بیماری سل چیست؟ + علائم و روش درمان

به گزارش شهرآرانیوز، سل یک بیماری عفونی شایع، و در بسیاری از موارد مرگ‌بار است. این بیماری توسط گونه‌های مختلف مایکوباکتریا، به‌طور معمول «مایکوباکتریوم توبرکلوزیس» ایجاد می‌شود. انتقال باکتری توسط قطرک‌های تنفسی از فرد بیمار می‌باشد.

 سل به‌طور معمول به شش‌ها حمله می‌کند، اما بر قسمت‌های دیگر بدن نیز می‌تواند تأثیرگذار باشد. وقتی افرادی که عفونت سلی فعال دارند سرفه، عطسه، یا بزاق خود را از طریق هوا منتقل می‌کنند سل از طریق هوا پخش می‌شود. اغلب عفونت‌ها بدون علامت و پنهان هستند؛ اما معمولاً از هر ده عفونت نهفته یک عفونت در نهایت پیشرفت کرده و به بیماری فعال تبدیل می‌شود. 

اگر سل درمان نشود، بیش از ۵۰٪ از افرادی که به آن آلوده می‌شوند را به کام مرگ می‌کشاند.

علائم ابتلا به سل

اگرچه بدن شما می تواند حاوی باکتری هایی باشد که باعث سل می شوند، سیستم ایمنی بدن شما معمولاً می تواند از بیمار شدن شما جلوگیری کند. به همین دلیل، پزشکان بین سل نهفته و فعال افتراق ایجاد میکنند:

سل نهفته: شما عفونت سل دارید، اما باکتری های بدن شما غیر فعال هستند و هیچ علامتی ایجاد نمی کنند. سل نهفته که سل غیر فعال یا عفونت سل نیز نامیده می شود، مسری نیست. سل نهفته می تواند به سل فعال تبدیل شود، بنابراین درمان مهم است.

سل فعال: این بیماری که بیماری سل نیز نامیده می شود، شما را بیمار می کند و در بیشتر موارد می تواند به دیگران سرایت کند. ممکن است هفته ها یا سال ها پس از عفونت با باکتری سل رخ دهد. علائم و نشانه های سل فعال عبارتند از: سرفه سه هفته یا بیشتر، سرفه خونی یا مخاطی، درد قفسه سینه یا درد همراه با تنفس یا سرفه، کاهش وزن ناخواسته، خستگی، تب، عرق شبانه، لر، از دست دادن اشتها و ...

سل همچنین می تواند سایر قسمت های بدن شما از جمله کلیه ها، ستون فقرات یا مغز را تحت تاثیر قرار دهد. هنگامی که سل در خارج از ریه شما رخ می دهد، علائم و نشانه ها بسته به اندام های درگیر متفاوت است. به عنوان مثال، سل ستون فقرات ممکن است باعث کمردرد شود و سل در کلیه ها ممکن است باعث ایجاد خون در ادرار شود.

سل همچنین به دلیل افزایش سویه های مقاوم به دارو یک قاتل اصلی باقی می ماند. با گذشت زمان، برخی از میکروب های سل توانایی زنده ماندن با وجود داروها را پیدا کردند. این تا حدی به این دلیل است که افراد داروهای خود را طبق دستور مصرف نمی کنند یا دوره درمان را کامل نمی کنند. زمانی که آنتی بیوتیک نتواند تمام باکتری های مورد نظر خود را از بین ببرد، گونه های مقاوم به دارو سل ظاهر می شوند. باکتری های زنده مانده به آن دارو و اغلب آنتی بیوتیک های دیگر نیز مقاوم می شوند. برخی از باکتری های سل نسبت به رایج ترین درمان ها مانند ایزونیازید و ریفامپین (ریفادین، ریماکتان) مقاومت نشان داده اند. برخی از سویه های سل نیز نسبت به داروهایی که کمتر در درمان سل استفاده می شوند، مانند آنتی بیوتیک های معروف به فلوروکینولون ها و داروهای تزریقی از جمله آمیکاسین و کاپرومایسین (کاپاستات) مقاومت ایجاد کرده اند. این داروها اغلب برای درمان عفونت هایی استفاده می شوند که به داروهای رایج تر مقاوم هستند.

نشانه‌های اولیه بیماری سل فعال عبارت است از:

• سرفه بیش از سه هفته

• خلط در هنگام سرفه که ممکن است همراه با خون باشد

• بی‌اشتهایی و کاهش وزن

• خستگی و احساس ناخوشی

• تورم در ناحیه گردن

• تب و لرز

• تعریق شبانه

• درد سینه

روشهای تشخیص بیماری سل

قبل از انجام هرگونه تستی، پزشک مواردی مانند بررسی سابقه‌ی بیماری‌های قبلی و معاینه‌ی فیزیکی را انجام می‌دهد.

۱. آزمایش خلط:

از آنجا که سل می‌تواند نهفته یا فعال باشد، تشخیص قطعی سل با استفاده از کشت خلط انجام می‌شود. دریافت جواب این تست، ۴ تا ۸ هفته به طول می‌انجامد.

۲. تست سل (تست مانتو)

تست پوستی سل که اصطلاحاً به آن تست پوستی توبرکولین یا PPD نیز گفته‌می‌شود، آزمایشی است که برای تعیین اینکه آیا کسی سیستم ایمنی بدن در مقابل باکتری مسبب سل، پاسخ ایمنی ایجاد‌کرده‌است یا خیر. این آزمایش شامل تزریق توبرکولین (عصاره‌ی‌ ساخته‌شده از باکتری از‌بین‌رفته) به پوست است. در حدود ۴۸ تا ۷۲ ساعت پس از تزریق، پوست از نظر ورم بررسی می‌شود. اگر در محل تزریق PPD روی پوست، جوشی با اندازه‌ی بیش از ۵ میلی‌متر ایجاد‌شده‌باشد، تست مثبت تلقی می‌شود. در افرادی که اکنون مبتلا به سل هستند، افرادی که در گذشته در معرض آن بوده باشد یا افرادی که واکسن ب‌ث‌ژ علیه سل دریافت کرده‌باشند، پاسخ تست می‌تواند مثبت باشد. این آزمایش می‌تواند نتایج مثبت کاذب داشته‌باشد (به خصوص در افرادی که با واکسن ب‌ث‌ژ برای سل واکسینه شده‌اند). نتایج منفی کاذب می‌تواند در بیمارانی که نقص ایمنی دارند، ایجاد شود.

۳. آزمایش خون

برای تأیید یا رد سل پنهان یا فعال ممکن است از آزمایش خون استفاده شود. در این آزمایشات از فناوری پیشرفته‌ای برای اندازه‌گیری واکنش سیستم ایمنی بدن در برابر باکتری سل استفاده شده‌است. علاوه بر این، ممکن است از یک آزمایش PCR (واکنش زنجیره‌ای پلیمراز) برای شناسایی آنتی‌ژن‌های سطح باکتری سل استفاده‌شود.

۴. آزمایشات تصویربرداری از ریه

آزمایش دیگر، عکس اشعه‌ی ایکس از قفسه‌ی سینه و سی‌تی‌اسکن ریه است که می‌تواند شواهدی از عفونت ریه را نشان‌دهد.

 روش‌های درمان بیماری سل

برای درمان سل فعال، از ترکیب داروهای ضدباکتری (آنتی‌باکتریال) استفاده می‌شود. رایج‌ترین انواع دارو برای درمان سل، ریفامپین، پیرازینامید و استرپتومایسین هستند. برای کاهش علائم سل ریوی از نبولایزر پالمیکورت استنشاقی استفاده می‌شود. مصرف همه داروها فقط با دستور پزشک و نسخه قانونی قابل خرید و مصرف هستند.

درمان قطعی سل، بعد از اتمام طول درمان بیماری سل

طول مصرف این داروها بسته به تشخیص پزشک، معمولاً بین ۶ تا ۱۲ ماه طول می‌کشد. فقط چند هفته بعد از مصرف داروها، وضعیت بیمار رو به بهبودی می‌رود؛ ولی نکته مهم، به پایان رساندن طول درمان و مصرف کامل داروها است. در غیر این صورت، بیماری به طور کامل از بدن حذف نمی‌شود. اگر طول درمان را کامل نکنید، علاوه‌بر این که همچنان بیمار می‌مانید و می‌توانید بیماری خود را به دیگران سرایت دهید، بدن شما به مرور زمان به داروهای ضد سل مقاوم می‌شود و پروسه درمان با مشکل مواجه خواهد شد. داروی استنشاقی پالمیکورت نیز، ممکن است سرفه‌های شدید سل ریوی را به طور موقت کاهش دهد، ولی اگر درمان کامل نشود، داروها اثرگذاری خود را از دست می‌دهند.