شیعه راستین

باتوجه‌به فرارسیدن سالروز شهادت امام عالم و دانشمند شیعیان، امام‌صادق (ع)، معنایی را که ایشان از کلمه شیعه و شیعیان برای ما بیان فرموده‌اند، بررسی می‌کنیم. کلمه شیعه نخست درکنار نام امام‌علی (ع) به‌کار رفت و «شیعه علی (ع)» بر اثر وحی الهی و با گفتار پیامبر خدا (ص)، در عصر بعثت در مکه و مدینه به‌وجود آمد.

این کلمه به هریک از چهارده‌معصوم (ع) اضافه می‌شود، از این‌رو «شیعه جعفر (ع)» نیز در احادیث اهل‌بیت (ع) وارد شده است. امامان علیهم‌السلام جمله «شیعتنا» را در سخنان خویش آورده‌اند و فضیلت‌ها و صفت‌های شیعه را بیان کرده‌اند، بنابراین شیعه همان اسلام راستین و واقعی و مولود طبیعی اسلام است و مؤسس مذهب شیعه، شخص پیامبر اسلام (ص) بوده‌اند و منشأ تشیع، وحی الهی است.

رهروان راه پیامبر (ص) که می‌دانستند باید شیعه باشند، از امامان می‌پرسیدند شیعه راستین کیست؟ در پاسخ‌های پیشوایان شیعه به این پرسش، صفات شیعه و حقیقت تشیع، آموزش داده شده است. امام جعفر صادق (ع)، پیشوا و امام ششم شیعیان، در تبیین صفت سلبی در تعریف شیعه فرموده‌اند:

«لَیسَ مِن شِیعَتِنا مَن قالَ بِلِسانِهِ و خالَفَنا فی أعمالِنا و آثارِنا؛ از شیعیان ما نیست هرشخصی که به زبان از ما سخن بگوید، ولی در اعمال و آثار ما، با ما مخالفت کند.» (بحارالانوار، ج۸، ص۱۶۴). در این حدیث، شاخص شیعه بودن «عمل» است. ادعای شیعه بودن به زبان کافی و کارساز نیست، بلکه باید با عمل و اثر امامان آشنا شد و رفتار و گفتار آنان را شناخت و به آن آراسته شد. اظهار تشیع «زبانی» با مخالفت «عملی»، بیهوده است و تشیع قلابی است.

براساس این سخن صریح امام‌صادق (ع)، آن که نام شیعه را برای خود به‌کار می‌برد، اما رفتار و گفتاری مخالف اهل‌بیت (ع) دارد، شیعه نیست. امام در این حدیث، جمله «شیعتنا» را به‌کار برده‌اند؛ یعنی شیعه ما اهل‌بیت (ع) و امامان. در این گفتار، عبارت «شیعتی» نیامده است. امام با این عبارت، مبدأ تشیع و گستره آن را نشان داده‌اند.

شیعه را امام جعفرصادق (ع) در قرن دوم هجری پدید نیاورده است؛ ریشه تشیع در صدر اسلام در سرزمین وحی است و براساس وحی الهی به پیامبر خدا (ص) شکل گرفته است. شیعه پیش از زمان امام‌صادق (ع) بوده است و شیعه علی (ع) و شیعه جعفر (ع) درواقع شیعه نبی است. رفتار و گفتار هریک از معصومان، راهنمای پیروان راستین پیامبر اکرم (ص) است. همان‌طور که شیعه از پیامبر جدا نیست، شیعه از عمل و پیروی از امامان نیز جدا نیست.

تشیع راستین با «عمل» نمودار می‌شود. راه تکامل و سعادت در استمرار راه پیامبر و امامان است. شیعه با تبعیت کامل از پیامبر و امامان شناخته می‌شود. نزدیکی در رفتار و گفتار و مشابهت عملی با امام جعفرصادق (ع)، کارساز و راهگشا و نجات‌بخش است. شیعه امام‌صادق (ع) با رفتار درست خویش، عموم مردم را به‌سوی مکتب اهل‌بیت (ع) و تشیع فرامی‌خواند.

در این حدیث، هم اعمال و هم آثار وجود دارد. اثر در اینجا مترادف با حدیث و خبر و روایت است؛ بنابراین اعمال، همان رفتار و کردار امامان و آثار نیز سخنان و گفتار آنان است. شیعه حقیقی آن انسانی است که هم سیره و عمل امامان را الگوی همیشگی خویش قرار می‌دهد و پا جای پای امامان می‌گذارد و هم به سخنان و آثار آنان روی می‌آورد و تلاش می‌کند سخنان آنان را بفهمد و به امرونهی امامان، توجه و آن را اجرا کند.