زیارت اموات در پنجشنبه آخر سال؛ سنتی کهن که موجب همبستگی اجتماعی می شود + فیلم

به گزارش شهرآرانیوز؛ همه روز‌های سال، یادآور وقایع و اتفاقات است و نیز آداب و رسومی که متعلق به یک زمان خاص از سال است. آداب و رسومی که ریشه در سنت‌های ملی و مذهبی و قومی هر ملت و طایفه دارد و سنت‌هایی که فارغ از هر گونه ارزش گذاری، فرهنگ و تمدن یک جامعه را شکل می‌دهند و آن جامعه را نسبت به دیگر جوامع، ممتاز و متمایز می‌کنند. در ایران هم از این سنت‌ها کم نداریم؛ از سنت‌های کهن ایرانی همچون نوروز و تیرگان و مهرگان گرفته تا مراسم مذهبی همچون شب‌های احیا و اجتماع عظیم تاسوعا و عاشورا و ... از جمله همین سنت‌ها هستند. اما روز‌های پایانی هر سال نیز آداب و رسوم و سنت‌های خاص به خود دارد. تدارک سفره هفت سین و خرید‌های مختص به شب عید و چهارشنبه سوری و ...یکی از همین سنت‌های روز‌های پایانی سال هم حضور در کنار قبور درگذشتگان و یادکردن از افرادی است که سال‌های گذشته در بین ما بوده اند و دیگر نیستند. سنتی که خصوصا در پنجشنبه آخر هر سال و نیز در روز آغازین سال جدید برقرار است و در کنار همه دید و بازدید‌ها و سفرها، جایگاه خاصی در بین مردم و خصوصا خانواده‌هایی دارد که به تازگی، عزیزی را از دست داده اند. در اصل برگزاری آن هم اختلافی بین اقوام گوناگون وجود ندارد و حتی ایرانیان غیرمسلمان نیز به اصل برگزاری این موضوع پایبند شده‌اند.  

زیارت اموات در پنجشنبه آخر سال؛ سنت ملی یا مذهبی؟  

اما در این که این کار، یک سنت کهن بوده یا این که ریشه در آداب و سنن اسلامی دارد، اختلاف نظر‌هایی وجود دارد. برخی معتقدند این موضوع در آداب کهن ایرانی ریشه دارد. برخی هم اعتقاد دارند که این سنت، از روایات منسوب به معصومین (ع) نشات گرفته است. مثلا به آن روایت نبوی استناد می‌کنند که پیامبر (ص) در جمع تعدادی از صحابه می‌فرمایند «برای مردگان خود هدیه بفرستید». یکی از صحابه می‌پرسد که این هدیه چیست و ایشان در پاسخ می‌فرمایند «صدقه و دعا. ارواح مؤمنان هر جمعه به آسمان دنیا مقابل خانه‌های خود می‌آیند و فریاد می‌کنند:‌ای خانواده من، پدر، فرزندان و خویشان من، بر ما مهربانی کنید. آن چه در دست ما بود، عذاب و حساب آن‌ها بر ما است و نفعش برای غیر ما.‌ای خویشان ما، به درهمی یا قرص نانی یا جامه‌ای ما را کمک کنید تا خداوند شما را از جامه‌های بهشت بپوشاند».  

البته هر چند که از اینگونه استنادات هم تاکید خاصی بر زیارت اهل قبور در پنجشنبه آخر سال نمی‌توان برداشت کرد، اما این نکته را هم نباید از یاد ببریم که اصل زیارت قبور درگذشتگان، امری مستحب و موکد بوده است. تلاقی این امر مستحب با آداب و رسوم کهن ایرانی هم نه تنها با ظواهر شرعی و دینی مغایر نیست، بلکه به عنوان یک فرصت در ایجاد علقه و پیوند بین مردم و یک همبستگی اجتماعی نیز به حساب می‌آید و از این رو، می‌توان از آن به فرصتی مناسب برای بزرگداشت افرادی می‌شود که ممکن است به هر دلیل، یاد و خاطره آن‌ها در ذهن افراد، کمرنگ شده باشد.  

البته این سنت، ویژگی دیگری هم دارد. در بخشی از زیارت اهل قبور می‌خوانیم: «السَّلامُ عَلَى أَهْلِ الدِّیَارِ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُسْلِمِینَ أَنْتُمْ لَنَا فَرَطٌ وَ نَحْنُ إِنْ شَاءَ اللَّهُ بِکُمْ لاحِقُونَ». سلام بر شما‌ای اهل‏ دیار از مؤمنان و مسلمانان. شما پیش از ما رفته اید و ما نیز به خواست خدا، به شما ملحق مى‏شویم. در حقیقت، این زیارت اهل قبور، حاکی از اعتراف ما به فانی بودن ظواهر دنیا است و همین یادآوری هم می‌تواند در رفتار و گفتار و کردار ما تاثیر داشته باشد. این که حقی را پایمال نکنیم و ظلمی نکنیم و به یاد داشته باشیم که این دنیا، فانی است. حال چه بهتر آن که این یادآوری، در پایان سال و در روز‌هایی باشد که به نوعی حساب و کتاب یک سال عمر خود را ورق می‌زنیم و آماده می‌شویم که سالی جدید را آغاز کنیم.

پنجشنبه پایانی سال در آرامستان‌های مشهد

به هر حال، در واپسین روز‌های سال ۱۴۰۱ به سر می‌بریم و کم کم، این سال و اتفاقات آن هم به یک خاطره مبدل می‌شود. اتفاقاتی تلخ و شیرین که اشک‌ها و لبخند‌ها را به دنبال داشته است. یک سال می‌گذرد و روز‌هایی در سال جدید در برابر ما قرار می‌گیرد. در پنجشنبه پایانی اسفندماه نیز شاهد حضور مردم در آرامستان‌های مختلف خواهیم بود. مردم به مزار اقوام و خویشان و دوستان درگذشته خود و نیز شهیدانی می‌روند که جان خود را برای امنیت و آسایش امروز آن‌ها فدا کرده اند. حتی آن‌ها که در شهر خود غریب هستند و آشنایی ندارند هم از این قاعده مستثنی نیستند و تلاش می‌کنند این سنت حسنه را به نوعی پاس بدارند. آرامستان‌های نقاط مختلف مشهد همچون حرم مطهر رضوی، بهشت رضا، خواجه ربیع، بهشت جواد الائمه، بهشت رضوان و ... و نیز مزار شهدای گمنام در نقاط مختلف از جمله کوهسنگی، مملو از افردی خواهد شد که می‌آیند تا در روز‌های پایانی سال، یاد و خاطره درگذشتگان را پاس بدارند. آن‌ها را یاد می‌کنند تا آیندگان نیز آن‌ها را یاد کنند و اینگونه، انسان و انسانیت را زنده بدارند...