‌دهیم. تعداد فیلم‌های نمایش داده شده و درگیرشدن تعداد سینما‌ها در جشنواره دو نکته مهم دیگر است. انتظار این است که با وجود مشکل تأمین مالی اکران همه فیلم ها، با همراهی دیگر نهاد‌ها زمینه نمایش کامل آثار در مشهد فراهم شود. همچنین، استفاده از همه ظرفیت سالن‌های سینمایی شهر نیز گامی مهم در توسعه فرهنگی خواهد بود.